Wysiłek Polonii amerykańskiej i kanadyjskiej w odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918r staje się coraz bardziej znany i udokumentowany. Najczęściej oczywiście mówi się o Błękitnej Armii Gen. Hallera. Wielu historyków jest zgodnych co do tego, że bez udziału ochotników z Ameryki nie byłoby Błękitnej Armii we Francji, legendy Generała Hallera, a Polska nie uczestniczyłaby w konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 roku.
Polonia zarówno amerykańska jak i kanadyjska rwała się do walki u boku Aliantów o niepodległość oddalonej o 7 tysięcy kilometrów Ojczyzny. Ale na początku 1917 roku USA nie było jeszcze uczestnikiem I wojny światowej. Uczestnikiem była jednak Kanada. W 1917 Andrzej Malkowski I Wincenty Skarżyński, aktywni działacze Polonii amerykańskiej udali się do Ottawy by uzyskać zgodę Rządu Kanady na Stworzenie i szkolenie polskiej armii w Kanadzie, która to armia miałaby walczyć u boku armii kanadyjskiej w Europie. Ten pomysł nie powiódł się kiedy to przedstawiciele kanadyjskich sil zbrojnych wyrazili pogląd, iż Polacy powinni walczyć pod bezpośrednim dowództwem Francuzów lub Brytyjczyków. Nawet po wypowiedzeniu wojny Niemcom przez USA w kwietniu 1917 roku USA w dalszym ciągu nie było zainteresowane idea rekrutacji do obcej armii na terenie USA. Dopiero w czerwcu 1917 kiedy Francja dramatycznie potrzebowała więcej żołnierzy, ogłoszono powstanie polskiej armii we Francji, a 29 września Prezydent USA Woodrow Wilson wydał zgodę na nabór do Polskiej Armii która miała być szkolona w Kanadzie a finansowana przez Francję.
Wśród zdarzeń związanych z udziałem Polonii w czynie zbrojnym Błękitnej Armii najczęściej wymieniany jest Camp Kościuszko w ontaryjskiej miejscowości Niagara on the Lake w którym przeszkolono 22,395 polskich ochotników przerzuconych następnie do Francji.
Ale Polonia amerykańska była znacznie wcześniej przygotowana do udziału w walce o niepodległość.
Już od 1912 r. Związek Sokolstwa Polskiego prowadził szkolenia wojskowe w ramach tzw. Drużyn Bojowych.
Kiedy w 1914 wybuchła wojna, przeszkolonych już było około 24,000 Polskich Sokołów. W nadziei i przewidywaniu zgody USA na tworzenie Polskiej Armii, ci którzy zostali już przeszkoleni wysyłali swoje wojskowe aplikacje do polskiej armii.
Stosunkowo mało znana jest historia 23 ochotników i najbardziej znanych działaczy Sokolstwa, która już pod koniec grudnia 1916 roku przekroczyła granice z Kanadą i udała się do Toronto aby przejść szkolenie oficerskie w Kanadyjskiej Szkole Piechoty na Uniwersytecie w Toronto. Na kartach historii znani są jako “straceńcy” (desperados), bo przez cały czas szkolenia nie wiadomo było co się z nimi stało. Ta grupa stworzyła fundamenty do powstającej polskiej armii. W sumie Kanadyjską Szkołę Piechoty na Uniwersytecie w Toronto ukończyło 259 absolwentów. W lecie 1917 roku szkoła została przeniesiona do bazy w Borden (Camp Borden) aby moc przyjąć większą liczbę kandydatów.
“Straceńcy” – uczestnicy pierwszego tajnego Kursu Oficerskiego w Toronto, styczeń 1917
Wszyscy szkolący się w bazie to przedstawiciele Polonii. To właśnie absolwenci szkoły i tego programu oficerskiego uczestniczyli w szkoleniu rekrutów w Camp Kościuszko w Niagara on the Lake. Część z absolwentów wróciła do Cambridge Springs w Pensylwanii aby prowadzić zajęcia w Szkole Podchorążych Sokolstwa Polskiego, której komendantem był Józef Sierociński. Zdobyta w Toronto wiedzę wykorzystywali do szkolenia młodych instruktorów dla sokolich Drużyn Bojowych. Tę szkołę w siedem miesięcy skończyło 379 sokołów, którzy potem stanowili kadry oficerskie Błękitnej Armii we Francji.
Absolwenci szkoły oficerskiej w Toronto, maj 1917 r
W 1990 z inicjatywy Kongresu Polonii Kanadyjskiej ufundowana została pamiątkowa tablica poświęcona pamięci tych 23 “straceńców” Tablica umieszczona jest na murach Uniwersytetu w Toronto (University College). Jednak być może niezbyt fortunne miejsce jej lokalizacji (niezbyt często uczęszczane miejsce na Uniwersytecie, a także brak innych miejsc poświęconych wysiłkowi Polonii kanadyjskiej i amerykańskiej w odzyskaniu niepodległości na Uniwersytecie, została ona praktycznie zapomniana. Jej istnienie “odkrył” Konsul Generalny RP Pan Krzysztof Grzelczyk. W planach jest powiązanie uczczenia pamięci “straceńców” z uroczystościami na Polskim Cmentarzu w Niagara on the Lake. Niestety i obostrzenia pandemiczne, a przede wszystkim prace remontowe i całkowite zamknięcie University College na dzień dzisiejszy tę inicjatywę uniemożliwiają. Ale miejsce lokalizacji pamiątkowej płyty zostało już odnalezione, a pamięć o bohaterach walk o niepodległość Polski zostanie przywrócona. A tablica poświęcona tej pierwszej szkole w Kanadzie dla polskich oficerów i jej absolwentom zostanie oddana należyta część.
Piotr Figura
fot. archiwum SWAP
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NA PODSTAWIE: korespondencja dla PAI - Piotr Figura, Kanada
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
