Jan Bagieński

Architekt Lwowa


Wybitny polski architekt, wykładowca Politechniki Lwowskiej którego prace zmieniły wiele zakątków Lwowa zwykł mawiać na przekór modom „Architektura epoki odrodzenia jest dla nas najbardziej bliska i zrozumiała. Pojawienie się nowych idei, odkrycia Kopernika, nowe poglądy na życie, na świat i człowieka dają możliwość również architekturze stworzyć nowe idee i wielkie dzielą”

Jan Bagieński urodził się 24 stycznia 1883 r. w Sorokach w polskiej rodzinie inteligenckiej. Po ukończeniu gimnazjum w Kerczu, w 1902 r. podjął studia matematyczne na Uniwersytecie Warszawskim, ale porzucił je i, idąc za powołaniem, w 1905 r. wstąpił na Wydział Architektury Politechniki Lwowskiej, który ukończył w r. 1910. Obowiązujący wówczas system kształcenia dawał prawo do dyplomu architekta po określonym -czasie praktyki — Bagieński otrzymał go w r. 1915 i w tymże roku zdał egzamin państwowy, uzyskując status zrzeszonego architekta Oddziału Budownictwa Cywilnego Politechniki Lwowskiej. Działalność architektoniczną zaczął jeszcze jako student, pracując w biurze przedsiębiorcy Wojciecha Dębińskiego, z którym był związany aż do 1914 r.

Już w 1910 r. otrzymał pierwszą nagrodę za projekt domu mieszkalnego we Lwowie przy ul. Kopernika, a w 19 12 r. — wyróżnienie w konkursie za projekt rekonstrukcji Polskiego Banku Przemysłowego w Krakowie.

W 1913 r. przez dwa miesiące uczestniczył w kursach dla architektów w Rzymie, gdzie studiował sztukę i architekturę włoskiego renesansu. Pobyt ów wywarł wielki wpływ na jego dalszą twórczość

Do 19 15 r. J. Bagieński zaprojektował i zbudował 11 obiektów, wśród których są dzieła o znaczeniu ogólnoeuropejskim, takie jak kaplica w Babinie koło Halicza (il. 2), willa w Lubieniu Wielkim, szkoła w Snopkowie i wiele domów mieszkalnych we Lwowie. W początkowym okresie twórczości (1909-1914) dzieła jego nosiły ślady zafascynowania wiedeńskim modernizmem, tzw. „secesją”, ale już w domach mieszkalnych widać charakterystyczną dla dalszej twórczości Bagieńskiego tendencję do upraszczania form architektonicznych w duchu klasycyzmu.

Za swe twórcze credo przyjął Bagieński słowa Bażenowa: „Piękno i korzyści są nierozdzielne”. Znalazło ono wykładnię zarówno w praktyce, jak i w licznych rozważaniach teoretycznych architekta na temat procesu tworzenia.

Analizując później nowe prądy w architekturze, które zjawiły się na Zachodzie po I wojnie światowej, J. Bagieński pisał: „wszystko mówi o wygodach, czystości, świetle, praktyczności; architektury nie ma, jest sztuka budowy. Nikt nie mówi o duszy człowieka czy duszy domu. Buduje się bezduszne domy, całe bezduszne ulice, nudne, ale niezwykle praktyczne i czyste. Więc co to jest mieszkalny dom z wielu mieszkaniami? To jest przestrzeń, w której mieszka kilka rodzin ”

Następny etap w twórczości Jana Bagieńskiego wyznacza rok 1915, kiedy już jako dyplomowany architekt został starszym pomocnikiem cywilnym inż. Aleksandra Wensanta przy budowie siedziby Morskiego Korpusu Kadetów w Sewastopolu, na której pozostawał do 1 sierpnia 1918 roku.

Wojna i rewolucja przerwały działalność architektoniczno-budowlaną Bagieńskiego. Ale już w 1920 r. zaprojektował, a w 1921 r. skończył realizację rekonstrukcji wnętrz Polskiego Banku Przemysłowego we Lwowie.

Prawdziwym triumfem neoklasycyzmu był nagrodzony w 1924 r. pierwszą nagrodą w konkursie, niestety nie zrealizowany, projekt Muzeum Narodowego w Warszawie (il. 8). Bagieński nie sięga w nim wprost do tradycji sztuki antycznej, lecz twórczo transformuje typowe dla niej środki wyrazu artystycznego, sposoby kompozycji i elementy klasycznych porządków, osiągając w rezultacie nową architektoniczną jakość odpowiadającą wymogom współczesnym. Klasyczna jasność form jest główną cechą projektu fasady Muzeum Narodowego.

W 1924 r. odbył się konkurs na projekt kościoła w Rudniku nad Sanem, i znów J. Bagieński otrzymał w nim pierwszą nagrodę. W 1925-1926 r. projekt ów został zrealizowany . Następną wielką pracą J. Bagieńskiego był kościół w Komborni, zbudowany w 1. 1930-1931-

Drugim kierunkiem artystycznym, który znacząco wpłynął na Bagieńskiego był konstruktywizm. Udanymi próbami zrealizowania możliwości, jakie kryły się w założeniach tego nurtu były konkursowe projekty na szpital i ambulatorium w Drohobyczu (1928 r.) oraz dom wczasowy w Żegiestowie (sanatorium „Wiktor”, 1932 r. — il. 10), oba wyróżnione pierwszymi nagrodami.

Lata do wybuchu II wojny światowej były dla J. Bagieńskiego bardzo płodne — artysta miał na swym koncie 18 zbudowanych obiektów, 6 projektów nie zrealizowanych, zwycięstwa w 6 konkursach. Po 17 września 1939 r. J. Bagieński nadal pracował we Lwowie. Zaprojektował kino w Drohobyczu (1946), klub wiejski (1947), trzypokojowe domki jednorodzinne (1947), sportowy kompleks Politechniki Lwowskiej (1952-1953), jak zawsze poszukując przy tym najbardziej oszczędnych środków artystycznego wyrazu. W tym samym czasie został członkiem Rady Okręgowej ds. Architektury, był też jednym z założycieli Związku Architektów Ukrainy we Lwowie

Począwszy od lat pięćdziesiątych zrezygnował z aktywnej działalności. Było to związane nie tylko z wiekiem, ale też z warunkami, w jakich przyszło funkcjonować architektom — likwidacją prywatnej praktyki, centralizacją instytutów projektowych (w 1956 r. przestała działać Akademia Budownictwa i Architektury); wszystko to przekreślało możliwości eksperymentowania i w ogóle twórczego — w całym tego słowa znaczeniu — działania.

Zmarł 12 czerwca 1967 r. Pozostała po nim bogata spuścizna, nietknięta przez zawieruchy wojen i rewolucji.



TROCHĘ HISTORII, TROCHĘ KULTURY - INDEX



KOPIOWANIE MATERIAŁÓW Z CZĘŚCI HISTORIA-KULTURA PORTALU PAI - ZABRONIONE

Zgodnie z prawem autorskim kopiowanie fragmentów lub całości tekstów wymaga pisemnej zgody redakcji.



DZIAŁ HISTORIA/KULTURA PAI ODWIEDZIŁO DOTYCHCZAS   10065813 OSÓB





Projekt finansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023

Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów



×