Nie żyje Natalia LL, właściwie Natalia Lach-Lachowicz, artystka nazywana polskim Andym Warholem, ikona polskiej sztuki awangardowej XX i XXI wieku zmarła w wieku 85 lat. W swojej twórczości zajmowała się grafiką i malarstwem, a od lat 70. także performancem, filmem eksperymentalnym, wideo, instalacją, fotografią i rzeźbą. Jej prace mieszczą się w nurtach body-artu, foto-artu. Uhonorowana przez Kuratora Pawilonu Polskiego profesora Jana Wiktora Sienkiewicza na NordArt 2022 "kaplicą" z dziełem "Mistyczna Głowa 11".
Artystka nigdy nie miała łatwych relacji z krytyką ani widownią. Nie znosiła tabu, uwielbiała prowokować. Pod koniec lat 60. nowatorsko prowadziła poszukiwania w dziedzinie fotografii erotycznej. Z tego okresu pochodzą jej najsłynniejsze i obecnie najdroższe na aukcjach sztuki prace "Sfera intymna", "Aksamitny terror", "Fotografia intymna". Czas pokazał, że zdobyła należne jej uznanie i na trwałe wpisała się do historii światowej sztuki jako postać wyznaczająca nowe horyzonty dla artystycznej aktywności.
Natalia Lach przyszła na świat w 1937 roku w Żywcu, a Państwowe Liceum Technik Plastycznych ukończyła w Bielsku-Białej. Dyplom uzyskała w 1963 roku w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu na kierunku projektowanie szkła. W 1962 roku wygrała Ogólnopolski Festiwal Fotografii Studenckiej (Toruń) i od tamtej pory ukierunkowała swoją karierę w stronę fotografii. Niedługo po ukończeniu studiów w 1963 roku została członkinią Związku Polskich Artystów Fotografików.
Twórczość Natalii LL wywodzi się po części z eksperymentów związanych ze sztuką konceptualną, wiele miejsca poświęca też cielesności i tożsamości. Od lat 60. XX wieku w jej twórczości pojawia się fotografia erotyczna, w której pokazuje zbliżenia ciał (Sfera intymna, 1969).
W latach 70. współtworzyła galerię PermaFo. - wydającą również czasopismo o tej samej nazwie - która skupiała artystów związanych ze sztuką pojęciową i wniosła tym samym istotny wkład w rozwój sztuki konceptualnej w Polsce. Równolegle od połowy lat 70. włączyła się w światowy ruch feministyczny. Pierwszą wystawą zorganizowaną przez galerię była "Fotografia intymna" (1971), przedstawiająca zbliżenia erotyczne różnych par
Jak sama twierdziła: "Sztuka realizuje się w każdym momencie rzeczywistości, każdy fakt, każda sekunda jest dla człowieka jedyna i nigdy niepowtarzalna. Dlatego zapisuję wydarzenia zwykłe i trywialne, jak jedzenie, sen, kopulację, odpoczynek, wypowiadanie." (Natalia LL, "Postawa transformująca", 1972, w: Permafo, katalog wystawy, s. 227)
W 1972 roku w cyklu "Sztuka konsumpcyjna" łączyła prostą czynność jedzenia ze sferą erotyczną, czym wpisuje się w tematykę feministyczną, ale też dyskurs polityczny. W Polsce to czas, kiedy brakuje wszystkiego, zwłaszcza żywności, obowiązuje swoisty kodeks moralny będący mieszanką PRL-owskiej pruderii i katolickiej tradycji, zaś Natalia LL ostentacyjnie ukazuje kobiety spożywające jedzenie i to na dodatek w zmysłowy, można rzec erotyczny sposób. Ponadczasowy wydźwięk pracy doceniło Muzeum Sztuki w Łodzi kupując ją do kolekcji w 1974 roku.
W końcu lat 70. rozpoczyna realizować seanse pt. "Śnienie", podczas których rejestruje śpiące osoby, chcąc w ten sposób dotrzeć do ich najbardziej intymnych przeżyć. Sama również decyduje się na performatywny udział w tym przedsięwzięciu. Transparentna „kapsuła” w Galerii PERMAFO (1978) czy drewniana piramida we Wrocławiu stają się kapsułą czasu, podświadomości, laboratorium i wehikułem w podróży do własnego "ja" zanurzonego w symbole konstytuujące naszą kulturę od początku jej istnienia.
Inne prace z tego okresu to m.in. "Aksamitny terror" (1970), "Impresje" (1973), "Sztuka postkonsumpcyjna" (1973), "Sztuczna fotografia" (1975), "Sztuka zwierzęca" (1977-1978), ), "Seanse w Piramidzie" (1979), sprawiają, że artystka wystawiana jest chętnie i wielkimi sukcesami w Bonn, Kopenhadze, Florencji czy Neapolu.
Początek lat osiemdziesiątych jest okresem społecznie burzliwym, którego apogeum stanowi traumatyczne dla większości polskiego społeczeństwa wprowadzenie stanu wojennego. Reakcją artystki pozbawionej przestrzeni do swobodnego tworzenia jest skierowanie się w stronę poszukiwań o naturze metafizycznej z domieszką psychoanalizy jungowską. Sprzyja temu przeniesienie pracowni do odludnego domu w Michałkowej. Tak w ciszy i skupieniu realizuje twórcze seanse czego efektem jest nieodłączna fotografia, ale też rysunki i teksty. Nie wchodząc w akademicką ocenę owej filozoficznej refleksji świadome pytania o sens zawsze przynoszą korzyści. W jej przypadku kontemplacja przyrody (w tym człowieka) w aspekcie nieuchronnego przemijania, odciśnie swoje piętno na późniejszych pracach.
W 1985 roku odbyła wyprawę do Kuwejtu, gdzie na pustyni stworzy prace "Taniec skorpiona" oraz "Lot".
W końcu lat 80. i w latach 90. powstają niepokojące prace przedstawiające przeniesioną na płótno fotografię wykrzywionej w grymasie twarzy artystki, pokrytą rysunkami drobnych, dynamicznych, ostrych kresek. "Stany skupienia – przemiany w przyrodzie" (1980), "Trójkąt magiczny" (1987), "Sfera paniczna" (1991), "Czarownica" (1993), "Żarłoczne koty" (1994), "Dusza drzewa" (1996) czy "Głowa mistyczna" (1987), która pojawiła się w Pawilonie Polskim na wspomnianej na wstępie międzynarodowej wystawie sztuki współczesnej NordArt 2022, doceniona przez Kuratora Pawilonu Polskiego profesora Jana Wiktora Sienkiewicza .
W ostatnich latach tworzyła inscenizowane portrety, w których wraca do tematu cielesności. Powracała również do swoich wcześniejszych prac, wykorzystując ich fragmenty przy tworzeniu nowych. "Narodziny według ciała" i "Narodziny według ducha" (2000), a także "Kruk Odyna" (2009), "Transfiguracja Odyna" (2009) i "Czaszka" (2009) ukazują fascynacje mitologią nordycką i aspektem transcendencji człowieka. Pytanie "co dzieje się z duszą po śmierci" wydaje się być podstawowym dylematem schyłku życia, a jego artystycznym wyrazem cykl prac - od 2016 roku - pod wspólnym tytułem "Dulce – Post Mortem".
Dla artysty najcenniejsze jest uznanie widzów. I tego dostąpiła Natalia LL. Materialnym wyrazem są kwoty jakie osiągają jej prace na światowych aukcjach. Były również zaszczyty oficjalne. W maju 2007 została odznaczona Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis", a w styczniu 2013 r. otrzymała Nagrodę im. Katarzyny Kobro. W 2018 r. uhonorowana została Rosa Schapire Art Prize. 22 czerwca 2022 roku Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu nadała jej tytuł Doktora Honoris Causa. Prace Natalii LL znajdują się obecnie w kolekcjach muzealnych zarówno w Polsce, jak i na świecie.
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NA PODSTAWIE: Zdjęcia z NordArt 2022. Foto Prof. Jan Wiktor Sienkiewicz
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ