Xawery Dunikowski był jednym z najważniejszych rzeźbiarzy sztuki polskiej, symbolistą, który odważnie dążył do radykalnego uproszczenia formy i niebywale wymownej, namacalnej ekspresji kompozycji, które nadawały jego rzeźbom potężne i niepokojące wewnętrzne napięcie. Jak napisał o nim w 1904 roku ówczesny krytyk sztuki Cezary Jellenta "Wśród wilkołaków nowoczesnej rzeźby: Rodina, Meuniera, Vigelanda, Biegasa, Flauma – ten jest najmłodszy i najdzikszy".
Znany był z niewymuszonego sarkazmu i dystansu do swojego życia. Ot, chociażby: "Przed wojną była wielka wystawa polskiej sztuki w Berlinie. Ja tam wystawiałem swoje rzeźby. Hitler się fotografował z tymi dziełami, tak mu się podobały. I mnie mój kolega przysłał tę fotografię do obozu w Oświęcimiu. Z początku mnie Niemcy szanowali, ale potem traktowali jak pozostałych więźniów. Zrobili mi warsztat, rzeźbiło się modele tych wszystkich budynków, które oni robili. To straszna robota była. Od godz. 8. rano do godz. 8. wieczorem musiał pan siedzieć i udawać, że coś robi. Na wieczór ja to wszystko psułem i następnego dnia zaczynałem od początku i tak przez pięć lat. Po opuszczeniu obozu przyjechałem do Krakowa, ważyłem 40 kg" - wspominał po wojnie Xawery Dunikowski.
Mniej obecnie zany jest epizod z udziałem rzeźbiarza, który miał miejsce 18 stycznia 1905 roku w warszawskiej restauracji Lijewskiego przy Krakowskim Przedmieściu. Doszło wówczas do tragedii - Dunikowski zastrzelił nieznanego już dzisiaj niemal wcale artystę Wacława Pawliszaka, gdy ten usiłował spoliczkować publicznie bohatera naszej opowieści. Miało to swoje podłoże w niesnaskach spowodowanych zawodem jaki spotkał Pawliszaka przy okazji organizacji wystawy corocznego Salonu Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Zachęcie. Większość jego prac odrzucono, a nieliczne zawisły obok innego, nielubianego przez niego artysty. Pretensje o ten stan rzeczy kierował m.in. do Dunikowskiego. W wyniku całego zajścia Dunikowski trafił do aresztu, skąd wyszedł za sporą kaucją. W listopadzie odbyła się rozprawa. Uznano, że działał w obronie koniecznej i skazano go na pół roku więzienia w zawieszeniu. I nie było to jego pierwsze doświadczenie z wymiarem sprawiedliwości. W 1902 r. został skazany na pół roku twierdzy z zawieszeniem za udział w pojedynku. Poszło o kobietę, choć rzeźbiarz twierdził, że raczej o honor.
Drogę twórczą Dunikowskiego cechuje wielostronność poszukiwań i obfitość oryginalnych rozwiązań. W początkach twórczości artysty, za pośrednictwem swego nauczyciela, Konstantego Laszczki, ulegał wpływom Auguste Rodina. Wyrażało się to we wrażliwym, pełnym światłocieniowych niuansów sposobie kształtowania formy ("Prymulka", 1898; "Portret malarza Henryka Szczyglińskiego", 1898). Jednak już w pierwszych latach XX wieku stworzył własny oryginalny styl zrywający z dominującą wówczas w rzeźbie polskiej manierą Rodinowską. W najwybitniejszych dziełach Dunikowskiego z tego okresu, takich jak "Tchnienie" i "Fatum", artysta uzyskuje siłę wyrazu poprzez eliminację detalu na rzecz sumarycznej, na w pół abstrakcyjnej, kanciastej, mocno skonstruowanej bryły. Tematyka i nastrój utworów artysty z tego czasu korespondowały z duchem epoki Młodej Polski i hasłami głoszonymi przez Stanisława Przybyszewskiego, najbardziej wpływowej osobowości z kręgu artystycznej bohemy krakowskiej. Przybyszewski nawoływał do zerwania z akademickimi konwencjami i tworzenia dzieł będących wyrazem "nagiej duszy" - ekspresyjnym wyrazem subiektywnych uczuć artysty i jego egzystencjalnych niepokojów.
24 listopada przypada rocznica urodzin artysty, stąd zachęcamy do przeczytania jego biografii w dziale historia-kultura PAI
Xawery Dunikowski w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ