65 lat temu, w rocznice śmierci wieszcza, w Krakowie odsłonięto zrekonstruowany pomnik Adama Mickiewicza. Któż go nie zna. Na stałe wpisał się w panoramę krakowskiego rynku. Jest ulubionym miejscem pamiątkowych fotografii lub chwilowego odpoczynku na stopniach cokołu. Ma już ponad 120 lat. A oto historia monumentu.
Pierwszy pomnik Mickiewicza, w stolicy Wielkopolski, Poznaniu przy kościele św. Marcina, odsłonięto już 7 maja 1859 r., zaledwie cztery lata po śmierci Wieszcza. Dziś kopia rzeźby zniszczonej w trakcie okupacji niemieckiej znajduje się na dziedzińcu gmachu Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Kilka lat później idea budowy pomnika Mickiewicza dotarła do Krakowa. Miasto od niedawna cieszyło się swobodami, jakie przysługiwały Galicji po powstaniu Austro-Węgier. W 1869 r. filozof polityczny i zwolennik panslawizmu Karol Libelt opublikował „Rozprawy o odwadze cywilnej, miłości ojczyzny, wychowaniu ludów: na rzecz pomnika dla Adama Mickiewicza, Zygmunta Krasińskiego i Juliusza Słowackiego”. Libelt pisał o znaczeniu literatury i języka narodowego dla rozwoju nowoczesnych narodów. „Naród żyje, dopóki język jego żyje, bez języka narodowego nie ma narodu” – podkreślał. Na częściową realizację jego idei należało czekać jeszcze ćwierć wieku.
Ostatecznie nie zbudowano wspólnego pomnika trzech wieszczów, lecz monument Adama Mickiewicza na setną rocznicę jego urodzin. Jednocześnie trwała dyskusja o miejscu wzniesienia pomnika. Rozważano m.in. Planty, plac przed budowanym wówczas Collegium Novum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz koncepcję wzniesienia na Rynku, tak aby wieszcz patrzył w stronę Wawelu. Ostatecznie po długich sporach zdecydowano się na wybudowanie pomnika po wschodniej stronie Rynku Głównego, między Sukiennicami a wylotem ulicy Siennej.
W 1881 r. zakończono społeczną zbiórkę funduszy i ogłoszono konkurs na projekt. Największe kontrowersje wzbudziło dopuszczenie do konkursu rzeźbiarzy niebędących Polakami. Argumentowano, że nie rozumieją twórczości Mickiewicza. Mimo to na konkurs wpłynęło 27 prac, które oceniała komisja złożona z wybitnych artystów, byli w niej m.in. Wojciech Gerson, Juliusz Kossak i Henryk Rodakowski. Wybrali projekt nieznanego rzeźbiarza Tomasza Dykasa. Decyzja wzbudziła kontrowersje i protesty środowisk artystycznych. Ostatecznie projekt nie został zrealizowany. Później Dykas zaprojektował trzy inne pomniki Mickiewicza, m.in. zbudowany w Przemyślu w 1891 r. W kolejnym konkursie ponownie zwyciężyła praca Tomasza Dykasa, ale komisja wniosła do niej wiele poprawek. Znów konkurs nie przyniósł rezultatów. Proponowano budowę pomnika według rysunków Jana Matejki, lecz w tym przypadku krytykowano koncepcję Mickiewicza zasiadającego na ogromnym tronie, w liściach laurowych na głowie i z odsłoniętym torsem. Wieszczowi miały towarzyszyć dwie muzy.
W 1888 r. wybrano projekt Teodora Rygiera. Nad pomnikiem pracował w Rzymie, z dala od krakowskich dyskusji i swar. Ostatecznie sama rzeźba była gotowa dopiero w 1894 r. W tym samym czasie na Rynku wzniesiono postument i zamontowano trzy z czterech planowanych rzeźb muz. Wreszcie na postumencie pojawiła się rzeźba wieszcza, ale natychmiast zasłonięto ją drewnianą konstrukcją. Wizerunek Adama Mickiewicza wzbudził konsternację. Krytykowano przystrojenie go wieńcem laurowym. Na żądanie władz miasta Rygier przez kolejne cztery lata poprawiał jego wygląd.
Odsłonięcie pomnika nastąpiło 26 czerwca 1898 r. Na stopniach pomnika umieszczono alegoryczne postaci symbolizujące Ojczyznę (wskazuje na Mickiewicza), Poezję (kobieta z lutnią i dziewczynką), Męstwo (rycerz) oraz Naukę (starzec z chłopcem). Na froncie pomnika umieszczono dedykację: „Adamowi Mickiewiczowi Naród”. Pół roku później, 24 grudnia 1898 r., odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza w Warszawie.
Pomnik przetrwał ponad cztery dekady. 17 sierpnia 1940 r. został zniszczony przez Niemców. Po wojnie odnaleziono go pociętego na części na złomowisku w Hamburgu. Ponowne odsłonięcie nastąpiło 26 listopada 1955 r., w setną rocznicę śmierci Mickiewicza.
POMNIK ADAMA MICKIEWICZA W KRAKOWIE W DZIALE HISTORIA PAI
Urodził się w Nowogródku lub Zaosiu, na terenie dawnego powiatu i województwa nowogródzkiego, na terenach dzisiejszej Białorusi. Tam też został ochrzczony i tam znajduje się opisany przez niego w inwokacji Pana Tadeusza obraz Matki Bożej Nowogródzkiej. W Nowogródku w latach 1807–1815 uczęszczał do dominikańskiej szkoły powiatowej. Następnie rozpoczął studia w Wilnie. Uczył się na Wydziale Literatury i Sztuk Wyzwolonych, ale też organizował kółka samokształceniowe, Towarzystwo Filaretów, a później Towarzystwo Filomatów. Zrzeszeni w nich młodzieńcy studiowali nie tylko Greków i Rzymian, czytali niemieckich i angielskich pisarzy romantycznych, lecz także poznawali okoliczne tradycje i przyrodę. To właśnie natura i kultura Wileńszczyzny na równi z romantyczną literaturą europejską stały się materią dla Ballad i romansów – debiutu Mickiewicza wydanego w 1822 r. w Wilnie. Przykładem tej symbiozy jest ballada Świteź opiewająca legendę i urodę jeziora odległego zaledwie 20 km od Nowogródka.
Debiut literacki Mickiewicza przypadł jednak już na czas, gdy mieszkał w Kownie, gdzie pracował jako nauczyciel do jesieni 1823 r. W tym krótkim okresie wydał jeszcze jeden tomik poezji, a w nim takie dzieła, jak: Grażyna – „powieść litewska” oraz Dziady: Upiór, część II i IV – utwory, zakorzenione w naturze i bogatej kulturze historycznej Litwy. Jesienią 1823 r. Mickiewicz, jako członek tajnych towarzystw studenckich, trafił do więzienia w klasztorze bazylianów w Wilnie, pozostał tam do marca 1824 r. Skazany na zsyłkę wyruszył w wędrówkę, by już nigdy nie wrócić w rodzinne strony. Przebywał dłuższy czas w Petersburgu; odbył wówczas podróż do Odessy i na Półwysep Krymski, który uwiecznił w słynnych sonetach. W Moskwie gościł w znanym salonie księżnej Zinaidy Wołkońskiej. Podczas swego pobytu w stolicach Imperium Rosyjskiego poznał licznych poetów, w tym Puszkina, i zetknął się ze środowiskiem dekabrystów. Owocem tych doświadczeń jest Konrad Wallenrod napisany i wydany w Petersburgu 1828 r.
Następnie Mickiewicz wyjechał do Drezna, gdzie powstała najsłynniejsza część jego dramatu Dziady cz. III i Ustęp (wydane w Paryżu). Kolejnym przystankiem tułaczki był Rzym, gdzie spotkał liczną kolonię polską i rosyjską, tam dowiedział się o powstaniu listopadowym. Świadectwem tego wydarzenia, jak i kontaktów z Rosjanami jest obraz Oresta Kieprieńskiego, ukazujący wieszcza z przyjaciółmi: Zygmuntem Krasińskim, hr. Aleksandrem Potockim i Antonim Odyńcem na tle wybuchu Wezuwiusza (Galeria Trietiakowska). Na wieść o insurekcji Mickiewicz wyruszył do kraju i wówczas po raz ostatni był na terenie dzisiejszej Polski – w Wielkopolsce. W powstaniu nie wziął udziału, po jego upadku wyjechał do Paryża. Nad Sekwaną napisał Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego (1832) oraz w 1834 r. Pana Tadeusza; mało kto wie, iż natchnieniem dla tego poematu były gawędy szlacheckie Pamiątki Soplicy Seweryna Rzewuskiego, którego spotkał Mickiewicz w Rzymie.
Pan Tadeusz zgodnie z marzeniem autora trafił pod strzechy, ale sam Mickiewicz nigdy do ojczyzny nie powrócił. Przebywał głównie w Paryżu. W latach 1839–1840 był profesorem literatury łacińskiej w szwajcarskiej Lozannie, tam napisał wydane dopiero pośmiertnie liryki lozańskie. W 1840 r. powrócił do Paryża, gdzie objął katedrę języków słowiańskich w College de France, wówczas wygłosił tzw. prelekcje paryskie. Nad Sekwaną współtworzył środowisko Wielkiej Emigracji. W latach 1841–1844 był prezesem Wydziału Historycznego Towarzystwa Literackiego w Paryżu (od 1854 Towarzystwo Historyczno-Literackie w Paryżu). Zaangażował się w Koło Sprawy Bożej Andrzeja Towiańskiego. W 1848 r. we Włoszech stworzył Legion Polski. Był współzałożycielem i redaktorem „Trybuny Ludów”. W 1855 r. wybuch wojny krymskiej tchnął w Mickiewicza ponownie nadzieję na konflikt zbrojny pomiędzy zaborcami, który przyczyni się do oswobodzenia Polski. Udał się do Stambułu, gdzie zakładał Legiony Polskie i Legiony Żydowskie. Dzieło to przerwała nagła śmierć w 1855 r.
Tułaczka Mickiewicza po świecie nie skończyła się wraz z jego śmiercią. Został pochowany w tymczasowym grobie w Stambule, następnie jeszcze w 1855 r. jego ciało zostało przewiezione do Paryża i pochowane na cmentarzu Les Champeaux w Montmorency, a w 1890 r. przeniesione na Wawel, co było asumptem do prawdziwie patriotycznej manifestacji.
Kult wieszcza jednoczył różne regiony podzielonej Ojczyzny, gdzie fundowano jego pomniki, najpierw w 1859 r. w Poznaniu (autor W. Oleszczyński), następnie w 1898 r. w Warszawie (C. Godebski) i w Krakowie (T. Rygier), w 1890 w Przemyślu oraz we Lwowie w 1904 r. (A. Popiel). Upamiętniano go też w Europie i na świecie – najsłynniejszy jego monument stoi w Paryżu (Antoine Bourdelle, 1929).
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ