162 lata temu odszedł do panteonu wielkich pisarzy Zygmunt Krasiński określany jako trzeci z Wielkich - obok Mickiewicza i Słowackiego wieszczy polskich. Niech to będzie przyczynkiem do przypomnienia dzieła wyjątkowego - "Nie-Boskiej komedii" napisanej przez 21 letniego wówczas twórcę.
„Nawet zważywszy znakomitość umysłu Krasińskiego – zauważył w swej „Historii literatury polskiej” Czesław Miłosz – trudno pojąć, jak młody arystokrata mógł stworzyć jedyne w tym czasie europejskie dzieło zajmujące się walką klas w kategoriach nieomal marksistowskich (Karol Marks miał wówczas piętnaście lat!). Być może dramat zrodził się w jakichś tajemniczych głębiach lęku w podświadomości młodego człowieka. Był wstrząśnięty rewolucją francuską 1830 roku i rozruchami robotniczymi w Lyonie. Był także pod wrażeniem poglądów ojca na polskie powstanie. Współczesne mu wydarzenia wraz z rozmyślaniami nad rewolucją francuską roku 1789 zlały się w jego umyśle w ideę rewolucji w ogóle. Było dla niego jasne, że rewolucja w Europie musi nadejść i że zmiecie ona jego i ludzi jego pokroju”.
Adam Mickiewicz w swoich wykładach w College de France analizował dramat Krasińskiego jako najwyższe osiągnięcie teatru polskiego. Co ciekawe prapremiera „Nie-Boskiej komedii” odbyła się w Krakowie dopiero w 1902 r., m.in. dlatego, że dziewiętnastowieczny teatr za pomocą dostępnych sobie środków nie był w stanie zrealizować nowatorskiego w formie „tworu słowiańskiej wyobraźni”, jak określił ją Mickiewicz.
Podobnie jak Mickiewicz w „Dziadach” i Słowacki w „Kordianie”, Krasiński najpierw ukazuje typowy dla bohatera romantycznego dramat osobisty – zaślubiny hrabiego Henryka z niekochaną kobietą, chorobę synka, obłęd i śmierć żony, która płaci najwyższą cenę za ścigane przez męża poetyckie miraże. Jednak piękna Dziewica, uosobienie Poezji, w istocie okazuje się trupem – wszystko, co czynił Henryk, kolejna ofiara „książek zbójeckich”, obnaża tylko jego wewnętrzną pustkę.
Część druga „Nie–Boskiej komedii” to dramat społeczny. Bohater występuje tu jako człowiek zaangażowany politycznie, stojący na czele skazanej na zagładę arystokracji, broniącej się już tylko w Okopach Świętej Trójcy przed nadciągającymi zastępami rewolucjonistów pod wodzą Pankracego, charyzmatycznego przywódcy, człowieka o żelaznej woli, jasno myślącego i konsekwentnie zdążającego do celu.
Spotkanie tych dwóch postaci, krańcowo różnych osobowości, stanowi kluczowy moment dramatu, a nocna wyprawa Henryka do obozu rewolucjonistów, przypominająca wędrówkę przez dantejskie piekło, unaocznia destrukcję wszelkich wartości po obu stronach. Giną obaj – Henryk, który samobójczym gestem próbuje sam siebie ocalić przed ostateczną klęską, i Pankracy, przytłoczony wizją krzyża i zwyciężającego Galilejczyka.
Jak pisała prof. Maria Janion, Krasiński powiedział „nie” arystokracji i demokracji. Znacząca wieloznaczność zakończenia „Nie–Boskiej komedii” odsłania wszystkie antynomie dramatu. Ale wśród tych miażdżących antynomii dla Krasińskiego jako romantyka istniał jeden istotny punkt oparcia: „zbuntowany, cierpiący człowiek szukający sensu swego bytu między ziemią a niebem”.
Książka w wersji PDF jest dostępna w naszym portalu wśród pozycji literatury polskiej.
Zygmunt Krasiński "NIE-BOSKA KOMEDIA" / PDF
ZYGMUNT KRASIŃSKI W DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
Grafika: poster Stary Teatr w Krakowie - materiały prasowe.
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ