Uznany portrecista, mistrz eleganckich wizerunków kobiecych. Autor scen rodzajowych z życia Hucułów, powstałych pod wpływem młodopolskiej chłopomanii, oraz kompozycji historycznych. Współtwórca Panoramy Racławickiej, autor projektów witraży do katedry ormiańskiej we Lwowie. 13 maja 1859 roku w Braszowie urodził się Teodor Axentowicz - rysownik, malarz, grafik i pedagog, a także czołowy przedstawiciel sztuki młodopolskiej.
Teodor Axentowicz urodził się 13 maja 1859 w Braszowie (Rumunia) w ormiańskiej rodzinie.. Polski rysownik, malarz, grafik i pedagog, a także czołowy przedstawiciel sztuki młodopolskiej, inspirujący się folklorem. Uznany portrecista i autor scen rodzajowych. Został pierwszym, wybranym w czasie wyborów, rektorem Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie.
Kiedy przyszły artysta miał zaledwie trzy lata, jego rodzina postanowiła opuścić Rumunię i przeprowadzić się do Lwowa. Tam podejmuje pierwsze próby malarskie, jednak wyższe wykształcenie zdobywa na Politechnice Lwowskiej, co okazuje się wyborem wysocie nietrafnym. Opuszcza Lwów i rozpoczyna studia w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych u Rittera von Hackel, A. Wagnera i G. Benczúra. W latach 1882-1895 kontynuuje naukę w Paryżu pod kierunkiem E. A. Carolusa-Durana. Okres paryski to 13 lat intensywnej pracy i poznawanie nowych trendów w sztuce - w tym inspirującego impresjonizmu. Jako ciekawostkę należy dodać, że na licznych wówczas w stolicy Francji wystawach poznaje sztukę japońską.
Poznany w 1889 roku na wakacjach w Zakopanem Adam Giełguda wysokiej rangi urzędnik w w brytyjskim Ministerstwie Wojny umożliwia niebawem Axentowiczowi wyjazd do Londynu gdzie dzięki wizytom w galeriach i indywidualnym studiom - kopiuje dzieła Van Dycka, Reynoldsa, Velázqueza, Gainsborougha czy Romneya - staje się znawcą dawnego i współczesnego malarstwa angielskiego.
W 1891 roku powraca do Paryża gdzie został przyjęty do Société Nationale des Beaux-Arts, a także otrzymał prestiżową nagrodę: Złote Palmy Akademii. ZOstaje również przyjęty w poczet członków wiedeńskiego stowarzyszenia Wiener Sezession (Secesja Wiedeńska).
Znajomość z Giełgudami owocuje małżeństwem z cóką Adama - Izą. Ślub biorą w 1893 roku, zaś ich podróż poślubna biegnie szlakiem wielkich mistrzó malarstwa włoskiego, przez Florencję, Rzym, Wenecję do Neapolu.
Teodor wraz z żoną Izą doczekali się aż ósemki dzieci! Pierworodny syn Filip Tomasz Stanisław urodził się w Londynie w 1893 roku, skąd pochodziła Iza. Później, już w Krakowie na świat przyszła córka Gladys (1896 rok), syn Jan Bolesław (1898 rok) i Jadwiga (1900 rok). Następna trójka, a właściwie trzy córki – Wanda (1901 rok), Irena (1903 rok) i Kazimiera Józefa (1905 rok) urodziły się w Zakopanem. Najmłodszym dzieckiem Axentowiczów był Jerzy Archibald urodzony w 1908 roku w Krakowie. Utrzymanie tak licznej rodziny wymagało od Axentowicza wytężonej pracy i systematycznego podnoszenia cen za swoje dzieła - głównie portrety.
Każda krakowska dama chciała mieć swoją podobiznę z podpisem mistrza Axentowicza, a ten nie odmawiał nigdy. Portrety Axentowicza, wykonywane najczęściej w technice pastelu, którym malarz posługiwał się z niewypowiedzianą maestrią, charakteryzuje wyjątkowa subtelność przedstawień, eteryczność i pewna idealizacja. Wśród setek dam Axentowiczowi pozowały m.in. księżna Ludwika Czartoryska, Maria Potocka, Zofia Jachimecka, Maria Julianowa Fałatowa, Zofia Hoesickowa, Róża Aleksandrowicz, Julia Herliczkowa. Wszystkie wyrafinowane, zamyślone, zalotne, ubóstwiane, dla których ówcześni mężczyźni tracili serca, rozumy, a nawet i majątki. Krytyka zaś pisała" „Tchną te główki jakiemś niezrównanem wyrafinowaniem erotycznym, […] są one ogromnie ponętne, interesujące, pełne dziwnie odurzającej kobiecości”.
Poza figuratywnymi przedstawieniami postaci i portretami kobiet idealnych w duchu symbolizmu malował także portrety dziecięce, martwe natury i kwiaty w stylu secesyjnym. Zajmował się również projektowaniem plakatów (m.in. do pierwszych wystaw grupy artystycznej Sztuka), ilustracji, grafik i witraży.
Syntretyzm impresjonizmu i malarstwa klasycznego przynosi wyróżnienia i uznanie. Pierwsza nagroda na salonie londyńskim i złoty medal w Wilnie za liryczne portrety kobiece.
Ze środowiska polskich malarzy Axentowicz najbliżej trzymał się z batalistą – Wojciechem Kossakiem (1856-1942). Już podczas pobytu obu malarzy w Paryżu utrzymywali oni ożywione relacje – bywali wspólnie na przyjęciach, w teatrach i kabaretach. Kossak pisał: “Byliśmy wtedy równocześnie w Paryżu, ja i Axent (…) obaj zawsze tres bien, tres elegantes, młodzi obaj i weseli (…)”. Axentowicz użyczał w Paryżu Kossakowi swojej pracowni. Wojciech Kossak towarzyszył nawet Axentowi, gdy ten po raz pierwszy w Kawiarni Noworolskiego w krakowskich Sukiennicach ujrzał swoją przyszłą żonę Izę z Giełgudów, a później obaj panowie służyli panience i jej rodzinie za przewodników po Zakopanem i Tatrach.
W 1894 roku wraz z Kossakiem i Styką maluje " Panoramę Racławicką". Głównymi inicjatorami przedsięwzięcia byli Jan Styka i Wojciech Kossak. Kossak, zaprzyjaźniony z Axentowiczem zatrudnił go do malowania scen batalistycznych. Axent zajął się grupą linii piechoty 2 Regimentu Pieszego Koronnego gen. Józefa Wodzickiego. “Racławice” okazały się wielkim sukcesem i są chętnie oglądane do dziś.
Drugim monumentalnym obrazem, przy którego tworzeniu udzielał się Axentowicz była “Panorama Tatr” powstająca w latach 1895-1896. Sama panorama rozmiarem przewyższała nawet “Racławice”, a jej kierownikami zostali Stanisław Janowski, Antoni Piotrowski i Niemiec Ludwik Boller (który podczas malowania panoramy spadł z rusztowania i w wyniku tych obrażeń zmarł). “Panorama Tatr” prezentowała widok z Miedzianego, a w tatrzańskim pejzażu ujęto postaci związane z Tatrami i to właśnie tym malarskim zadaniem zajął się Axentowicz. Na pierwszym planie w grupie turystów sportretował m.in. Tytusa Chałubińskiego, Walerego Eljasza Radzikowskiego, Wojciecha Gersona, Stanisława Witkiewicza i grupę górali z Wojciechem Rojem i Janem Sabałą na czele. “Panorama” nie osiągnąwszy sukcesu finansowego została rozcięta na dwie części i zlicytowana jako płótno malarskie, które zakupił Jan Styka i użył jako podłoża do innej panoramy – “Golgoty”.
Te doświadczenia pracy przy panoramach kierują Axentowicza ku scenom rodzajowym opartym na folklorze - ludowych obrzędów huculszczyzny w duchu młodopolskiej chłopomanii.
Od 1895 r. osiadł w Krakowie, gdzie do 1934 r. obejmuje stanowisko profesora krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W 1910 r. zostaje jej rektorem. Ponownie tę funkcję tę sprawował w latach 1927/1928 r. Udziela się intensywnie w środowisku. Uczestniczy w powoływaniu Towarzystwa Artystów Polskich, usiłuje - bez powodzenia jednak - stworzyć prywatną Szkołę Malarstwa dla Kobiet. Zasiada w komitecie restauracji Katedry Wawelskiej, współpracuje z wiedeńskim pismem „Ver Sacrum”. Zostaje wreszcie mianowany do do komitetu nadzorczego zbiorów Muzeum Narodowego.
Twórczość Axentowicza doceniana jest na dworze cesarskim Franciszka Józefa, od którego otrzymuje nagrodę "za wybitne osiągnięcia w zakresie sztuk". Po zakońćzeniu I wojny światowej dochodzą kolejne zaszczyty: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polskiej I klasy oraz medal Dziesięciolecia Odrodzonej Polski w dowód uznania jego postawy patriotycznej.
W 1934 roku został zmuszony do opuszczenia Akademii Sztuk Pięknych i przejścia na przymusową emeryturę. Zmarł 26 sierpnia 1938 pozostawiając po sobie niezwykle bogaty dorobek twórczy.
Organizator i założyciel prywatnej szkoły malarstwa i rysunku dla kobiet. Współzałożyciel Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. Członek wiedeńskiej „Secesji”, Koła Literacko-Artystycznego, Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa oraz współpracownik „Ver Sacrum”. Uprawiał malarstwo olejne, pastele, akwarele, a także techniki graficzne: litografię, algrafię i linoryty. Uznany portrecista, mistrz eleganckich wizerunków kobiecych. Autor scen rodzajowych z życia Hucułów, powstałych pod wpływem młodopolskiej chłopomanii, oraz kompozycji historycznych. Współtwórca Panoramy Racławickiej, autor projektów witraży do katedry ormiańskiej we Lwowie.
Zmarł 26 sierpnia 1938 w Krakowie.
TEODOR AXENTOWICZ W DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
