Symon Wasylowycz Petlura urodził się 10/22 maja 1879 roku w Połtawie w mieszczańskiej rodzinie pochodzenia kozackiego. Wstąpił do prawosławnego seminarium duchowego, jednak został z niego usunięty ze względu na socjalistyczne poglądy.
W 1900 roku wstąpił do założonej wtedy Rewolucyjnej Partii Ukrainy, był następnie działaczem powstałej na jej podstawie Ukraińskiej Socjal-Demokratyczej Partii Robotniczej. Zajmował się publicystyką. Od 1912 roku był redaktorem pisma społeczno-politycznego „Ukraińskaja Żyzn”. W 1917 roku, po rewolucji lutowej w Rosji, powstała Ukraińska Centralna Rada, która proklamowała najpierw autonomię w ramach Rosji, a następnie powstanie Ukraińskiej Republiki Ludowej. Miała być ona połączona na zasadzie federalnej z Rosją.
Semen Petlura był wówczas jednym z inicjatorów powstania ukraińskiej armii i był odpowiedzialny za sprawy wojskowe w Sekretariacie Generalnym (rządzie). Organizował też elitarną jednostkę – Hajdamacki Kosz Słobodzkiej Ukrainy.
W styczniu 1918 roku Centralna Rada proklamowała niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej. Zawarła ona w lutym 1918 w Brześciu traktat z Niemcami i Austro-Węgrami. Traktat przewidywał m.in. że URL otrzyma Chełmszczyznę i część Podlasia, co wywołało wzburzenie wśród społeczeństwa polskiego. W kwietniu władze URL zostały obalone przez hetmana Skoropadskiego, który proklamował powstanie Państwa Ukraińskiego (Hetmanat). Władza Skoropadskiego przetrwała do grudnia 1918 roku, kiedy to został obalony przez przewrót wojskowy. Wśród głównych organizatorów był Semen Petlura. W wyniku przewrotu została reaktywowana Ukraińska Republika Ludowa. W tym samym czasie została proklamowana bolszewicka Ukraińska Republika Rad. 22 stycznia 1919 roku Ukraińska Republika Ludowa zjednoczyła się z Zachodnioukraińską Republiką Ludową, toczącą od listopada 1918 roku wojnę z Polską. Rocznica tego wydarzenia jest świętem państwowym Ukrainy. W lutym 1919 roku Armia Czerwona wkroczyła do Kijowa.
W tym samym miesiącu Semen Petlura stanął na czele Dyrektoriatu – był szefem państwa ukraińskiego. Był zarazem dowódcą armii ukraińskiej jako naczelny ataman. Walczyła ona zarówno z Polakami (do zawarcia rozejmu w czerwcu 1919 r), jak i z bolszewikami oraz armią Denikina.
Poufne rokowania polsko-ukraińskie toczyły się od jesieni 1919 roku. Zakończyły się w nocy z 21 na 22 kwietnia 1920 roku podpisaniem w Warszawie umowy politycznej pomiędzy Polską i Ukraińską Republiką Ludową. Ze strony polskiej umowę podpisał Jan Dąbski, wiceminister spraw zagranicznych, a Ukrainę reprezentował Andrij Liwycki, szef dyplomacji UKL.
Zgodnie z umową, Polska uznała niepodległość Ukraińskiej Republiki Ludowej i jej rząd na czele z Petlurą. W zamian władze URL zgodziły się na granicę polsko-ukraińską na rzece Zbrucz, przecinającą Wołyń na wschód od Zdołbunowa, czyli pozostawiając Równe i Krzemieniec po stronie polskiej oraz idąc dalej na północ do linii Prypeci. – Oznaczało to zrzeczenia się przez Ukrainę Galicji Wschodniej i zachodniej części Wołynia. Oba państwa zobowiązały się też, że nie będą zawierać umów międzynarodowych skierowanych przeciw sobie oraz zagwarantowały prawa mniejszości polskiej na Ukrainie oraz ukraińskiej w Polsce.
Częścią umowy była tajna konwencja wojskowa podpisana trzy dni później przez najbliższego współpracownika Piłsudskiego, mjr Walerego Sławka i ukraińskiego gen. Wołodymyra Sinklera. Aneks dotyczył współdziałania militarnego armii obu państw na terenie Ukrainy przeciw bolszewikom. „Wojska polskie i ukraińskie odbywają akcję wspólnie, jako wojska sprzymierzone” – zapisano w dokumencie.
Zgodnie z konwencją, operacyjnie armia URL miała podlegać dowództwu polskiemu, rząd ukraiński zobowiązał się też do zaprowiantowania armii polskiej operującej na Ukrainie. Ze swojej strony Polacy obiecali pomoc w organizacji oddziałów ukraińskich oraz dostarczenie wyposażenia, broni, amunicji i ekwipunku dla trzech ukraińskich dywizji. Po zakończeniu działań wojennych polskie oddziały miały wycofać się poza wyznaczoną w umowie granicę między Rzeczpospolitą a Ukrainą. – Dzięki tym umowom, zwanym paktem Piłsudski-Petlura, Polska zyskała cennego sojusznika przeciwko bolszewikom, a Ukraina szansę na kontynuowanie walki o niepodległość – mówi historyk. Dodaje, że liczono, iż dokument zmieni układ sił w Europie Środkowo-Wschodniej. Dzięki umowie możliwe było też rozpoczęcie ofensywy przeciwko Armii Czerwonej na terenie Ukrainy.
25 kwietnia sprzymierzone oddziały polsko-ukraińskie ruszyły na Kijów. Następnego dnia Piłsudski wydał odezwę do mieszkańców Ukrainy. „Ludności ziem tych czynię wiadomem, że wojska polskie usuną z terenów, przez naród ukraiński zamieszkałych, obcych najeźdźców, przeciwko którym lud ukraiński powstawał z orężem w ręku, broniąc swych sadyb przed gwałtem, rozbojem i grabieżą”, napisał Wódz Naczelny Wojsk Polskich.
Z kolei Petlura w swojej odezwie zapewnił: „Pomiędzy rządami Republiki Ukraińskiej i Polskiej nastąpiło zgodne porozumienie, na którego podstawie wojska polskie wkroczą wraz z ukraińskiemi na teren Ukrainy, jako sojusznicy przeciw wspólnemu wrogowi, a po skończonej walce z bolszewikami wojska polskie wrócą do swojej ojczyzny”.
Pierwsza faza operacji kijowskiej zakończyła się powodzeniem. Armia polska dotarła do Kijowa i 7 maja zajęła opuszczone miasto. Niestety, nie udało się rozbić Armii Czerwonej. Wojska bolszewickie wycofały się na wschód od Dniepru, skąd na przełomie maja i czerwca wyprowadziły kontruderzenie.
Dopiero po zwycięskiej Bitwie Warszawskiej w połowie sierpnia 1920 roku Polsce udało się odepchnąć ofensywę Armii Czerwonej i usunąć bolszewików poza granice kraju. – Rząd URL liczył, że polski sojusznik będzie kontynuował działania wojenne aż do wyzwolenia Ukrainy, Piłsudski chciał jednak wykorzystać porażkę Armii Czerwonej do zawarcia szybkiego pokoju, czego domagała się większość polskiego społeczeństw.
O dalszych losach sojuszu polsko-ukraińskiego przesądziły decyzje zapadłe podczas polsko-bolszewickich rokowań pokojowych. W październiku 1920 roku podpisano zawieszenie broni, w którym Polska uznała za reprezentanta Ukrainy zależną od Rosji Ukraińską Socjalistyczną Republikę Radziecką, z pominięciem Ukraińskiej Republiki Ludowej. Oznaczało to faktyczne anulowanie umowy Piłsudski-Petlura i wycofanie się II Rzeczpospolitej z uznania dyplomatycznego URL
Marszałek miał świadomość, że polska armia była zbyt wycieńczona długotrwałą kampanią wojenną i nie jest w stanie kontynuować dalej wojny z bolszewikami. Mimo układu z bolszewikami Polska nadal wspierała wojska ukraińskie dostarczając im m.in. zaopatrzenie. Armia ukraińska w listopadzie 1920 roku samotnie kontynuowała walkę z Armią Czerwoną.
W wyniku zawarcia rozejmu w wojnie polsko-bolszewickiej a następnie traktatu ryskiego zawartego w 1921 roku z Rosją bolszewickążołnierze ukraińscy -ok. 15 tysięcy zostali internowani w kilku obozach w Polsce. Podczas wizyty w obozie w Kaliszu, w 1921 roku, marszałek Józef Piłsudski powiedział do ukraińskich wojskowych: „Ja was przepraszam panowie, ja was bardzo przepraszam”.
Semen Petlura przebywał do końca 1923 roku w Polsce, w praktyce ukrywając się. Związek Sowiecki żądał bowiem jego wydalenia. 26 maja 1926 roku Petlura został zamordowany w Paryżu przez Szolema Szwarcbarda, który miał zemścić się za pogromy Żydów w czasie rządów Petlury. Profesor Myrosław Popowycz w artykule opublikowanym w książce „Symon Petlura. Naczelny Ataman” twierdzi, że Petlura osobiście nie był antysemitą i usiłował powstrzymywać pogromy. Były one jednak dokonywane także przez jego żołnierzy.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
