1897-02-16     1972-12-13

JAN CYBIS

Jan Cybis – malarz, krytyk sztuki; nazywany „papieżem” kolorystów polskich, współtwórca Komitetu Paryskiego, czyli tzw. kapistów, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i Wyższej Szkoły Sztuk Pięknych w Sopocie, wychowawca kilku pokoleń malarzy.

Urodził się w 1897 roku w Wróblinie na Śląsku Opolskim, zmarł w 1972 roku w Warszawie. Uczył się w gimnazjum klasycznym w Głogowie, gdzie w 1916 roku zdał maturę.

Jan Cybis urodził się w 1897 roku w Wróblinie na Śląsku Opolskim, zmarł w 1972 roku w Warszawie. Uczył się w gimnazjum klasycznym w Głogowie, gdzie w 1916 roku zdał maturę. Po zakończeniu I wojny światowej, w której brał czynny udział, rozpoczął studia prawnicze, lecz wkrótce je porzucił. W 1919 roku wstąpił do wrocławskiej Akademii Sztuki i Prze­mysłu Artystycznego i przez dwa lata studiował w pracowni Otto Müllera, członka powstałej w Dreźnie awan­gardowej grupy „Die Brücke" („Most"). Po przyjeździe do Krakowa uzyskał polskie obywatelstwo i zmienił nazwisko z „Cibis'' na bardziej polsko brzmiące „Cybis”. W Krakowie w latach 1921-24 studiował malarstwo na tamtejszej Akade­mii Sztuk Pięknych, pod kierunkiem m.in. Józefa Mehoffera i Józefa Pankiewicza.

Przystąpił do ugrupowania Komitet Paryski (czyli „kapistów” - od skrótu „KP”) stworzonego z inicjatywy Pan­kiewicza. Kapiści poszukiwali nowych impulsów w sztuce, dlatego pragnęli wyjechać do Paryża - ówczesnej artystycznej stolicy świata. Cybis wyjechał na studia do Paryża w 1924 roku wraz z grupą krakowskich kapistów, m.in. z Józefem Czapskim (1896-1993), Józefem Ja­remą (1900-1974), Piotrem Potworowskim (1898-1962), Artu­rem Nacht-Samborskim (1898-1974), Hanną Rudzką-Cybisową (1897-1988) i Zygmuntem Waliszewskim (1897-1936).

Pierwsza wystawa kapistów została zaprezentowana w paryskiej Galerie Zak w 1930 roku zdobywając duże uznanie publiczności. Kolejnym sukcesem młodych artystów okazała się również prezentacja w Galerie Moos w Genewie. Obrazy Cybisa spodobały się m.in. Gertrudzie Stein (1874-1946) - znanej amerykańskiej kolekcjonerce i pisarce, przyjaciółce Pabla Picassa. Do swoich zbiorów kupiła dwa jego płótna. W 1931 roku Cybis wraz z żoną - malarką Hanną Rudzką-Cybisową, wrócił do Polski, ale z Pa­ryżem nie zerwał kontaktów. Zamieszkali w Krakowie.

W 1932 r. w salach Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych artysta zaprezentował swoje obrazy na pierwszej wystawie indywi­dualnej. Prace eksponował również w salach warszaw­skiego instytutu Propagandy Sztuki i krakowskiego Związku Polskich Artystów Plastyków. W 1934 r. reprezentował polską sztukę na Międzynarodowym Biennale Sztuki w Wenecji oraz w USA na wystawie w Carnegie Institute w Pittsburgu (1938 r.). Od 1937 roku był redaktorem naczel­nym „Głosu Plastyków" - ilustrowanego miesięcznika poświę­conego sztukom plastycznym. Poszerzał wiedzę o estetyce grupy Komitet Paryski i sprawił, że pismo stało się trybuną kapistów i polskich kolorystów. We wrześniu 1939 roku Jan Cybis został zmobili­zowany do wojska, lecz nie wcielono go do żadnej jednostki z powodu braku umundurowania i broni. Pierwsze lata wojny spędził z żoną w Tarnopolu i Krzemieńcu, gdzie zaczął tłumaczyć z francuskiego książkę Eugene’a Fromentina o ma­larstwie niderlandzkim, holenderskim i flamandzkim. Pierwsze wydanie polskie pt. „Mistrzo­wie dawni" w przekładzie Cybisa ukazało się w 1956 roku. W 1943 roku wraz z żoną przedostał się do Warsza­wy. Po Powstaniu Warszawskim i pobycie w obozie w Pruszko­wie, znaleźli schronienia w Milanówku. Do stolicy wrócili po zakończeniu wojny.

W 1947 r. został Preze­sem Okręgu Warszawskiego Związku Polskich Artystów Plasty­ków, a rok później objął profesurę w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. W latach 1955-1957 wykładał w Państwowej Wyższej Szko­le Sztuk Plastycznych w Sopocie, a potem wrócił do warszawskiej ASP gdzie prowadził zajęcia od 1957 do 1963 r.

Jan Cybis otrzymał wiele nagród i wyróżnień: w 1955 r. – za całokształt twórczości malarskiej otrzymał Nagrodę Państwową I stopnia, w 1956 r. Narodową Nagrodę Plastyczną Fundacji Guggenheima za obraz „Kobieta przy stole”, a także Medal X-lecia Polski Ludowej. Od drugiej połowy lat 50. obrazy artysty zdobiły wystawy galerii i muzeów na całym świecie - w Sao Paulo, Aleksandrii, Brukseli, Sztokholmie, Oslo, Paryżu, Chicago, Waszyngtonie, Nowym Jorku.

Rok po śmierci artysty, w 1973 r., Warszawski Związek Polskich Artystów Plasty­ków ustanowił doroczną nagrodę jego imienia w zakresie malarstwa, która do dziś pozostaje jednym z najbardziej prestiżowych wyróżnień artystycznych w Polsce.