19 września po Mszy Świętej w budapeszteńskim Kościele Polskim proboszcz Polskiej Parafii Personalnej na Węgrzech ks. Krzysztof Grzelak SChr. w asyście ks. Macieja Józefowicza i wiernych uczestniczących w Mszy Świętej, pod tablicami znajdującymi się na frontonie wieży nieopodal głównego wejścia do kościoła, w imieniu wspólnoty parafialnej i Stowarzyszenia Katolików Polskich p.w. św. Wojciecha złożył symboliczną wiązankę kwiatów jako wyraz pamięci i modlitwy o polskich uchodźcach i tych wszystkich Węgrach, którzy im pomagali, a także duchownych, którzy w czasie II wojny światowej im służyli.
Mało jest na świecie miejsc, gdzie Polacy byliby przyjmowani tak serdecznie jak na Węgrzech. W historii dwóch ostatnich stuleci było aż nadto dowodów tej przyjaźni, jednak szczególnym okresem okazała się druga wojna światowa.
Nastawienie większej części społeczeństwa węgierskiego (oprócz skrajnej prawicy i węgierskich niezbyt wówczas jeszcze licznych faszystów) dobrze oddaje artykuł pióra znanego pisarza węgierskiego Jánosa Kodolányiego na łamach „Nemzetőr”, na tydzień przed wybuchem II wojny światowej: „...w przypadku stosunków między Polską i Węgrami nie chodzi tylko o pewną sympatię, ale o trwałą przyjaźń wykutą w kuźni losu. Nienaruszalność polskiej niepodległości i wolności pozostaje w ścisłym związku z węgierską niepodległością i wolnością”.
Na granicy polsko–węgierskiej pierwsi uchodźcy pojawili się 10 września, a po 17 nastąpiło masowe przekraczanie granicy. Radio Londyn (23 października 1939) podało: „Liczba Polaków wzrosła do stu tysięcy. Oficjalny komunikat węgierski podaje liczbę znacznie mniejszą, lecz wiarygodni obserwatorzy są innego zdania...”. Należy podkreślić, że uchodźcy wojskowi to nie byli pojedynczy maruderzy, lecz zwarte formacje, często całe brygady ze sprzętem wojskowym (czołgi itp.), instytucje wojskowe.
Węgrzy witali Polaków jak bohaterów. Na Przełęczy Tatarskiej stała brama z herbem polskim i węgierskim oraz napisem: „Witamy braci Polaków”.
21 września 1939 roku utworzono Biuro Uchodźców przy IX departamencie węgierskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych pod kierownictwem dr. Józsefa Antalla. Miało ono przejąć opiekę nad cywilnymi uchodźcami na Węgrzech. Wojskowymi zajął się utworzony dział XXI departamentu węgierskiego Ministerstwa Obrony Narodowej pod kierownictwem płk. Zoltána Baló.
Pod koniec listopada 1939 roku został powołany Komitet Obywatelski do Spraw Opieki nad Polskimi Uchodźcami na Węgrzech. Na czele komitetu stanął socjalista, dziennikarz Henryk Sławik. Z tymi instytucjami współpracowali – Węgierskie Towarzystwo im. Adama Mickiewicza, Węgierski Czerwony Krzyż, Krajowe Węgiersko–Polskie Towarzystwo Studentów, duchowieństwo oraz wiele innych stowarzyszeń i środowisk.
Cywile byli kierowani do tak zwanych obozów, co w praktyce oznaczało zamieszkanie w kwaterach prywatnych. Każdy uchodźca otrzymał stały miesięczny zasiłek, który odpowiadał średniej krajowej pensji. Uchodźcy mogli podjąć pracę, młodzież miała możliwość nauki w szkołach polskich i węgierskich, a studenci mogli kontynuować naukę na uniwersytetach lub politechnice.
Żołnierzy umieszczono w obozach internowania pod strażą i dowództwem węgierskim. Większość oficerów pełniących tę służbę wyrażała swoje propolskie sympatie, nierzadko publicznie. Szeregowi żołnierze i podoficerzy zajęli koszary, baraki, budynki gospodarcze, oficerzy zostali zakwaterowani w sanatoriach, dworach i prywatnych willach. Początkowo występowały trudności w rozlokowaniu i zaopatrzeniu tak ogromnej liczby żołnierzy, jednak dzięki znakomitej organizacji strony węgierskiej sytuacja została opanowana. Żołnierze byli traktowani zgodnie z Konwencją Genewską z 1927 roku – otrzymywali żołd, wyżywienie, nie byli zmuszani do pracy.
Oto fotorelacja Barbary Pál, reporterki "Głosu Polonii".
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NA PODSTAWIE: Głos Polonii / fot. B.Pál
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
