120 lat temu w Warszawie zmarł Wojciech Gerson - malarz, historyk sztuki, pedagog; współzałożyciel Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Był dla stolicy tym, kim Jan Matejko dla Krakowa. W malarstwie historycznym na gruncie warszawskim dążył, aczkolwiek na pewno nie był w stanie temu sprostać, nawet do osiągnięcia rangi równej Matejce.
Jak pisał biograf artysty, dzieła Gersona „nie wzruszają i nie przekonywują w takim stopniu jak pełne pasji dzieła Matejki”. Z Mistrzem Janem łączyło go jeszcze jedno. Obydwaj artyści nie mieli w sobie krwi polskiej ani po mieczu, ani po kądzieli, a jednak stali się żarliwymi Polakami. Wyrażali to przede wszystkim w swojej twórczości, ale także i działalności na polu publicznym. Jeden w Kongresówce, drugi w Galicji.
Powiedzieć o Wojciechu Gersonie tylko „artysta malarz”, to tak naprawdę nic nie powiedzieć. We współczesnej mu epoce uchodził za człowieka instytucję. Malował, uczył malować innych, zarządzał szkołą plastyczną, pisał w stołecznych czasopismach. Był jak na owe czasy osobą w dziedzinie sztuk plastycznych bardzo wykształconą. Sam Józef Chełmoński kiedyś powiedział o nim, „jemu jedynemu zawdzięczam wszystko”. Jak pisał listy do profesora, to zawsze zaczynał je od słów: „Ukochanemu, najlepszemu Nauczycielowi”.
Wojciech Gerson urodził się w Warszawie 1 lipca. Jego ojciec, również Wojciech, pochodził z Francji. W Warszawie był właścicielem browaru. W czasie powstania listopadowego służył jako porucznik Gwardii Narodowej. Matka, Antonina z Dietrichów była córką Jana Ehrenfrieda z Drezna, przybyłego do Warszawy ok. 1782 r.
Młody Wojciech uczęszczał początkowo do II Gimnazjum Filologicznego w Warszawie, później uczył się w Piotrkowie. W 1844 r. rozpoczął studia na Wydziale Architektury Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, lecz już po roku przeniósł się na malarstwo. W 1853 r. otrzymał stypendium na wyjazd do Petersburga, gdzie z wyróżnieniem (srebrny medal) ukończył Akademię Sztuk Pięknych.
W 1855 r. wrócił do Polski. Podróże po kraju zaowocowały publikacją Ubiór ludu polskiego. Za obraz Chłopski pogrzeb mógł w 1856 r. wyjechać do Paryża i studiować malarstwo historyczne. Po powrocie do Warszawy otworzył własną pracownię przy ul. Miodowej. Wkrótce przekształciła się w instytucję gromadzącą i wspierającą finansowo warszawskich artystów. W 1860 r. został nauczycielem rysunków w Instytucie Głuchoniemych. W 1872 r. objął katedrę rysunków w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Poznał dobrze twórczość Leonarda da Vinci, przetłumaczył nawet jedno z jego dzieł, słynny „Traktat o malarstwie”.
Jakim był nauczycielem? Opisuje to dobrze Chełmoński: "Kazał nam malować wszystko, wszystko bez wyjątku: ziemie, kamienie, niebo, trawy, drzewa, wszelkie zwierzęta, nawet drobne, jak żaby, owady. Zalecał, aby nie opuszczać żadnej sposobności nastręczającej się do studiowania z natury, tak w stanie spokoju, jak i w stanie ruchu; kazał notować liniami chmury poszarpane przez wiatr podczas nadciągającej burzy, falowanie zbóż, ubrania poruszane ruchem nóg ludzi biegnących". Sławę wyrażały takie oto opinie: "Aż do końca XIX stulecia ktokolwiek bądź w Warszawie lub Królestwie marzył o karierze artystycznej dla siebie bądź swego dziecka, udawał się wprost do pracowni Gersona. Nic więc dziwnego, że niezmiernie długa lista obejmuje nazwiska największych niejednokrotnie mistrzów". (cytat za: K. Molendziński: Wojciech Gerson 1831 – 1901)
Robił rysunki dla czasopism i książek, zdobił dekoracjami wiele budynków państwowych, ale i też prywatnych freskami. Odbywał wycieczki „wodno – piechotne” po Polsce wykonując dziesiątki rysunków i akwarel. Był uważany za jednego z tych, których możemy nazwać „malarzami Tatr”, a nawet ich odkrywców dla polskiej sztuki. Nie sposób w tym krótkim szkicu wymienić wszystkich obszarów działalności artystycznej, ale także i publicystycznej czy społecznej Gersona, gdyż na tak szeroką skalę aktywność swą wykazywał. Najbardziej jednak znany jest powszechnie jako malarz. Pozostawił po sobie dziesiątki obrazów, które obecnie możemy oglądać w wielu naszych muzeach. Należał do jednego z najwybitniejszych przedstawicieli akademizmu XIX wieku, dlatego zgodnie z tym kanonem w jego repertuarze tematów pierwszorzędne miejsce zajmowały kompozycje historyczne, alegoryczne i religijne
Był jednym z założycieli warszawskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych (1860) i twórcą Towarzystwa Artystycznego i Salonu Artystycznego (1889). Jako malarza realistę interesowały go trzy zasadnicze kręgi tematyczne: historia (Słowiańszczyzna i Polska średniowieczna), pejzaże i przedstawienia religijne. Odkrył i promował piękno tatrzańskiej przyrody.
Zasługi Gersona dla rozwoju polskiego malarstwa owego czasu są niepodważalne i raczej nikt tego nie kwestionował. Wręcz przeciwnie. Nawet często z nim polemizujący o znaczeniu rodzimej sztuki i roli artysty Stanisław Witkiewicz pisał, że „wszyscy uczniowie Gersona wyszli od niego przygotowani do pojmowania i odtwarzania każdego kształtu, jaki w naturze spotkali. Gdziekolwiek się znaleźli, na wsi czy w mieście, w salonie czy polu, obracali się swobodnie i potrafili wszystko rysować”. Podobne stanowisko zajmował Eligiusz Niewiadomski stwierdzając, że, „jako profesor zapominał Gerson o akademickich komunałach, pięknych liniach i poprawionej naturze. Przeciwnie – uczniom mówił o ścisłem studiowaniu natury i do niej zawsze odsyłał, nie narzucał im swoich ideałów, nie paczył talentów, dał każdemu zdrową podstawę, na której można było budować, co tam kto w sobie miał. Z pracowni jego wyszli ludzie tak do siebie niepodobni, jak Wyczółkowski, Chełmoński, Pankiewicz, Podkowiński, Piechowski i iluż innych!”
Zmarł w Warszawie 25 lutego 1901 r.
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ