Ideolog pozytywizmu Aleksander Świętochowski po pobycie w górach napisał: "Podziwiałem Giewonty, Czerwone Wirchy i Rysy, ale zawsze najwyższym szczytem w Tatrach pozostał dla mnie - Chałubiński". Wtórował mu Bolesław Prus w "Kurierze Codziennym" (311/1889): "Nasi ludzie bogaci słynęli tym, że wywozili ze wsi pieniądze - on je do Zakopanego przywoził; gardzili chłopem - on go kochał; wyzyskiwali - on go wzbogacał; ogłupiali - on go oświecał". Zanim Chałubińśki już na zawsze związał się z naszymi górami bywał w Zakopanem podczas krótkich wyjazdów w latach 50. XIX wieku, ale na coroczne, kilkumiesięczne wakacje pod Tatrami zdecydował się po rozmowach z Modrzejewską. Gościł tam co roku w latach 1873-86, a w 1887 roku przeprowadził się do Zakopanego na stałe.

"Opowiedzieliśmy doktorowi Chałubińskiemu o Zakopanem (...) Pojechał tam i tak się rozkochał w tej miejscowości i tamtejszym ludzie, że zbudował sobie willę na peryferiach i stał się opiekunem górali" - pisała Modrzejewska w swoich wspomnieniach wydanych drukiem w Krakowie w 1957 r. I to dosłownie jak chociażby w trakcie epidemii cholery w 1873 roku, kiedy cała energię i umiejętności poświęcił trosce o chorych. Nigdy mu tego nie zapomnieli, podobnie jak odwagi nowicjusza - turysty, który jako pierwszy spoza kręgu górali stawał na wielu szczytach i przełęczach.

Do historii przeszły przede wszystkim kilkudniowe wyprawy organizowane przez Chałubińskiego z licznym gronem najlepszych wówczas przewodników tatrzańskich, w tym słynnymi Janem Sabałą i Maciejem Sieczką, kapelą góralską oraz zaproszonymi gości-turystami. Sam opisał jedną z takich eskapad w "Pamiętniku Towarzystwa Tatrzańskiego", tytułując wspomnienia: "Sześć dni w Tatrach".

Był propagatorem aktywnego wypoczynku w górach. Podczas kilkudniowych wypraw, na których nocowano w szałasach i kolibach, pozyskiwał materiał do badań mineralogicznych i botanicznych. Dzięki jego staraniom Zakopane zyskało status stacji klimatycznej. Był założycielem Szkoły Snycerskiej (późniejszej Szkoły Przemysłu Drzewnego) i współzałożycielem Szkoły Koronkarskiej. Dla górali założył też Kasę Pożyczkową.

Wspominamy go dzisiaj, bo Chałubiński zmarł w Zakopanem 4 listopada 1889 r. i został pochowany - zgodnie ze swoją wolą - na Starym Cmentarzu na Pęksowym Brzyzku. A należy wiedzieć, że do tej chwili cmentarz był miejscem pochówku mieszkańców Zakopanego i okolic, bliżej nieznanych osób, ofiar wypraw w Tatry lub gruźlicy. Chciał zatem spocząć wśród tych, którym poświęcił kawał swojego życia, wśród ludzi gór.

Tytus Chałubiński w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI