Komandor Jerzy Świrski to postać kontrowersyjna. Autor ambitnych planów rozbudowy floty, który dzięki akcji "Peking" uratował przed niechybnym zniszczeniem najważniejsze polskie jednostki oraz skuteczny dowódca w godzinach najcięższej próby. Jednocześnie autorytarny przełożony, którego postawa była krytykowana przez podwładnych, między innymi za zbyt szybkie opuszczenie floty i emigrację w pierwszych dniach drugiej wojny światowej do Rumunii
Wiceadmirał Jerzy Włodzimierz Świrski urodził się 5 kwietnia 1882 w Kaliszu. Lata 1889-1902 spędził na nauce w Morskim Korpusie w Petersburgu. Po promocji oficerskiej rozpoczął służbę w Imperialnej Marynarce Wojennej Rosji (1902-1918). Następnie wstąpił do polskiej Marynarki Wojennej.
W trakcie wojny Świrski piastował stanowisko szefa wydziału nawigacyjnego w sztabie głównym Floty Czarnomorskiej. Podczas zajmowania tej kluczowej pozycji Świrski uczestniczył w kampaniach wojennych wraz z admirałami A. A. Eberhardem i A. V. Kolczakiem, brał także udział w starciach z siłami niemiecko-tureckimi na Morzu Czarnym. W październiku 1917 roku otrzymał trzy ordery wojskowe Imperium Rosyjskiego i stopień komandora. Później przez 5 miesięcy piastował wysokie stanowiska w ukraińskiej marynarce wojennej.
W maju 1919 roku Jerzy Świrski przybył do Warszawy, gdzie został przyjęty do służby jako komandor w II Rzeczpospolitej Polskiej, by niebawem objąć stanowisko szefa nowo powstałego Kierownictwa Marynarki Wojennej w Ministerstwie Spraw Wojennych.
W 1920 roku Świrski został mianowany dowódcą Marynarki Wojennej Rzeczpospolitej Polskiej, aby dwa lata później zostać odznaczonym Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski za swoje wybitne zasługi. Był odpowiedzialny za okręty wojenne, bazy morskie na wybrzeżu, siły obrony wybrzeża, a także lotnictwo morskie. Świrski rozpoczął tworzenie polskiej marynarki niemal od zera.
W 1925 roku Jerzy Świrski objął stanowisko szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej Rzeczpospolitej Polskiej. Stał się wówczas odpowiedzialny za wszystkie aspekty rozwoju polskich sił morskich w okresie międzywojennym. Świrski, który awansował na kontradmirała w 1931 roku, potrafił utrzymać względną niezależność marynarki od armii, utworzyć zawodowy korpus oficerów marynarki i wdrożyć wiele praktycznych aspektów do szkolenia bojowego załóg. To on podpisał się na zamówieniach na budowę nowych okrętów wojennych dla raczkującej Marynarki Wojennej RP. Kontradmirał nie szczędził starań, by rozwinąć bazę morską w Gdyni, założonym w połowie lat 20. mieście portowym, położonym na krótkim, bałtyckim wybrzeżu Polski. W roku 1936 Jerzy Świrski za swoją wybitną służbę odznaczony został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Koncepcja Świrskiego zakładała, że przyszłą wojnę Polska będzie toczyć z ZSRR. Gdy okazało się, że przeciwnikiem będą Niemcy, stało się zrozumiałe, że prezentujące największą wartość bojową niszczyciele utkną w Bałtyku jak w pułapce i będą zdane na łaskę lub niełaskę niemieckiego lotnictwa. Tak powstał plan operacji "Peking" – ewakuacji trzech najcenniejszych niszczycieli na Zachód w przededniu wojny.
Tylko dzięki wysiłkom i reputacji kontradmirała Świrskiego udało się doprowadzić do wycofania nowoczesnych polskich niszczycieli z Morza Bałtyckiego do Wielkiej Brytanii tuż przed niemiecką inwazją. W trakcie krótkiej kampanii w 1939 roku marynarka wojenna, która broniła polskiego wybrzeża, została odcięta od reszty kraju w zaledwie kilka godzin.
Sam Świrski, w towarzystwie polskiego ministra spraw wojskowych, postąpił zgodnie z rozkazami dot. ewakuacji — opuścił Warszawę i kierował się na południowy wschód. Pod koniec września przekroczył granicę z Rumunią. Nigdy mu tego nie zapomniano. Dla jego podwładnych, którzy walczyli na Bałtyku był to akt tchórzostwa. Dowódcy okrętów dali dobitny dowód tego, co sądzą o swoim przełożonym, gdy nie chcieli podać mu ręki podczas oficjalnej wizytacji.
Na początku października 1939 roku kontradmirał został wezwany do Paryża przez głowę świeżo założonego polskiego rządu na uchodźstwie, generała Władysława Sikorskiego i mianowany zwierzchnikiem odtworzonego Kierownictwa Marynarki Wojennej.
Posiadający bogate, zdobyte w okresie międzywojennym doświadczenie w kontaktach z przedstawicielami alianckich marynarek, Jerzy Świrski odegrał kluczową rolę w podpisaniu polsko-brytyjskiego porozumienia morskiego w listopadzie 1939 roku. Na jego mocy okręty wojenne pokonanego państwa mogły dalej odgrywać swoją rolę w wojnie na morzu, wcielone w szeregi brytyjskiej Royal Navy. Dzięki staraniom kontradmirała polskie okręty zachowały swoje narodowe dystynkcje, flagi i porządek służby. Świrski odpowiedzialny był za werbunek i szkolenie, a także decyzje personalne i dyscyplinarne. Jego wkład w uwypuklenie obecności polskiej marynarki na zachodzie jest nie do przecenienia.
Po otrzymaniu stopnia wiceadmirała w 1941 roku stał się faktycznym dowódcą Polskiej Marynarki Wojennej. Za zasługi rząd Jego Królewskiej Mości nagrodził Jerzego Świrskiego Orderem Łaźni.
Początek II wojny światowej ewakuował się wraz z Ministerstwem Spraw Wojskowych do Francji, a następnie do Wielkiej Brytanii. Po podpisaniu umowy polsko-brytyjskiej objął funkcję szefa Kierownictwa MW, którą pełnił aż do czasu rozwiązania Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w 1947 roku.
Świrskiemu nigdy do końca nie zapomniano tego, że już 6 września 1939 przekroczył rumuńską granicę. Dla jego podwładnych, którzy walczyli na Bałtyku był to akt tchórzostwa. Dowódcy okrętów dali dobitny dowód tego, co sądzą o swoim przełożonym, gdy nie chcieli podać mu ręki podczas oficjalnej wizytacji.
Konflikt nie mógł umknąć uwadze Naczelnego Wodza, gen. Władysława Sikorskiego. Czarę goryczy przelała samobójcza śmierć komandora Bogusława Krawczyka. Dowódca ORP "Wilk" popadł w spór z własną załogą, która chciała się przenieść na nowocześniejszy okręt. "Wilk", weteran walk na Bałtyku, był bardzo awaryjny, ale dla dowódcy był kawałkiem ojczyzny. Istotniejszym w kontekście historii wiceadmirała był konflikt Krawczyka ze Świrskim, który obarczył komandora odpowiedzialnością za niepowodzenie misji wydobycia z internowania w Szwecji polskich okrętów podwodnych i strofował podwładnego.
Sikorski odwołał Świrskiego ze stanowiska, jego miejsce zajął Tadeusz Morgenstern-Podjazd. Świrski zdobył się wtedy na niebagatelny manewr: poprosił o interwencję Brytyjczyków. Sikorski musiał ulec naciskom aliantów, ale zdołał przeforsować pozostanie Podjazda w charakterze zastępcy Świrskiego. Jerzy Świrski pozostał dowódcą Polskiej Marynarki Wojennej na Zachodzie do jej rozformowania w 1947 roku.
Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii. Nigdy nie powrócił do Polski. Zmarł w Londynie 12 czerwca 1959 roku i został pochowany na cmentarzu w Brompton.
W 1983 roku w kościele pw. św. Michała Archanioła w Gdyni – Oksywiu odsłonięta została tablica upamiętniająca wiceadmirała Jerzego Świrskiego. 15 lat później, w 1998 roku, na cmentarzu Marynarki Wojennej odsłonięto tablice pamiątkowe twórców Marynarki Wojennej, z których jedna poświęcona jest właśnie jemu.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
