229 lat temu 18 czerwca 1792 pod Zieleńcami wojska polskie dowodzone przez ks. Józefa Poniatowskiego pokonały wojska rosyjskie; dla uczczenia zwycięstwa król Stanisław August Poniatowski ustanowił Order Wojenny Virtuti Militari – najwyższe polskie odznaczenie wojskowe. I tak 22 czerwca 1792 r. król ustanowił Order Cnocie wojskowej. Odznaczenie miało być przyznawane za zasługi na polu bitwy. Z zamiarem tym król nosił się już od pewnego czasu. Po pierwszym większym zwycięstwie w wojnie polsko-rosyjskiej przeciwko konfederacji targowickiej, w obronie Konstytucji 3 maja, pod Zieleńcami (18 czerwca 1792), dowodzący w niej królewski bratanek książę Józef Poniatowski poprosił stryja o specjalne odznaczenie dla żołnierzy. Pierwsze ordery nadano wraz z ustanowieniem odznaczenia, 22 czerwca. Wręczono je 25 czerwca w Ostrogu nad Horyniem na Wołyniu, w miejscu stacjonowania polskich oddziałów.
Wśród 15 udekorowanych byli generałowie: ks. Józef Poniatowski, Tadeusz Kościuszko, Michał Wielhorski, Stanisław Mokronowski, ks. Eustachy Sanguszko i Józef Zajączek, a prócz nich dwóch pułkowników, jeden podpułkownik, dwóch majorów, dwóch poruczników oraz jeden szef szwadronu. Kilka miesięcy później, po powrocie ks. Poniatowskiego do Warszawy, ustanowiono statut orderu, wprowadzając rozdział na pięć klas: Krzyż Wielki z Gwiazdą, Krzyż Komandorski, Krzyż Kawalerski, Medal Złoty, Medal Srebrny. Nad przyznawaniem odznaczeń miała czuwać Kapituła, do której weszliby wszyscy odznaczeni 25 czerwca. Do nieodległego już końca panowania Stanisława Augusta udało się w tym czasie nadać go aż 526 osobom.
Pierwotnie order miał kształt owalny. Na awersie był napis "SAR" (łac. Stanislaus Augustus Rex) zwieńczony koroną królewską, a pod monogramem - dwie gałązki palmowe. Na rewersie wygrawerowano dwuwierszem napis "VIRTUTI MILITARI". Już na przełomie sierpnia i września 1792 roku - po ustanowieniu statutu Orderu - zmieniono jego wygląd m.in. poprzez nadanie mu kształtu krzyża, który przetrwał, z pewnymi modyfikacjami, do dnia dzisiejszego.
Obecnie Order Wojenny Virtuti Militari ma formę nadaną mu w 1933 roku.
Odznaką Orderu Wojennego Virtuti Militari jest krzyż równoramienny, zakończony na rogach ramion kulkami. Na ramionach poziomych krzyża umieszczony jest napis "VIRTUTI", na ramionach pionowych napis "MILITARI". Ramiona krzyża w klasach I, II i III pokryte są czarną emalią w złoconym obramowaniu, w klasie IV złocone z wewnętrznym czarno emaliowanym obramowaniem i w klasie V srebrzone z wewnętrznym czarno emaliowanym obramowaniem. Napisy w klasach I, II i III są złocone, w klasach IV i V czarno emaliowane. W środku krzyża na złoconej, okrągłej tarczy w dwudzielnym wieńcu laurowym pokrytym zieloną emalią umieszczony jest biało emaliowany orzeł w kształcie z roku 1792. Na odwrotnej stronie krzyża w środku napis "HONOR I OJCZYZNA" oraz data "1792". Krzyż w klasach I i II zwieńczony jest złoconą koroną królewską. Wymiar krzyża wynosi: w I klasie - 64 mm, w klasie II - 55 mm, w klasie III - 45 mm i w klasach IV i V - 38 mm.
(Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10.11.1992 r.)
Odznaczeniem mogą być uhonorowane nie tylko osoby fizyczne. Do tego grona dołączyły także w roku 1920 miasta Lwów i Verdun, a następnie jednostki wojskowe oraz okręty. W roku 1939 uhonorowano orderem Warszawę.
Zmieniały się przywileje odznaczonych. Przykładowo, na sam koniec swego panowania (październik 1812 r.) książę warszawski Fryderyk August postanowił, iż każdy podoficer i szeregowy odznaczony Krzyżem Złotym lub Srebrnym miał prawo pobierać roczną pensję, do czasu awansu na oficera, lub w przypadku zwolnienia ze służby wojskowej - dożywotnio.
Z kolei Sejm Rzeczypospolitej Polskiej postanowił m.in., że każdy kawaler orderu (bez względu na klasę i inne pobory otrzymywane z tytułu wykonywanej pracy) będzie otrzymywał dożywotnio roczną "pensję Orderową" w wysokości 300 zł. Ponadto przyznano kawalerom przywilej pierwszeństwa przy przydziale ziemi, obejmowaniu posad rządowych, przyjmowaniu do zakładów dla inwalidów oraz uzyskiwaniu dla dzieci miejsc stypendialnych w rządowych placówkach oświatowych i zakładach wychowawczych.
ORDER VIRTUTI MILITARI W DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
.png )
