128 lat temu, 8 grudnia 1894 r., zmarł Jan Krzeptowski Sabała, jeden z najbardziej niezwykłych podhalańskich górali.
Homer Tatr jak nazywał go Witkiewicz (ojciec) nie potrafił pisać ani czytać, a jedynie złożyć swój podpis. Jego gawędy góralskie zostały spopularyzowane przez Stanisława Witkiewicza, Henryka Sienkiewicza, Wojciecha Brzegę oraz opublikowane w licznych zbiorach. Ojciec chrzestny Witkacego, przyjaciel Tytusa Chałubińskiego, jeden z pierwszych przewodników tatrzańskich, ale również ludowy artysta – gawędziarz, skrzypek i pieśniarz. Jan Krzeptowski Sabała to legenda ciągle żywa.
Przyszedł na świat 26 stycznia 1809 roku w Kościelisku. Jego historia - zwłaszcza okres młodości - nie jest jednoznacznie pozytywna, owiana mgłą tajemnicy. Sabała przez krótki czas zajmował się zbójnictwem i kłusownictwem. Początkowo nazywał się Jan Gąsienica, a dlaczego zdecydował się na zmianę nazwiska, nie wiadomo do dziś. Nie wyklucza się możliwości, że zrobił to, by odróżnić się od rodów góralskich noszących te same nazwiska, między którymi charakterystyczne pozostawały jedynie przydomki.
W roku 1846 niepamiętne były już epizody zbójnickie. Krzeptowski wziął udział w Powstaniu Chochołowskim, a po jego upadku przez krótki czas przebywał w austriackim więzieniu. Krewki góral ustatkował się niedługo później, gdy poślubił Teresę Wilczakównę i osiadł w Kościelisku, gdzie rozpoczął spokojne życie gospodarza.
Życie Sabały odmieniło się wraz z rozwojem zainteresowania Tatrami, które rozpoczęło się w drugiej połowie XIX wieku. Spośród podgórskich wsi najbardziej zyskało na nim Zakopane, które w krótkim czasie zostało uzdrowiskiem i jedną z najpopularniejszych miejscowości turystycznych na ziemiach polskich. Nie tylko walory przyrodnicze decydowały o powodzeniu wypoczynku pod Tatrami. Licznie przybywających artystów i uczonych zachwycił także podhalański lud.
Sabała był jednym z najbardziej charakterystycznych przedstawicieli podhalańskiego ludu. Jego znakomite gawędy często były spisywane w interpretacjach polskich literatów. Ponadto grywał na gęślach – rodzaju chłopskich skrzypiec – i śpiewał góralskie pieśni. Nic dziwnego, że szybko zdobył popularność wśród śmietanki towarzyskiej zakopiańskich wczasowiczów. Henryk Sienkiewicz napisał "Sabałową bajkę", a ponieważ literat dostał nagrodę Nobla, to i ona została przełożona na kilkanaście języków, a Sabała został postacią znaną nie tylko w polskiej kulturze.
W 1873 roku Sabała poznał doktora Tytusa Chałubińskiego, któremu towarzyszył w górskich wycieczkach. Wspólnie z Chałubińskim dokonał pierwszego wejścia na Rysy od strony Morskiego Oka. W efekcie był jednym z najbardziej zasłużonych przewodników tatrzańskich i jednym z pionierów taternictwa.
Jan Krzeptowski zmarł 8 grudnia 1894 r. w willi „Zacisze” w Zakopanem. Pochowany został na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku. Do dnia dzisiejszego na Podhalu znajduje się chata Sabały, w której urodził się słynny muzykant, gawędziarz i myśliwy. W 1903 roku w centrum Zakopanego odsłonięto wspólny pomnik Sabały i Chałubińskiego według projektu Stanisława Witkiewicza.
Jan Krzeptowski Sabała W DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ