Kochała powieści Henryka Sienkiewicza, nie miała doświadczenia, nie była literatem jednak napisała powieść, która oparła się wszystkiemu. Pokonała zabory, dwie wojny światowe, czasy stalinowskie i miażdżącą krytykę literacką, a także modelową wręcz nieprzychylność koleżanek po piórze. Mowa o Helenie Mniszkównej i dziele życia - "Trędowatej". Dzisiaj przypada rocznica jej urodzin 24 maja 1878 roku.
Przyszła na świat się w majątku ziemskim na Wołyniu. Nie była zubożałą szlachcianką jak jej bohaterka Stefania Rudecka ale też nie przesadnie majętna. Urocza, wykształcona, jak przystało na pannę z dobrego domu, prowadziła konwersacje w czterech językach i rozczytywała się w literaturze. Nadmiernie emocjonalna, serdeczna, pełna uroku.
Miała zaledwie dwadzieścia pięć lat, gdy została wdową. Pobyt na Litwie pozostawił w jej pamięci świat historie z wyższych sfer, bogatych ludzi, próżnujących, zabawiających się w miłość i miłostki. Była wciąż młoda, zapatrzona w otaczający ją świat, żyjąca postaciami wyjętymi z Trylogii. Jej świat nadal kręcił się wokół miłości, a raczej miłosnych podchodów, romansów, uczuć zawartych we flirtach, dwuznacznych spojrzeniach i przeciwnościach losu, uniemożliwiających sfinalizowanie szczęścia. Te nieustanne gry buzowały w jej głowie, domagały się ujścia, zatem chwyciła za pióro i rozpoczęła swoją wielką literacką przygodę.
Helena Mniszkówna nie miała doświadczenia, nie była literatem, sama szukała inspiracji. Czuła, że potrafi stworzyć opowieść, a raczej szereg historii o miłości, które zachwycą świat. Nie minęło sześć lat, a wydała swoją pierwszą i najważniejszą powieść. Zanim do tego doszło, książka została przedstawiona Bolesławowi Prusowi, który dostrzegł w tej historii potencjał, szanse na bestseller. Choć krytyka literacka w osobie Wiktora Gomulickiego przyjęła Trędowatą raczej chłodno, jeśli nie lodowato, czytelnicy byli innego zdania.
Fenomen powieści Heleny Mniszkówny polegał na tym, że stworzyła historię, która w zbiorowej świadomości funkcjonowała od zawsze. Wykorzystała bajkę o Kopciuszku, dla którego piękny książę porzucił cały świat. Stefania Rudecka to nie chłopka, ale piękna szlachcianka, w dodatku wykształcona, która urodą i manierami nie ustępuje ludziom, dla których zmuszona jest pracować. Co więcej: jest od nich znacząco lepsza. Podczas gdy ci lepiej urodzeni gonią za tytułami, majątkiem, są zdeprawowani, uzależnieni od hazardu i narkotyków, nie posiadają żadnych umiejętności, które pozwoliłyby im zarabiać na życie, ona jest nie tylko subtelna i zjawiskowo piękna, ale wrażliwa, zaradna i ujmująco skromna. Idealna na żonę dla ordynata Michorowskiego, który za nic ma sobie opinię publiczną, bo i ta opinia nie jest mu do niczego potrzebna. To krążące wokół niego hrabiny, książęta i inni bardziej lub mniej zacni arystokraci zabiegają o jego względy, są jego znajomymi, wspólnikami, kochankami i towarzyszami zabaw. Znudzony próżniactwem Waldemar dostrzega w Stefanii coś wyjątkowego, co pozwala mu na ekstrawagancję postawienia wszystkiego na jedną kartę i ożenku z dziewczyną.
Cały pierwszy nakład Trędowatej rozszedł się na pniu. Do wybuchu drugiej wojny światowej wznowiono go szesnaście razy. Wydany rok po Trędowatej Ordynat Michorowski miał do czasów wojennych dziewięć wydań. Lata pięćdziesiąte przyniosły zakaz publikacji powieści Heleny Mniszkówny. Nie pasowała do socrealistycznego modelu miłości. Cofnięto go dopiero w 1956 roku. W 1972 i 1988 roku Wydawnictwo Literackie wznowiło powieść w stutysięcznych nakładach.
I tak to lata mijają, a historia Stefci nadal wyciska łzy, co najwyżej wycierane ukradkiem.
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ