POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA

Rosja

2020-11-04 DZIEŃ ZADUSZNY W MOSKWIE

Mimo obostrzeń związanych z pandemią Covid-19 w wielu miastach Rosji organizacje polonijne obchodziły Dzień Zaduszny.

W Moskwie odbyło się tradycyjne sprzątanie grobów Polaków, w tym katolickich księży, pochowanych na zabytkowym cmentarzu Wwiedieńskim oraz złożenie kwiatów na miejscu symbolicznego pochówku ofiar represji na cmentarzu Dońskim.

W spotkaniu i wspólnej modlitwie organizowanej co roku przez członków moskiewskiego Domu Polskiego wzięła udział Prezes Kongresu Polaków w Rosji Halina Subotowicz-Romanowa.

Cmentarz Wwiedieński w Moskwie zwany także Cmentarzem Niemieckim lub Cmentarzem Innowierców (ros. Введенское кладбище) to zabytkowa nekropolia leżąca w moskiewskiej dzielnicy Lefortowo. Spoczywają tu Niemcy, Francuzi, Włosi oraz Polacy, których los zetknął ze stolicą Rosji. Przez długie lata był miejscem pochówku moskiewskich katolików i główną nekropolią moskiewskiej Polonii.

Cmentarz powstał w 1771 roku podczas epidemii dżumy a usytuowany jest na malowniczych Wzgórzach Wwiedieńskich. Do rewolucji grzebano tu wyłącznie „zachodnich chrześcijan. Cmentarz Wwiedieński jest miejscem niezwykłym, różni się od pozostałych moskiewskich nekropolii. Na cmentarzu zachowało się wiele starych nagrobków – większość pochodzi z końca XIX, początku XX wieku. Wiele z nich nosi ślady dawnej świetności.

Uwagę przykuwają dzieła dłuta znanych i nieznanych mistrzów – szlochające niewiasty, zakrywające twarze chustą, zadumane anioły o wyrazistych sarnich oczach i omszałych skrzydłach, wzruszające piety, neogotyckie ukrzyżowania.

Wśród grobów pochodzących z przełomu XIX i XX wieku spotyka się wiele z napisami w języku polskim. Po napisach na rodzinnych grobowcach widać, że potomkowie podpisywali się już po rosyjsku, ale jeszcze w następnych pokoleniach nadawali sobie polskie imiona. Tu znaleźli miejsce wiecznego spoczynku „święty doktor z Moskwy” Friedrich Joseph Haas, żołnierze legendarnego pułku lotniczego Normandia-Niemen, poetka Sofia Parnok, prawosławni duchowni, wybitni uczeni, artyści.

Na Cmentarzu Dońskim, starej nekropolii w centrum Moskwy pochowanych jest ok. 8-10 tys. ofiar stalinowskiego terroru. Znajdują się tam również symboliczne groby ostatniego dowódcy Armii Krajowej, generała Leopolda Okulickiego "Niedźwiadka" i zastępcy Delegata Rządu RP na Kraj, Stanisława Jasiukowicza "Opolskiego".

Przed 75 laty, 18-21 czerwca 1945 roku, sądzono ich w Moskwie w procesie szesnastu, pokazowej rozprawie nad politycznymi przywódcami polskiego państwa podziemnego, podstępnie zwabionymi i uprowadzonymi do ZSRR. Celem procesu była dyskredytacja legalnych władz RP w Polsce i na świecie.

Okulicki został bezprawnie skazany na 10 lat łagru, a Jasiukowicz - na pięć lat.

Obaj, podobnie jak Delegat Rządu RP na Kraj Jan Stanisław Jankowski, zmarli w sowieckich więzieniach. Prawdopodobnie zostali zamordowani. "Opolski" - 22 października 1946 roku, a "Niedźwiadek" - 24 grudnia tego samego roku. Pozostali z szesnastu wrócili do kraju, gdzie również byli represjonowani. Tablice na symbolicznych grobach Okulickiego i Jasiukowicza głoszą, że zmarli oni w więzieniu na Butyrkach, w Moskwie. Według Memoriału, rosyjskiej organizacji pozarządowej dokumentującej zbrodnie stalinowskie, nie ma pewności, że "Opolski" istotnie zmarł właśnie tam. Pewne wydaje się to natomiast w przypadku "Niedźwiadka".

Cmentarz Doński jest miejscem pochówku ofiar stalinowskiego reżimu jeszcze z lat 30. W 1927 roku uruchomiono tam pierwsze w Związku Radzieckim krematorium. Zostało urządzone w przycmentarnej cerkwi.

Od początku lat 30. kremowano tam zwłoki osób rozstrzelanych przez NKWD oraz więźniów, którzy zmarli w więzieniach. Prochy wsypywano co najmniej do trzech dołów. Nie zachowały się - a przynajmniej nie są publicznie znane - żadne spisy. Wiadomo jednak, że w drugiej połowie 1946 roku prochy więźniów zsypywano do mogiły nr 3. Właśnie na tym miejscu stoją tablice nagrobne z czarnego marmuru, upamiętniające Okulickiego i Jasiukowicza. Zostały odsłonięte w 1994 roku.