Jan Długosz był jednym z najwybitniejszych historiografów średniowiecza, nazywany ojcem polskiej historiografii. Bez wątpienia jego najbardziej znanym i największym dziełem są Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego (Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae), historia Polski od czasów bajecznych do 1480 roku.
Urodził się w 1415 roku w Brzeźnicy w ziemi sieradzkiej. Był czwartym z kolei synem Jana z Niedzielska herbu Wieniawa i Beaty, córki Marcina z Borowna. Ojciec Jana Długosza otrzymał starostwo brzeźnickie za zasługi w wojnie z zakonem krzyżackim – przede wszystkim za udział w bitwie pod Grunwaldem. Później dostał także podrzędztwo w Nowym Mieście Korczynie. Tam właśnie sześcioletni Jan rozpoczął naukę w szkole parafialnej. W 1428 roku Długosz zapisał się na Wydział Sztuk Wyzwolonych Akademii Krakowskiej, gdzie za sprawą Jana Dąbrówki i Sędziwoja z Czechła zainteresował się historią. Studiował dzieje dawne, tak domowe [m.in. na podstawie Kroniki Wincentego Kadłubka], jako i postronne [literatura klasyczna]. Doskonale opanował również język łaciński.
Naukę w Akademii zakończył w 1431 roku, bez uzyskania żadnego stopnia naukowego. W tym samym roku został notariuszem w kancelarii biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego, który, ceniąc jego pracowitość, zalety umysłu, talent organizacyjny i spolegliwość, awansował go najpierw na sekretarza, a następnie kanclerza. Długosz doskonale prowadził kancelarię biskupią, uporządkował jej archiwum, administrował też dobrami biskupstwa i kapituły oraz dbał o prywatne interesy Oleśnickiego (po śmierci biskupa był egzekutorem jego testamentu). W 1436 roku przyjął święcenia kapłańskie i został kanonikiem krakowskim.
Był czynnym dyplomatą w służbie Kazimierza IV Jagiellończyka: już w czasach wojny trzynastoletniej (1454–66) pertraktował w sprawie wykupu zamków krzyżackich, później uczestniczył w rokowaniach pokojowych z Krzyżakami w gronie ekspertów królewskich uzasadniających prawa Polski do Pomorza i Prus; pomimo konfliktu 1461–63 z królem na tle obsady biskupstwa krakowskiego (Długosz opowiedział się za Jakubem z Sienna, kandydatem papieskim i bratem stryjecznym Oleśnickiego, przeciwko kandydatowi królewskiemu), Kazimierz powierzył mu 1467 naukę i wychowanie swoich synów oraz misje dyplomatyczne w Czechach (do Jerzego z Podiebradów) i na Węgrzech (do Macieja Korwina).
W 1479 otrzymał nominację na arcybiskupstwo lwowskie, nie zdołał jednak przed śmiercią go objąć. Większość swoich dochodów z beneficjów przeznaczył Długosz na cele kościelne; ufundował klasztory — kanoników regularnych w Kłobucku, paulinów przy kościele na Skałce w Krakowie (gdzie też został pochowany); wybudował parę niewielkich kościołów parafialnych we wsiach małopolskich oraz domy dla duchowieństwa w Wiślicy (dla wikariuszy), Sandomierzu (dla mansjonarzy) i Krakowie (dla psałterzystów); ufundował też bursę uniwersytecką dla kanonistów w Krakowie. Utrzymywał własny warsztat budowlany; wszystkie jego fundacje mają wspólne cechy, które składają się na „styl Długoszowy”.
Dziełem życia Jana Długosza są Annales seu Cronicae incliti Regni Poloniae (Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego), wcześniej zwane Dziejami Polski . Pisanie Roczników rozpoczął Długosz po śmierci Oleśnickiego (1455) i kontynuował aż do śmierci. Obejmują one podzielone na 12 ksiąg dzieje Polski od czasów najdawniejszych do 1480. Poprzedza je Chorografia, będąca szczegółowym opisem sieci hydrograficznej, ukształtowania powierzchni oraz miast Polski, Litwy i Rusi. Podstawą dzieła była chronologiczna kartoteka, którą Długosz uzupełniał przez całe życie wypisami ze źródeł i relacjami współczesnych. Zachowała się tylko część autografu Roczników (do 1406); jest to rękopis pisany przez kilku sekretarzy Długosza z jego własnoręcznymi poprawkami. Roczniki są dziełem monumentalnym i unikatowym w skali europejskiej, w którym Długosz przedstawił obok dziejów Polski także historię krajów sąsiednich i papiestwa; oparł je na wielkiej liczbie dokumentów z archiwów królewskich i kościelnych oraz na rocznikach i kronikach polskich i obcych; za wzór stylistyczny i historiograficzny służyły mu dzieła pisarzy starożytnych. Najwięcej dyskusji wśród historyków budzi pytanie, czy dzieło to odzwierciedla średniowieczny, czy też humanistyczny, wczesnorenesansowy światopogląd. Roczniki zachowały się w kilkudziesięciu rękopisach z XV–XVII w., częściowy druk J.S. Herburta 1615 w Dobromilu został skonfiskowany z rozkazu Zygmunta III Wazy (na skutek nieprzychylnej dla dynastii wymowy dzieła), pierwszy pełny druk 1711 w Lipsku.
Jan Długosz zmarł 19 maja 1480 w Krakowie.
JAN DŁUGOSZ W DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ