14 czerwca 1947 r. rozpoczęło oficjalnie działalność Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu. Zostało utworzone staraniem polskich więźniów politycznych, co formalnie potwierdziła ustawa polskiego sejmu z 2 lipca 1947 r. Placówka objęła tereny dwóch byłych obozów koncentracyjnych: Auschwitz I i Auschwitz II-Birkenau, o łącznej powierzchni 191 hektarów. W 1979 roku na wniosek Polski tereny byłego obozu wpisano na listę dziedzictwa światowego UNESCO.
Niemcy utworzyli obóz Auschwitz w 1940 roku jako więzienie dla Polaków. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów. W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln osób, głównie Żydów, a także Polaków, Romów, jeńców sowieckich i osób innej narodowości.
W kwietniu 1946 r. Ministerstwo Kultury i Sztuki (MKiS) skierowało do Oświęcimia grupę byłych więźniów z Tadeuszem Wąsowiczem na czele w celu ochrony terenów dawnego obozu Auschwitz i utworzenia tam Muzeum.
Na początku 1947 r. Ludwik Rajewski, naczelnik Wydziału Muzeów i Pomników w MKiS, przedstawił jego projekt organizacyjny. Według niego Muzeum miało stanowić „dokument historyczny”. Planowano, że będzie ono prezentować zagładę narodów podbitych przez Niemców, eksponować masowy charakter zbrodni niemieckich, unikając przy tym „makabry”, a stosując jedynie odpowiednie rozwiązania plastyczne. Podkreślano, że specjalnego potraktowania wymaga zagadnienie zagłady narodu żydowskiego, a w porozumieniu z Centralną Komisją Żydów w Polsce niezbędne będzie ustalenie liczby ofiar-Żydów, obywateli poszczególnych państw.
Ekspozycja miała obejmować trzy części: ogólną – pokazującą los więźniów w obozie, międzynarodową – poświęconą wojennej sytuacji narodów, których przedstawiciele byli deportowani do Auschwitz oraz część ilustrującą historię innych niemieckich obozów koncentracyjnych. Wystawy projektowane w 12 blokach byłego obozu macierzystego (wymienione tu w planowanej kolejności zwiedzania) prezentować miały historię stosunków polsko-niemieckich (blok 15), strukturę i charakter SS, genezę obozów koncentracyjnych, kategorie więźniów, stosunek SS-manów do więźniów (blok 16), życie, pracę oraz śmierć w obozie i na zewnątrz obozu (bloki 17 i 18), następnie Zagładę Żydów – oficjalna ówczesna nazwa wystawy „Zagłada milionów”, gdyż uwzględniono również eksterminację przedstawicieli innych narodowości (blok 4), rzeczy pozostałe po żydowskich ofiarach Zagłady (bloki 5 i 6), historię obozu i ruch oporu w obozie (blok 7), stan bloku w 1940 r. (blok 8) i w 1944 (blok 9), eksperymenty na więźniarkach i życie kobiet w obozie (blok 10), wnętrza „Bloku Śmierci” (blok 11). Ten ostatni blok wraz z przyległym do niego dziedzińcem miał tworzyć mauzoleum. Pozostałe bloki zamierzano oddać pod opiekę narodów, których przedstawiciele zginęli w Auschwitz, a także zaprezentować w nich historię innych hitlerowskich obozów.
W omawianym projekcie tereny Birkenau miały zostać przekształcone w swego rodzaju park-cmentarz, w którym planowano wzniesienie mauzoleum na ruinach krematorium III. Z kolei w budynkach tzw. lagererweiterungu, zbudowanych w latach 1943-1944 w pobliżu byłego obozu macierzystego, projektowano utworzenie szkół zawodowych wraz z internatem. W szkołach tych miały kształcić się przede wszystkim sieroty po byłych więźniach politycznych. Na terenie Rajska, Harmęż i Pław (w dawnych podobozach) przewidywano utworzenie części gospodarczej dostarczającej środki na utrzymanie części muzealnej.
25 kwietnia 1947 r. odbyła się w Oświęcimiu konferencja przedstawicieli Centralnego Komitetu Żydów w Polsce (CKŻP), wśród których był dyrektor Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej (CŻKH) Natan Blumental, z naczelnikiem Wydziału Muzeów i Pomników Ministerstwa Kultury i Sztuki Ludwikiem Rajewskim i dyrektorem Muzeum Tadeuszem Wąsowiczem w sprawie udziału instytucji żydowskich w organizowaniu Muzeum. Strona żydowska po zapoznaniu się z projektem ekspozycji postulowała, by oddać do dyspozycji CKŻP bloki 4 i 10 Postulat ten został przyjęty. Przedstawiciele Komitetu zobowiązali się przygotować jedną z wystaw w bloku 4 Prace nad jej wykonaniem powierzone zostały żydowskim malarzom i rzeźbiarzom z łódzkiej spółdzielni „Sztuka”.
Muzeum zostało oficjalnie otwarte 14 czerwca 1947 r. Do tego czasu sfinalizowano tylko część prac organizacyjnych, a dla zwiedzających przygotowano jedynie fragment planowanej ekspozycji.
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
