"Taką ja mam po ojcu zasadę życiową: boso, ale w ostrogach" - mawiał Stanisław Grzesiuk. W styczniu przypada rocznica śmierci barda z Czerniakowa. Gdyby jego powieści traktować stricte jako autobiografie, można uznać, że pisarz wywodził się z dołów społecznych, wychował się na ulicy wśród lumpenproletariatu i pospolitych bandytów, od dziecka musiał ciężko pracować, ocierając się o świat przestępczy. Ten wizerunek był jednak w dużym stopniu autokreacją.
Urodził się 6 maja 1918 roku w Małkowie koło Hrubieszowa. Obok Stefana Wiecheckiego (Wiecha), Jaremy Stępowskiego i Stanisława Wielanka należał do najbardziej znanych twórców, którzy popularyzowali język i kulturę warszawskiej ulicy. Napisał tylko trzy książki, jednak każda z nich odbiła się głośnym echem. Dzieciństwo i młodość spędził na warszawskim Czerniakowie. Podczas II wojny światowej był zaangażowany w konspiracyjną walkę. W konsekwencji, po aresztowaniu podczas łapanki, został zesłany na roboty przymusowe do Niemiec, a później do obozu koncentracyjnego w Dachau. Następnie przeniesiono go do Mauthausen-Gusen. Przybywał tam aż do wyzwolenia więźniów przez amerykańską armię.
Stanisław Grzesiuk zadebiutował w 1958 roku powieścią "Pięć lat kacetu". Czytelnicy i krytycy docenili go za niepowtarzalny gawędowy styl. Książka zapisem obozowych wspomnień i doświadczeń. Grzesiuk otwarcie i szczerze opowiadał, jak dzięki swemu życiowemu sprytowi i twardemu charakterowi udało mu się przeżyć w trybach niemieckiej machiny eksterminacyjnej. „Podstawą życia w obozie było, w moim pojęciu, maksymalne miganie się od pracy oraz organizowanie jedzenia, a w zasadzie można to ująć w jedno zdanie – postępować przeciw wszystkim zarządzeniom władz obozowych, bo wszystkie zarządzenia miały na celu jak najszybsze wykończenie więźniów” – pisał. Wartka, akcja, poczucie humoru i brak fałszywej martyrologii sprawiły, że książka odniosła duży czytelniczy sukces.
W swojej kolejnej książce, "Boso, ale w ostrogach", opisuje swoisty sposób, z dużą dozą humoru realia przedwojennego Czerniakowa - szemranego, ale też pełnego uroku miejsca. Publikacja sprawiła, że starszy brat Stanisława Grzesiuka, Wacław, przestał się do niego odzywać. Z kolei premierę sceniczną adaptacji „Boso ale w ostrogach” w stołecznym teatrze Komedia (w 1971 roku) miał przypłacić zawałem serca. Siostra Grzesiuka, Krystyna Zaborska, twierdziła, że napisał tę „zohydzającą Polskę sanacyjną” książkę, „bo innej by mu nie wydrukowali”. Sam Grzesiuk, pisząc o tych samych czasach, wspominał: „Choćbym chciał być grzeczny i układny, to ludzie mi nie dadzą. Zawsze znajdzie się jakiś typ, który będzie się prosił, żeby go stuknąć w ryja, i nie sposób takiemu odmówić”. Barwny, przekonujący opis czerniakowskiego półświatka – złodziejstwa, bójek, honorowych rozpraw nożowych – sprawił, że w latach 70. XX wieku książka „Boso, ale w ostrogach” stała się kultową lekturą „git-ludzi” – przedstawicieli kultury więziennej.
Publikacja „Pięciu lat kacetu” i „Boso, ale w ostrogach” zapewniła Grzesiukowi sporą popularność. By urozmaicić liczne spotkania autorskie, zaczął śpiewać piosenki – uliczne ballady z Czerniakowa, Powiśla, Woli i Pragi. Miał w swoim repertuarze m.in.: „Czarną Mańkę”, „Bujaj się Fela”, „Bal na Gnojnej”, „Balladę o Okrzei”, „Komu dzwonią, temu dzwonią”, „Balladę o Felku Zdankiewiczu” oraz „Nie masz cwaniaka nad warszawiaka” (którą również skomponował). Pierwsze nagrania piosenek Grzesiuka pochodzą z 1959 roku z audycji radiowych z cyklu „Na warszawskiej fali”. Występował również na żywo w telewizji, m.in. w programie „Warszawa da się lubić” (1960 rok) reżyserowanym przez Konrada Swinarskiego, a także w popularnym radiowym „Podwieczorku przy mikrofonie”.
Stanisław Grzesiuk przez wiele lat walczył z gruźlicą, która była konsekwencją jego pobytu w obozach. Właśnie o tej walce jest jego ostatnia i wydana już pośmiertnie (w 1964 roku) powieść: "Na marginesie życia". Na marginesie - dopiero teraz możemy przeczytać jego książki w całości, łącznie z fragmentami, które w PRL-u zostały usunięte przez cenzurę.
Polecamy biografię barda z Czerniakowa w dziale historia - kultura PAI.
KOLORYZACJA ZDJĘCIA © PAI
Stanislaw Grzesiuk w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ