25 października 1823 roku w Krakowie ukończono budowę Kopca Kościuszki. Historia Kopca Kościuszki w Krakowie rozpoczyna się 16 października 1820 r. , nazajutrz po trzeciej rocznicy śmierci Tadeusza Kościuszki. Tego dnia odbyła się uroczystość założenia podstawy pomnika. Uczestniczyły w niej władze Rzeczypospolitej Krakowskiej, przedstawiciele kapituły wawelskiej i senatu uniwersyteckiego, przedstawiciele wszystkich stanów społecznych z Krakowa i z innych ziem Polski pod zaborami. Chłopi przywieźli ziemię z pola bitwy pod Racławicami. Przemawiał generał wojsk polskich Księstwa Warszawskiego jeden z ostatnich sekretarzy-adiutantów Kościuszki, dalszy jego krewny i spadkobierca – Franciszek Maksymilian Paszkowski. W odważnej swej mowie przypomniał, że „nic drogocenniejszego nad wolność i niepodległość” i zwrócił się do chłopów „bez których nic prawdziwie wielkiego, nic doniosłego dokonać się nie może”.
Postanowił naród uczcić pamięć Kościuszki pomnikiem trwałym a prostym. Uchwałą Senatu Rzeczypospolitej Krakowskiej zdecydowano w Krakowie wznieść symboliczną mogiłę za pomnik dla Naczelnika, z ojczystej ziemi i głazu krajowego, na wzór prehistorycznych, spowitych w legendy krakowskich kopców Kraka i Wandy. Już 19 lipca 1820 r. Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa podjął uchwałę o wzniesieniu Mogiły. Na miejsce tak pomyślanego monumentu wybrano wzgórze bł. Bronisławy zwane też Sikornikiem, na zachód od Krakowa, na Zwierzyńcu. Stała tu zbudowana w pocz. XVIII w. kapliczka pod wezwaniem bł. Bronisławy, która w XIII w. opuściwszy swój klasztor panien Norbetanek na Zwierzyńcu, wiodła w tym miejscu pustelniczy żywot. Teraz też była tu pustelnia. Grunt pod budowę pomnika ustąpiły siostry Norbertanki ze zwierzynieckiego klasztoru.
Nazajutrz po trzeciej rocznicy śmierci 16 października 1820 r. odbyła się uroczystość założenia podstawy pomnika. Uroczystość miała religijno-patriotyczny charakter. Uczestniczyły w niej władze Rzeczypospolitej Krakowskiej, przedstawiciele Kapituły wawelskiej i Senatu uniwersyteckiego, przedstawiciele wszystkich stanów społecznych z Krakowa i z innych ziem Polski, teraz pod zaborami. Chłopi przywieźli ziemię z pola bitwy pod Racławicami. Przemawiał generał wojsk polskich Księstwa Warszawskiego jeden z ostatnich sekretarzy-adiutantów Kościuszki, dalszy jego krewny i spadkobierca – Franciszek Maksymilian Paszkowski. W odważnej swej mowie przypomniał, iż „nic drogocenniejszego nad wolność i niepodległość” i zwrócił się do chłopów „bez których nic prawdziwie wielkiego, nic doniosłego dokonać się nie może”.
W uroczystości uczestniczyli też cudzoziemcy – włoska śpiewaczka Angelika Catalani, która dochód ze swego krakowskiego koncertu przeznaczyła na cel sypania Mogiły i Bertel Thorvaldsen – wybitny duński rzeźbiarz europejskiej sławy, m. in. autor pomnika Księcia Józefa Poniatowskiego dla Warszawy. Oni to (Catalani i Thorvaldsen) jako pierwsi ale nie jedyni cudzoziemcy przyłożyli rękę do budowy tego niezwykłego Pomnika dla obywatela świata. Wkrótce też posłano z Krakowa zredagowane w języku francuskim noty do Stanów Zjednoczonych, Anglii i Francji, informujące o wznoszonym w Krakowie Pomniku dla Kościuszki. Sypanie Kopca od początku więc nabrało, można rzec, wymiaru międzynarodowego, ale przede wszystkim było to dzieło Polaków.
Po mszy św. i uroczystych przemowach, po odczytaniu aktu erekcyjnego i umieszczeniu go w szklanym i marmurowym zabezpieczeniu w kształcie kolumny u podstawy Kopca, złożywszy też tutaj pamiątki Insurekcji (m.in. kule z racławickich pól) przystąpiono do sypania wożonej w taczkach ziemi wokół wysokiego pnia jodły przywiezionej ze śląskich lasów koło Jaworzna. Miała ona stanowić pion i środek stożka Kopca. Po pierwszych taczkach ziemi wwiezionych przez osoby oficjalne obecni przystąpili do sypania Mogiły. Pracowano z entuzjazmem i zapałem przy orkiestrze grającej patriotyczne melodie i przy iluminacjach, do późnego wieczoru. Podstawa Mogiły-Pomnika została założona.
Nastąpiły teraz lata pracy przy budowie. Realizowano ją siłami zorganizowanych z miejscowego i okolicznego ludu, płatnych hufców i przy udziale ochotników z Krakowa, jak też Polaków odwiedzających Kraków. Budowę realizowano z patriotycznej ofiary pieniężnej składanej przez Rodaków ze wszystkich zaborów. Ofiarność była wielka, dawali wszyscy od ubogich po groszu, do właścicieli wielkich fortun, którzy składali znaczne kwoty. I znów sprawa budowy Mogiły-Pomnika dla Kościuszki konsolidowała zniewolony, rozdarty między zaborców naród.
W czasie wznoszenia Mogiły zdeponowano w niej przesłaną w r. 1821 przez księżną Izabelę Czartoryską z Puław, ziemię spod Maciejowic, później też złożono tu ziemię spod Szczekocin i Dubienki. Projekt konsultowali i w trakcie budowy go modernizowali – architekt Szczepan Hubert oraz Franciszek Sapalski – matematyk. Budowę nadzorował ustanowiony przez Senat Rządzący Wolnego Miasta Krakowa w dniu 24 listopada 1820 r. Komitet Budowy Pomnika dla Tadeusza Kościuszki, zawiadywany przez gen. F.M. Paszkowskiego jako prezesa.
Po trzech latach prac (25 października 1823 r.) budowę uznano za zakończoną. Komitet, organ publiczny podległy najwyższej władzy Rzeczypospolitej Krakowskiej, nie rozwiązał się lecz stanął na straży tej narodowej pamiątki i własności, w charakterze zarządcy, konserwatora i opiekuna. Komitet ten zwany dziś Komitetem Kopca Kościuszki, którego poczynania organicznie wiążą się z losem Kopca, ma dziś za sobą tyle lat nieprzerwanej służby, ile liczy Kopiec. Najpierwszym zadaniem Komitetu po wzniesieniu Mogiły było wydanie Pamiętnika budowy Pomnika Tadeusza Kościuszki (Kraków 1826). Zawiera on dokumenty związane z budową, plany oraz imienny wykaz wszystkich ofiarodawców, którzy na tę budowę łożyli, wraz z wyszczególnieniem kwot. Są tam nazwiska sławnych Polaków, ludzi różnego stanu i kondycji, mieszkańców wszystkich zaborów, kwoty wielkie i drobne, ofiary anonimowo złożone – imponujący dowód patriotyzmu i solidarności. Jest to bodaj największa inskrypcja w dziejach narodu do czasów listy strat wojennych w I wojnie światowej.
16 czerwca 1860 r. za prezesury Piotra Moszyńskiego i jego osobistym kosztem wierzchołek Kopca został zwieńczony kilkutonowym głazem tatrzańskiego granitu przywiezionym z nad potoku Bystrego w Kuźnicach. Coraz częściej odwiedzane przez Polaków ze wszystkich zaborów Tatry nabywały znaczenia krainy wolności i swobody, znaczenia „wolności ołtarzy” zaś kamień zawsze jest symbolem trwania i niezniszczalności. Wyryto na nim, przez krakowskiego rzeźbiarza Jana N. Galli, najbardziej lakoniczną a wymowną inskrypcję: „KOŚCIUSZCE”. Pod nim złożono w ołowianej szkatułce Pamiętnik budowy Pomnika…… wraz z banknotami z okresu Insurekcji i aktem fundacyjnym głazu oraz egzemplarzem krakowskiego „Czasu”, z dnia w którym lokowano i utwierdzono na Kopcu ten głaz. Było to faktycznie zakończenie budowy Mogiły Pomnika. Zwieńczenie Kopca głazem istniało w zamyśle Komitetu od początku, trzeba było jednak poczekać czas jakiś na ustabilizowanie się gruntu tej ziemnej budowli. Intencją pomysłodawców takiej formy Pomnika była jego trwałość. Wzniesiono Kopiec na „znak wiecznotrwały” pamięci o Kościuszce i nieśmiertelnej idei niepodległości Polski.
KOPIEC KOŚCIUSZKI W KRAKOWIE W DZIALE HISTORIA - KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NA PODSTAWIE: Na zdjęciu: Prezydent Mościcki w drodze na Kopiec Kościuszki w 1927 roku. Fot. NAC; sygnatura. 1-A-1568-4
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
