"Hej chłopcy, bagnet na broń". To jedna z najpopularniejszych piosenek żołnierskich Polski Walczącej i Powstania Warszawskiego. Autorką tekstu i melodii była Krystyna Krahelska ps. „Danuta”, która napisała ją w 1943 roku dla żołnierzy Pułku „Baszta”. Właśnie obchodzimy 107. rocznicę jej urodzin - 24 marca 1914 roku. Utwór zdobył niezwykłą popularność, szczególnie wśród członków „Szarych Szeregów” i w Grupach Szturmowych batalionu „Zośka”. 20 listopada 1943 roku piosenkę opublikował podziemny dwutygodnik harcerski „Bądź gotów”, co spowodowało, że niebawem piosenka rozbrzmiewała także w oddziałach partyzanckich Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich na Kielecczyźnie, na Lubelszczyźnie, w Krakowskiem, pod Grodnem i w Puszczy Kampinoskiej, skąd trafiła zapewne do Powstania Warszawskiego.
Urodziła się 24 marca 1914 roku w Mazurkach koło Baranowicz w woj. Nowogródzkim na Polesiu, ziemi, która szczyci się takimi wielkimi Polakami, jak Tadeusz Kościuszko, Julian Ursyn Niemcewicz, Karol Kniaziewicz, Jakub Jasiński, Romuald Traugutt, Adam Mickiewicz, Eliza Orzeszkowa, Tadeusz Rejtan i wielu innych, w inteligenckiej rodzinie o pięknych tradycjach patriotycznych. Krystyna i jej młodszy brat Bohdan (Dan) – dzieci dr Janiny i inż. Jana Krahelskich wychowywali się wśród przyrody poleskiej, w wielce patriotycznej rodzinie o silnych tradycjach jako: wnuki Zesłańców Syberyjskich – po Powstaniu Styczniowym; bratanica i bratanek Wandy Krahelskiej-Filipowiczowej, która w 1906 r. dokonała zamachu bombowego na kata Warszawy Gieorgia Antonowicza Skałona, który okrutnie prześladował polskich patriotów; dzieci podpułkownika Jana, który jeszcze jako uczeń był wielokrotnie aresztowany za działalność patriotyczną, później walczył w I wojnie światowej i w 1920 r., w 1921 pracował jako zaufany patriota w Międzynarodowej Komisji Granicznej wytyczającej granice, przeprowadzającej repatriację jeńców, uchodźców i robotników, sprawy rozrachunkowe, wyróżnił się również jako starosta i wojewoda poleski, który dbał o polskość i rozwój tych zaniedbanych rolniczo, gospodarczo i kulturalnie ziem, w Warszawie pracował w Ministerstwie Rolnictwa i Reform Rolnych jako wybitny fachowiec. Dzieci od najmłodszych lat były wychowywane w przekonaniu, że mają obowiązki wobec swojej Ojczyzny. Zachował się kwit wydany przez Skarb Narodowy na fundusz ratowania Polski w 1920 r., na który mali Krahelscy wpłacili wszystkie swoje oszczędności. Jej charakter ukształtowało również harcerstwo, do którego wstąpiła w 1928 roku. W harcerstwie zdobyła sprawność sanitariuszki. Bardzo szybko została instruktorką. Już po roku prowadziła grupę zuchów. Była wysportowana – jeździła konno, grała w tenisa, świetnie pływała, , utalentowana muzycznie – śpiewała, grała na skrzypcach.
W 1931 roku uczestniczyła w praskim Zlocie Skautów Słowiańskich. Rok później zdała maturę w Gimnazjum im. Romualda Traugutta w Brześciu nad Bugiem. Studiowała geografię, historię i etnografię. Na przełomie 1936/37 roku pozowała Ludwice Nitschowej do pomnika warszawskiej Syrenki. We wrześniu 1939 roku Krystyna Krahelska brała udział w obronie Warszawy jako ochotniczka obrony cywilnej. 4. września pomagała odgrzebywać zasypanych w zbombardowanych domach, kopała rowy przeciwczołgowe, udzielała podstawowej pomocy rannym, dźwigała ich do punktów szpitalnych. Już w grudniu wstąpiła do Związku Walki Zbrojnej. Działała jako łącznika i kurierka do zadań specjalnych na teren Nowogródczyzny, wielokrotnie wykazując się niepospolitą odwagą (do jej zadań należało m.in. przewożenie broni) i inteligencją. Współpracowała z terenowymi organizacjami AK, nocami udzielała pomocy rannym partyzantom w lasach, Żydom, którzy uciekli z obozu koncentracyjnego w Sobiborze. Ciągle też powracała do Warszawy, ponieważ prawdopodobnie była kurierką Komendy Głównej AK. Mieszkała pod różnymi adresami, dorywczo pracowała w szpitalu, opiekowała się cichociemnymi w domu przy ul. Filtrowej.
Dzięki przeszkoleniu do służby sanitarnej w 1943 roku podjęła pracę w szpitalu we Włodawie. W oddziałach partyzanckich na tym terenie organizowała szkolenia sanitariuszek. W dniu wybuchu Powstania Warszawskiego była sanitariuszką (pod pseudonimem „Danuta”) 1108 plutonu 3 Szwadronu Dywizjonu „Jeleń” (7 Pułk Ułanów Lubelskich Armii Krajowej).
W połowie lipca 1944 r. mimo próśb rodziców, których bardzo kochała, z bezpiecznego Krakowa przyjechała do Warszawy. „Danuta” przed wybuchem Powstania Warszawskiego miała kłopoty z sercem, była mizerna, gorączkowała po niewyleczonej grypie i miała jakiś przepraszający uśmiech, który bliskich niepokoił. Była pewna, tak jak większość mieszkańców, że wybuchnie Powstanie.Zgłosiła się jako sanitariuszka do 7 Pułku Ułanów Lubelskich, Dywizjonu AK „Jeleń”, pluton 1108. 1 sierpnia 1944 roku jej pluton atakował budynek Domu Prasy przy ulicy Marszałkowskiej. Została ciężko ranna, kiedy próbowała ratować postrzelonego kolegę. Dostała 3 kule w płuco. Przeniesiono ją do szpitala przy ulicy Polnej 34, gdzie mimo wysiłków lekarzy zmarła nad ranem 2 sierpnia. Tymczasowo pochowano Ją na podwórku ul. Polnej 36. 9 kwietnia 1945 r. odbyła się ekshumacja, przeniesienie ciała do kościoła Zbawiciela, Msza Św. żałobna, następnie pogrzeb na Cmentarzu Służewskim, przy kościele Św. Katarzyny. Krystyna Krahelska została pośmiertnie awansowana do stopnia plutonowego. Odznaczona za całokształt wyróżniającej służby konspiracyjnej i poświęcenia w walkach w okresie okupacji i Powstania Warszawskiego: Medalem Wojska, Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżem Armii Krajowej.
W czasie okupacji, napisała słowa i melodie do czterech piosenek wojennych, które były przekazywane anonimowo i krążyły pod różnymi tytułami: „Smutna rzeka”, lub „Kołysanka o zakopanej broni”, także piosenka na melodię ludową „Kujawiak” lub „Kujawiak konspiracyjny” lub „Kujawiaczek konspiracyjny” oraz „W Afryce czy w Europie”.
Piosenka „Hej chłopcy, bagnet na broń!” wbrew powszechnej opinii, nie powstała w czasie Powstania Warszawskiego. Krahelska napisała ją w 1943 roku dla żołnierzy Pułku „Baszta”. Tekst składa się z 6 zwrotek z refrenem w 2 i 6 zwrotce. Jest on wezwaniem do gotowości związanej ze zbliżającą się walką czyli wielkim powstaniem.
Autorka posługuje się bardzo poetyckimi obrazami, odwołującymi się wprost do emocji słuchaczy i starającymi się rozbudzić ich wiarę w nadchodzące zwycięstwo. Tekst opublikowano po raz pierwszy na łamach konspiracyjnego pisma „Bądź Gotów!” (21 numer z 20 listopada 1943 roku). W 1944 roku wszedł w skład dwóch konspiracyjnych antologii: „Pieśni Podziemne” oraz „Śpiewnik BCH”. Kilkakrotnie publikowano go również w czasie Powstania Warszawskiego.
Piosenka Krahelskiej znalazła się w wielu antologiach powojennych. Była również wielokrotnie wykonywana i nagrywana, m.in. przez Reprezentacyjny Zespół Artystyczny Wojska Polskiego, Chór i Orkiestrę Polskiego Radia, zespół Czerwonego Gitary, Orkiestrę Uliczną z Chmielnej oraz solistów – np. Mieczysława Fogga czy Józefa Sojkę.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
