Adam Prażmowski - mikrobiolog, był jedną z najwybitniejszych postaci świata naukowego Polski pod zaborami. Jego wkład w dziedzinę mikrobiologii glebowej i rolniczej był nieoceniony. Zajął się problemami o fundamentalnym znaczeniu nie tylko dla biologii, ale również dla chemii rolnej. To właśnie jemu w pierwszym rzędzie należy przypisać zasługę tzw. zielonego nawożenia jako wartościowego i taniego środka podnoszenia urodzajności gleb ubogich w azot.
Adam Prażmowski urodził się 25 października 1853 roku w Siedliskach w powiecie jasielskim, w ówczesnym zaborze austriackim. Był synem Franciszka i Joanny z Telesznickich. Mając zaledwie 10 lat stracił ojca, który zaginął bez wieści podczas powstania styczniowego. Po tym wydarzeniu sytuacja materialna rodziny znacznie się pogorszyła. Chcąc się kształcić już od 14 roku życia był zmuszony do samodzielnego utrzymywania się. Udzielał korepetycji, a rok przed maturą rozpoczął pracę jako nauczyciel domowy na wsi. Po ukończeniu szkoły średniej w Przemyślu, uzyskał stypendium i rozpoczął studia w Wyższej Szkole Rolniczej w Dublanach, którą ukończył z odznaczeniem w 1876 roku. Kolejne stypendium pozwoliło mu na kontynuowanie nauki na uniwersytecie w Lipsku, gdzie szczególnie zainteresował się naukami przyrodniczymi, a zwłaszcza botaniką. Równocześnie pracował w laboratorium doktora Augusta Schenka, pod kierunkiem docenta doktora Christiana Luersena. Zajmował się wówczas badaniami nad bakteriami fermentacji mlekowej, które jako pierwszy odróżnił od laseczki siennej, wykazując niezbicie różnice morfologiczne w sposobie tworzenia się przetrwalników. Nie mniejsze są zasługi Adama Prażmowskiego w pracach nad cyklem rozwojowym bakterii. Stworzyły one podwalinę pod rozwój współczesnej systematyki bakterii. W 1880 roku na podstawie rozprawy "Untersuchungen uber Entwickelungsgeschichte und Fermentwirkung einiger Bakterienarten" otrzymał on tytuł doktora.
Po powrocie do kraju w latach 1880-1881 w zastępstwie Emila Godlewskiego wykładał botanikę i fizjologię roślin w szkole w Dublanach. Dofinansowanie jakie otrzymał z Wydziału Krajowego pozwoliło mu na ponowny wyjazd zagraniczny tym razem do Czech i Austrii, gdzie miał możliwość poznania stanu tamtejszego rolnictwa, głównie pod kątem uprawy i hodowli roślin. Podróż ta miała bardzo duży wpływ na kierunek jego dalszych poczynań naukowych. Po powrocie został asystentem przy Katedrze Botaniki Rolniczej, gdzie pod kierunkiem Emila Godlewskiego ukończył cenną pracę pt.: "Historia rozwoju i morfologia prątka wąglikowego". Niedługo potem otrzymał nominację na nauczyciela rolnictwa i botaniki w Krajowej Średniej Szkole Rolniczej w Czernichowie. Tam w bardzo trudnych warunkach, przy braku odpowiedniego laboratorium nadal prowadził badania mikrobiologiczne. Zajął się problemami powstawania zarodników u bakterii i jak pisał "główną i zasadniczą cechą każdego owocowania bakteryj jest, że plazma komórki wegetatywnej się zagęszcza się i po otoczeniu się swiostą błoną wydaje komórkę trwałą się stać w sprzyjających warunkach początkiem nowych generacyj i skuteczniej się opierającą szkodliwym wpływom zewnętrznym, niż w stanach, które by ją poprzedziły", co potwierdziło jego tezę o istnieniu odrębnych gatunków bakterii.
Kontynuujac i rewidując doświadczalne prace Martinusa Beijerincka i Hermana Hellriegela, Adam Prażmowski pracował również nad problemem symbiozy roślin motylkowych z bakteriami brodawkowymi. Był pierwszym, który zrozumiał jej biologiczne znaczenie w oparciu o dostępne wówczas doświadczalne uzasadnienie. Udowodnił, że wyłącznie bakterie brodawkowe znajdujące się brodawkach korzeniowych w postaci bakteroidów umożliwiają roślinom motylkowym wiązanie azotu atmosferycznego. Był także pierwszym mikrobiologiem, który zarażał te rośliny kulturami bakterii, jakie samodzielnie wyodrębnił z brodawek korzeniowych, opisał sposób ich wnikania do korzeni i zbadał anatomię oraz rozwój brodawek powstających pod ich wpływem. Udowodnił także, że bakterie te nie są zdolne do formowania bakteroidów w sztucznych pożywkach . Prace te, stanowiące trwały wkład do nauki światowej, stały się podstawą do uzyskania w 1893 roku tytułu członka korespondenta Akademii Umiejętności w Krakowie.
W czasie pobytu w Czernichowie Adam Prażmowski prowadził również badania z zakresu rolnictwa. Interesował się przede wszystkim hodowlą roślin. Założył pierwsze na terenie Galicji pole doświadczalne, na którym pracował nad ulepszeniem odmian żyta i pszenicy. Był doradcą w gospodarstwie Władysława Żeleńskiego w Grodkowicach, gdzie pod jego kierunkiem z miejscowej odmiany wyhodowano pszenicę Ostka Grodkowicka, wówczas szeroko uprawianą na tym terenie oraz Żyto Polskie z Grodkowic, które nie cieszyło się już tak dużym powodzeniem. Z wielką intuicją stosował przy tym metody selekcji oparte na zjawiskach zmienności i dziedziczenia. Prowadził także badania nad aklimatyzacją kilku odmian zbóż pochodzących z Niemiec. Tematy te zostały poruszone w obszernej rozprawie "O podniesieniu produkcji zbóż w Galicji" opublikowanej w "Gazecie Rolniczej" w 1885 roku.
Obok intensywnej pracy naukowej Adam Prażmowski prowadził także intensywną działalność społeczną. Zaprzyjaźniony z profesorem Franciszkiem Stefczykiem wraz z nim zajął się organizacją Kółek Rolniczych i pierwszych w Polsce kas spółdzielczych typu Reiffensena. Na łamach czasopism takich jak: "Rolnik", "Tygodnik Rolniczy", "Gazeta Mleczarska" czy "Przewodnik Kółek Rolniczych" ogłaszał artykuły poruszające problemy nawożenia, nasiennictwa, uprawy łąk oraz handlu rolniczego. Z powodu złego stanu zdrowia w 1893 roku przeszedł na emeryturę i opuścił szkołę w Czernichowie i w tym samym roku wraz z profesorami Uniwersytetu Jagiellońskiego - Stefanem Jentysem, Stefanem Surzyckim, Napoleonem Cybulskim i Władysławem Lubomęskim, założył w Krakowie instytucję o nazwie Związek Handlowy Kółek Rolniczych, która pełniła funkcję jednostki centralnej odpowiedzialnej za zaopatrywanie sklepów wchodzących w skład tej organizacji. Objął tam funkcję dyrektora, którą sprawował do 1911 roku.
W tym samym czasie Adam Prażmowski ponownie zajął się pracą naukową. W 1910 roku Emil Godlewski (senior) umożliwił mu prowadzenie badań w pracowni Katedry Chemii Rolnej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dotyczyły one azotobaktera, bakterii tlenowej bytującej w glebie. W 1912 roku opublikował pracę "Studia nad azotobakterem, jego morfologią i biologią", w której opisał całość cyklu życiowego tego tlenowego organizmu, różne stadia jego rozwoju, rozmaitość form, w jakich występuje, a także budowę i zachowanie się jądra. Starał się wyjaśnić rolę koloidów w przebiegu procesów wiązania wolnego azotu. Za pracę tę otrzymał Veniam Legendi z zakresu mikrobiologii i uprawy roślin gospodarskich na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 1913 roku prowadził wykłady z mikrobiologii na Studium Rolniczym. Równocześnie Rada Wydziału Filozoficznego UJ podjęła starania o nadanie mu tytułu profesora. Jednak dopiero w 1919 roku udało się osiągnąć ten cel i Adam Prażmowski uzyskał tytuł profesora zwyczajnego mikrobiologii i uprawy roślin. Zmarł 20 sierpnia 1920 roku w Krakowie i został pochowany na cmentarzu Rakowickim.
Adam Prażmowski W DZIALE HISTORIA - KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
