1894-02-06     1981-06-11

Maria Czapska.

Dobry duch Maisons-Laffitte

Maria Czapska zmarła w swoim pokoju w Maisons-Laffitte, 10 czerwca 1981 roku o godz. 23.10. Lekarz zapisał w akcie zgonu datę 11 czerwca. Ostatnie chwile życia siostry w swoich kajetach odnotował brat Józef, który był przy niej. W dzienniku Czapskiego znajdziemy także listę osób, do których wysłano zawiadomienie, a także nekrolog, który przygotował i opublikował 15 czerwca.

Gdy mówi się o środowisku intelektualnym zgromadzonym wokół Wydawnictwa Instytutu Literackiego (wydawcy m.in. Kultury), osoba Marii Czapskiej jest często pomijana. Nie należała ona oczywiście do zespołu Kultury, jednak była cichym współpracownikiem, dobrym duchem.

Czapska – bardzo religijna, praktykująca katoliczka, ceniła sobie Pallotynów, zwłaszcza ks. Sadzika, z którym prowadziła duchowe, ale i i praktyczne rozmowy. Jej religijność wyróżniała ją na tle „luteckiego towarzystwa” – jak nazywał zespół Kultury Pigoń. Przybywający do Maisons-Laffitte wiedzieli, że będąc w bardzo dobrych relacjach z księdzem, dyrektorem Centre du Dialogue przy Surcouf – za jej wstawiennictwem mogą coś załatwić u Pallotynów. Miłosz zabiegał poprzez rodzeństwo Czapskich, by włączono go w proces „odnowy liturgicznej”, czyli w tłumaczenia na język polski mszału oraz innych ksiąg kościelnych, które z pallotyńskiej drukarni miały trafiać do Polski.

Powszechnie wiadomo, że goście przybywający do Józefa Czapskiego wchodzili do niego bocznym wejściem. Dotyczyło to także gości Marii Czapskiej, która w wilii przy 91, avenue de Poissy zajmowała pokój na poddaszu. Obok była kuchnia i składzik z pracami malarza. Maria (najcześciej w niedzielę po obiedzie) organizowała u siebie spotkania. Pomieszczenia, którymi dysponowała były niewielkie, więc spotkania te odbywały się w niezbyt komfortowych warunkach, jednak ściągali na nie wybitni ludzie tamtej epoki. Zapraszała francuskich przyjaciół, znajomych Polaków mieszkających we Francji, czy też tych, którzy przejazdem byli w Paryżu i obowiązkowo zaglądali do nich, do Maisons- Laffitte. Skrzętnie odnotowywała przybycie gości w specjalnym sztambuchu. Często też sami goście wpisywali się. Dzięki temu możemy w nim dzisiaj znaleźć przesympatyczne rysunki od Herberta, czasami nawet rozprawy nawiązujące do tematu spotkania. Miłosz, Vincenz, Kot Jeleński, Herbert, Raymond Aron i wiele innych nazwisk. Lista jest imponująca. Gościem, który raz w roku przybywał do rodzeństwa Czapskich był Zygmunt Mycielski – co zostało także odnotowane.

O czym rozmawiano? Jak relacjonują to goście, którzy bywali na tych spotkaniach, dyskusja toczyła się zarówno wokół bieżących wydarzeń w Polsce (o tym najczęściej mówili przybysze z kraju), jak i na świecie. Zawsze pojawiały się tematy związane z literaturą i sztuką (z racji zainteresowań Marii i Józefa). W czasie takich zebrań próbowano znajdować drogi, które umożliwiłyby wydanie książek różnych autorów, także w wydawnictwach poza Instytutem Literackim.

Dorobek Marii Czapskiej

Od roku akademickiego 1921/1922 Maria Czapska studiowała polonistykę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Uzyskała na tej uczelni w 1925 roku stopień doktorski, składając pracę pt.: „Polemika religijna pierwszego okresu reformacji w Polsce”. Jako stypendystka wyjechała w 1925 roku do Paryża (był tam już jej brat Józef wraz z kapistami), by przeglądać archiwa związane z Adamem Mickiewiczem. Wspierał ją i jej brata w czasie pobytu we Francji ojciec, który dosyłał im pieniądze. Po powrocie w 1930 roku opublikowała prace: La vie de Mickiewicz, 1931 i umieszczała różne artykuły i recenzje literackie w ważniejszych periodykach i gazetach. Współpracowała z Polskim Słownikiem Biograficznym, dla którego napisała wiele biogramów dotyczących rodziny, np. Józefa Napoleona Czapskiego.

W 1945 roku Maria Czapska znalazła się w pierwszym komitecie redakcyjnym Tygodnika Powszechnego. Pracę tam znalazła dzięki poleceniu Hanny Malewskiej, która była jej przyjaciółką. Przez klika pierwszych miesięcy istnienia pisma była jego sekretarką i autorką.

Poza Wydawnictwem Instytutu Literackiego wydała książki: Ludwika Śniadecka, Kraków 1938 , Rzym 1946 (wznowienie), Miłosierdzie na miarę klęsk (Londyn 1954), Szkice Mickiewiczowskie (Londyn 1963), Dwugłos wspomnień (Londyn 1965), Gwiazda Dawida i dzieje jednej rodziny (Londyn 1975), Europa w rodzinie (Paryż 1970).

Maria Czapska

Maria Dorota Leopoldyna Czapska herbu Leliwa, pseud.: Dorota Obuchowicz, Maria Strzałkowska, Dorota Thun (właściwie: hrabianka Hutten-Czapska, przydomku ani tytułu nie używała, ur. 6 lutego 1894, Praga, zm. 11 czerwca 1981, Maisons-Laffitte k. Paryża) – polska historyk literatury, eseistka, autorka wspomnień, siostra Józefa Czapskiego, wnuczka Emeryka Hutten-Czapskiego.

Pochodziła z najzamożniejszej gałęzi rodu Czapskich, która posiadała olbrzymie, odziedziczone po Radziwiłłach latyfundia w okolicy Mińska Litewskiego i na Wołyniu. W roku 1892 odwiedził tych swych kuzynów pruski polityk Bogdan Hutten-Czapski i opisał ich życie następująco (tłum. z niemieckiego): „zamek był pełen lokajów, w stajniach stały konie najszlachetniejszej rasy, liczni kucharze przygotowywali wystawne obiady. Drobniejsza szlachta z okolic zbierała się tam jak na jakimś dworze. Podobnie musiały wyglądać stosunki w rezydencjach polskich magnatów XVIII stulecia”.

W latach 1925–1930 Maria Czapska przebywała w Paryżu jako stypendystka, zbierając materiały do swej biografii Adama Mickiewicza (La vie de Mickiewicz, 1931). Po powrocie do kraju umieszczała różne artykuły i recenzje literackie w ważniejszych periodykach i gazetach i współpracowała z Polskim Słownikiem Biograficznym, gdzie umieściła m.in. wiele biogramów dotyczących swej rodziny, np. Józefa Napoleona Czapskiego.

W 1939 otrzymała nagrodę literacką „Wiadomości Literackich” za monografię Ludwika Śniadecka z 1938.

W czasie okupacji niemieckiej działała m.in. w organizacji Żegota, pomagającej Żydom. W roku 1945 przedostała się przez zieloną granicę do Francji, gdzie pozostała do końca życia. Od roku 1947 do końca życia działała i publikowała w „Kulturze” i mieszkała w siedzibie „Kultury” w Maisons-Laffitte, gdzie też zmarła. Była członkiem Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie.

W PRL informacje na temat Marii Czapskiej podlegały cenzurze. Jej nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób z całkowitym zakazem publikacji. Zalecenia cenzorskie dotyczące jej osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną nr 9 z 1975 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów zawierały na liście autorów zakazanych jej nazwisko głosząc: „(…) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)”.



TROCHĘ HISTORII, TROCHĘ KULTURY - INDEX


COPYRIGHT

Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.


DZIAŁ HISTORIA/KULTURA PAI WYŚWIETLONO DOTYCHCZAS   10065552   RAZY






HISTORIA I KULTURA
W POLONIJNEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ


Ten kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości.
Józef Piłsudski

W DZIALE HISTORIA - KULTURA PAI ZNAJDZIECIE PAŃSTWO 1470 TEMATÓW



×
NOWOŚCI ARCHIWUM DZIAŁANIA AGENCJI HISTORIA-KULTURA BADANIA NAUKOWE NAD POLONIĄ I POLAKAMI ZA GRANICĄ
FACEBOOK PAI YOUTUBE PAI NAPISZ DO REDAKCJI

A+ A-
POWIĘKSZANIE / POMNIEJSZANIE TEKSTU