29 września 1939 roku miała miejsce kapitulacja Twierdzy Modlin. Generał Wiktor Thommée na szosie do Jabłonny w rejonie Suchocina podpisał akt kapitulacji. Po ogłoszeniu rozejmu SS-mani z Dywizji Pancernej „Kempf” zaatakowali pod Zakroczymiem polskie pozycje i znajdujących się tam żołnierzy z 2. Dywizji Piechoty Legionów, którzy przygotowywali się do złożenia broni. Niemcy zamordowali około 500 polskich jeńców oraz 100 osób cywilnych.
16 września 1939 roku
dowódca niemieckiego II Korpusu Armijnego generał Adolf Strauss wydał rozkaz natarcia na polską Twierdzę Modlin, które miało nastąpić 18 września.
17 września
obrońcy twierdzy przez cały dzień zmagali się z ciężkimi bombardowaniami lotniczymi. W nocy z 17 na 18 września siły II Korpusu Armijnego wsparła Dywizja Pancerna „Kempf”.
18 września
ruszyły systematyczne niemieckie natarcia na Modlin, wsparte silną artylerią i atakami lotnictwa. Niemiecka 228. Dywizja Piechoty uderzyła również na Nowy Dwór Mazowiecki. Niestety natarcie zostało odparte przez żołnierzy z 32. Pułku Piechoty z 8. Dywizji Piechoty, który mógł liczyć na wsparcie 1. Dywizjonu 8. Pułku Artylerii Lekkiej oraz 2. Dywizjonu 4. Pułku Artylerii Ciężkiej.
21 września
po pokonaniu wojsk polskich w bitwie nad Bzurą, pod Twierdzę Modlin podszedł od południa niemiecki XV Korpus Zmotoryzowany dowodzony przez generała Hermanna Hotha. Dzień później korpus rozbił pod Łomiankami improwizowaną grupę generała Bołtucia i zamknął rejon Modlina z kierunku Południowego, oddzielając go od oblężonej Warszawy.
24 września
siły niemieckie rozpoczęły przygotowania do generalnego natarcia na Twierdzę Modlin, które miało nastąpić 29 września.
27 września
II Korpus Armijny zaatakował Twierdze od południa lecz natarcie nie przyniosło oczekiwanego rezultatu.
28 września
z powodu braku amunicji, żywności i wody oraz wyczerpania polskiej załogi Twierdzy Modlin nastąpiło zawieszenie broni.
29 września
nastąpiła kapitulacja Twierdzy Modlin. Generał Wiktor Thommée na szosie do Jabłonny w rejonie Suchocina podpisał akt kapitulacji. Po ogłoszeniu rozejmu SS-mani z Dywizji Pancernej „Kempf” zaatakowali pod Zakroczymiem polskie pozycje i znajdujących się tam żołnierzy z 2. Dywizji Piechoty Legionów, którzy przygotowywali się do złożenia broni. Niemcy zamordowali około 500 polskich jeńców oraz 100 osób cywilnych.
Straty polskie poniesione podczas obrony twierdzy to 1 907 zabitych i 4 000 rannych.
Straty niemieckie to 900 zabitych i 670 rannych.
Pierwszą wzmiankę o Modlinie znajdujemy w dokumencie z 1426 r., w tzw. Księdze sądowej Zakroczymskiej, gdzie Modlin jawi się jako „de Moglino' i „de Moglno'. Jak wynika z innych, ilustrowanych dokumentów historycznych owo Moglno położone było nad rzeka Wisłą, a zatem najprawdopodobniej w miejscu obecnej Cytadeli Modlińskiej, dokładniej w jej zachodniej części.
Brak jest doniesień historycznych co do pierwszych właścicieli Modlina, jednakże jest wysoce prawdopodobne, że w czasach średniowiecza należał on do powiatu zakroczymskiego.
Wiadomo, że przed 1549 r. dzierżawcą Moglna był burgrabia krakowski Marcin Wolski, który wówczas był jednocześnie starostą zakroczymskim. Pewnym jest również, że w tymże, 1549 r. Modlin został kupiony przez królową Bonę. Wówczas była to wieś, którą zamieszkiwało 32 kmieci, a łączna wielkość gospodarstw wynosiła 450 ha.
W 1655 r. Karol X Gustaw, realizując swoje plany opanowania całego basenu Morza Bałtyckiego rozpoczyna wojnę przeciwko Polsce. Szybko zdobywa główne miasta Pomorza i Wielkopolski oraz Warszawę.
Tymczasem pod Zakroczymiem, w okolicach wsi Moglino koncentrują się znaczne siły pospolitego ruszenia mazowieckiego.
Wojska szwedzkie we wrześniu 1655 r. docierają z Warszawy do miejscowości Skierdy, gdzie próbują przeprawić się przez Narew. Próba ta jednak okazuje się bezskuteczna. Dowódcy szwedzcy decydują się na czołowe forsowanie Narwi z Nowego Dworu. Szybko łamią opór posterunków polskich w mieście i opanowują je, przystępując do budowy mostu, aby bezpośrednio uderzyć na zgrupowanie polskie.
Trudno dziś wskazać dokładne miejsce budowy mostu z miasta do Modlina, przypuszcza się jednak, że most ten został postawiony w okolicy zbiegu Narwi i Wisły. Najprawdopodobniej w tym samym miejscu, na dzisiejszym cyplu, Szwedzi pobudowali pierwsze umocnienia. Była to fortyfikacja zbudowana na planie czteroramiennej gwiazdy, tzw. „Bugskansen'. Do dziś rejon ten nazywany jest wyspą szwedzką.
Gdy Szwedom udało się wybudować most, 30 września 1655 r. doszło do sławnej bitwy pod Zakroczymiem (która odbywała się na terenie dzisiejszego Stanisławowa, Modlina i Nowego Modlina), niestety przegranej przez wojska polskie. W ten sposób Szwedzi zajęli wieś Moglino i otworzyli sobie dalszą drogę na Inflanty. Po roku Modlin znów był w centrum zawieruchy wojennej. Tutaj stacjonowały wojska szwedzkie przed Bitwą pod Pragą 28 lipca 1656 r.
Opisując modlińską twierdzę należy się wyjaśnienie, że to nie Napoleon był prekursorem i pomysłodawcą, aby u zbiegu Narwi i Wisły wybudować warowną twierdzę. Z takimi zamiarami nosili się już od 1791 r. Rosjanie uznając, że zbieg Wisły i Narwi jest ważnym strategicznie miejscem.
Autorem Projektu twierdzy był inżynier van Suchtelen z pochodzenia Finlandczyk.
Twierdza miała nosić nazwę pobliskiego miasteczka – Zakroczym. Projekt zakładał, że twierdza będzie, bardziej niż obecnie oddalona od rzek, miała być to twierdza typu bastionowego, z wysuniętymi w kierunku zachodnim fortami. Projekt ten jednak nie został wcielony w życie.
Przypomnijmy, w 1807 r., za sprawą Napoleona utworzona zostaje namiastka Państwa Polskiego – Księstwo Warszawskie.
Napoleon, znany z tego, że był wytrawnym strategiem wojskowości, wiedział, że do prowadzenia skutecznej ofensywy „Wielkiej Armii' niezbędne będzie stworzenie zaplecza logistycznego dla działań wojennych.
Postanowił, doceniając położenie Modlina, wybudować tutaj twierdzę mającą pierwotnie służyć jako magazyn żywności. W zamyśle Napoleona miała to być twierdza tymczasowa, zlokalizowana na dwóch kępach, które ówcześnie znajdowały się u ujścia Narwi do Wisły.
Decyzję o budowie twierdzy w Modlinie Napoleon podjął w grudniu 1806 r.
Rozkaz o zaprojektowaniu i wybudowaniu twierdzy otrzymał szef inżynierii „Wielkiej Armii' – generał Prosper de Chasseloup-Laubat.
Podczas rozpoznawania terenu generał dostrzegł lepszą od proponowanej przez Napoleona lokalizację – tu, gdzie istnieje współcześnie.
Przystąpił do projektowania i na początku 1807 r. rozpoczęto budowę. Jak podają źródła historyczne budowa twierdzy była prowadzona w niezbyt szybkim tempie. Mimo tego już 1809 r. stacjonowały w niej wojska Księstwa Warszawskiego po bitwie pod Raszynem.
Kolejne lata to rozbudowa twierdzy. W 1810 r. Napoleon zmienia koncepcję przeznaczenia twierdzy z tymczasowego magazynu żywności na obóz warowny, zmienia również wykonawcę twierdzy. Miejsce Chasseloup’a zajmuje znakomity fachowiec Jean Mallet de Granville. Jak wynika z raportów, we wrześniu 1811 r., przy pracach nad rozbudową twierdzy uczestniczyło 19 000 ludzi. Zmiana koncepcji przeznaczenia twierdzy polegała na tym, że pierwotna twierdza zostać miała cytadelą otoczoną obwodem zewnętrznym. Rok później w obliczu nieuniknionej już wojny francusko-rosyjskiej prace w twierdzy przybrały jeszcze większy rozmach, jednak mimo to nie udało się ukończyć w całości wszystkich umocnień.
Wyprawa na Moskwę zakończyła się klęską Napoleona i siły rosyjskie rozpoczęły kontratak spychając „Wielką Armię' na zachód.
Do Modlina armia rosyjska w ilości 36 000 żołnierzy dotarła 5 lutego 1813 r. Modlin, z istniejących ówcześnie twierdz bronił się najdłużej. Pod naporem armii rosyjskiej poddał się dopiero 1 grudnia 1813 r.
Jako ciekawostkę należy podać, że w omawianym okresie w związku z napływem siły roboczej do budowy twierdzy, ówczesne władze poważnie rozważały możliwość nadania Modlinowi statusu miasta. Ostatecznie jednak nie zdecydowały się na ten krok.
Od grudnia 1813 r. gospodarzem twierdzy stała się Rosja, a mówiąc dokładnie brat cara. Wielki Książe Konstanty, który był głównym wodzem sił zbrojnych utworzonego Królestwa Polskiego.
W okresie Królestwa Polskiego w Modlinie zasadniczo nic, w kwestii rozbudowy nie zrobiono. Dopiero po Powstaniu Listopadowym i wojnie polsko –rosyjskiej, gdy w 1831 r. przestało istnieć Królestwo Polskie, Rosjanie docenili położenie twierdzy i zdeterminowani ówczesną sytuacją polityczną Europy, włączyli modlińską twierdzę do systemu obrony Carskiej Rosji. Modlin, z racji położenia stał się miejscem zarówno przyczółka, jak i obrony zachodnich krańców imperium rosyjskiego. W 1834 r. Modlinowi nadano nową nazwę – Nowogieorgiewsk – nazwa ta jako urzędowa, przetrwała do 1915 r. Nazwę tę nadał car Mikołaj I. Modlin był jego dumą. Sam był tu aż 17 razy.
Pierwsze zamysły o rozbudowie już wtedy przestarzałej konstrukcyjnie twierdzy Rosjanie snuli od roku 1820. Jednak dopiero w 1832 r. rozpoczęto rozbudowę twierdzy. Kierownictwo nad rozbudową objął generał inż. Iwan Iwanowicz Dehn. (opis rozbudowy twierdzy).
W roku 1844 naprzeciw twierdzy w widłach rzek zbudowano wspaniały wielki spichlerz. W latach sześćdziesiątych uzupełniono twierdzę Modlin, na polecenie gen. Todlebena budując po 1864 r. wewnątrz francuskiego rdzenia bastionowego dwukilometrowy obwód obronnych koszar obliczonych na 20 tys. żołnierzy, charakterystyczny dla fortyfikacji rosyjskich (podobne koszary miały twierdze Dęblin i Brześć). Koszary, osłaniane z czterech kaponier, stały się trzecim obwodem twierdzy Modlin. Twierdza Modlin miała duże znaczenie w drugiej połowie XIX w. Dlatego też, przygotowując Powstanie Styczniowe, planowano przejęcie twierdzy z pomocą junkrów i innych żołnierzy przebywających w twierdzy, a należących do organizacji powstańczych. Wówczas w twierdzy było 70.000 karabinów, 800 armat 79.000 ładunków prochowych. Byłoby to więc nie lada zasilenie sił powstańczych. Niestety spisek ten nie udał się i przez okres działań Powstania Styczniowego twierdza modlińska przez cały czas była w rękach Rosjan.
Siły niemieckie docierają pod twierdzę w połowie lipca 1915 r. Niemcy blokują twierdzę od strony zachodniej i północnej. Od południa, po zdobyciu Warszawy pod twierdzę podchodzi tzw. Westerhagena w sile 80 tys żołnierzy z ciężką bronią artyleryjską. 10 sierpnia twierdza zostaje odcięta od rosyjskich wojsk polowych, a 13 rozpoczyna się ostrzał artyleryjski fortów.
Po zdobyciu fortów, 19 sierpnia wojska niemieckie przepuszczają atak na samą cytadelę i tego samego dnia o 19.00 zdobywają twierdzę, Rosjanie kapitulują. W twierdzy w owej chwili znajdowało 105 tys. ludzi, ale była to siła nie najlepiej wyposażona. Karabiny posiadało tylko 39 tys. żołnierzy, było około 1000 armat, ale o przestarzałej konstrukcji.
W czasie kapitulacji Rosjanie poczynili w twierdzy i jej sąsiedztwie znaczne szkody. Zniszczyli mosty na Narwi i Wiśle. W wyniku ofensywy niemieckiej na twierdzę została spalona znaczna część Nowego Dworu.
20 sierpnia 1915 r. twierdza i Nowy Dwór dostały się pod panowanie niemieckie, na szczęście tylko na trzy lata....
Niedługo, po zakończeniu I wojny światowej twierdza znów stała się miejscem działań wojennych. Już w lutym 1919 r. wybucha wojna polsko-radziecka. W okresie tym dowódcą twierdzy był płk. Edward Malewicz – postać znacząca w historii II Rzeczpospolitej i samej twierdzy.
W sierpniu 1920 r., gen. Sikorski nakazuje urządzić kwaterę armii polskiej w Nowym Dworze, w koszarach przy ul. Paderewskiego. Twierdza miała w założeniach spełniać rolę przyczółka w obronie Warszawy. Stacjonowała tutaj 5 armia pod dowództwem gen. Sikorskiego w sile 46.000 ludzi. Siły te nazywano grupą Modlin. Linia obrony zlokalizowana została na północnym brzegu Narwi i zachodnim brzegu Wkry.
W trakcie działań wojennych radzieckiemu agresorowi udało się przejąć w dniach 13 i 14 sierpnia część fortów od północnej strony twierdzy, jednakże już 15 sierpnia dostały się z powrotem w ręce polskie.
Okres niepodległości nie uśpił życia wojskowego, jak i gospodarczego w samej twierdzy, oraz wokół niej. Twierdza została zagospodarowana na licznego rodzaju szkoły wojskowe, a wokół niej podjęto próbę organizacji życia społeczno-gospodarczego.
W latach 1919-1926 w koszarach mieściła się szkoła Kadetów, Szkoła Podchorążych Broni Pancernych, Centrum Wyszkolenia Saperów i wiele innych prestiżowych jednostek Wojska Polskiego.
W kwestii dotyczącej rozbudowy twierdzy niewiele się działo. Naprawiano głównie fortyfikacje zniszczone w ofensywie niemieckiej z roku 1915. Ważnym wydarzeniem była budowa pierwszej, nowoczesnej elektrowni zasilającej w prąd nie tylko twierdzę, ale też Nowy Dwór. Elektrownia ta działała do lat 50-tych XX wieku.
W Modlinie powstała również stocznia i I port Marynarki Wojennej II Rzeczpospolitej. W stoczni modlińskiej budowano mniejsze jednostki pływające. Tutaj zostały wyprodukowane takie jednostki jak: trałowce „Rybitwa' i Czajka', kutry dla Flotylli Straży Granicznej – „Mazur', „Ślązak', „Kaszub' oraz pościgowiec „Batory'.
Twierdza w czasie działań obronnych stolicy we wrześniu 1939 r. stanowiła ważny, jeśli nie najważniejszy przyczółek obronny. 9 września pada rozkaz Naczelnego Wodza następującej treści: „bronić linii Narwi od Zegrza do ujścia; bronić Modlina wraz z przedmościem, przewidując ewentualność nawet całkowitego odosobnienia rejonu Modlina".
Podstawę obrony twierdzy od rozpoczęcia wojny do kapitulacji stanowiła 8 dywizja piechoty oraz w późniejszym okresie, od 13 września oddziały Armii Łódź. We wrześniu 1939 r. Modlina broniło łącznie około 15.000 żołnierzy.
Modlin bronił się o jeden dzień dłużej od Warszawy. Gen W. Thommee podpisał kapitulację Twierdzy o godz. 8.00, 29 września. Jak pisano później, żołnierzowi do skutecznej walki potrzebne są trzy składniki: broń i amunicja, żywność oraz pomoc medyczna. W Modlinie żadnego z tych składników nie było. Generał Thommee, by nie przysparzać więcej cierpień żołnierzom i ludności cywilnej, zdecydował o kapitulacji, ale na ściśle określonych warunkach. Ważnymi elementami było: zapewnienie opieki medycznej rannym, natychmiastowe nakarmienie całej załogi, osobisty majątek oficerów i żołnierzy nie będzie podlegał konfiskacie, oficerowie opuszczą twierdzę z białą bronią (szable), załoga Modlina nie zostanie rozdzielona na obozy i wywieziona za granicę, a po załatwieniu formalności związanych z wydaniem dokumentów zwolniona do domów.
Zniszczenia w Modlinie były wielkie. W wyniku nieustannych nalotów oraz ostrzału artyleryjskiego w znaczny sposób zostały uszkodzone koszary zarówno od strony północnej jak i od strony Narwi. Spaliła się również wschodnia część koszar, gdzie we wrześniu zorganizowano szpital. Zniszczeniu uległa działobitnia znajdująca się nieopodal bramy północy oraz mosty na Narwi i Wiśle od zachodniej strony twierdzy. Zbombardowano także spichlerz.
Niemcy do twierdzy wkroczyli 29 września o godz. 10.00. Przez okres okupacji Niemcy wykorzystywali twierdzę m.in. na ośrodek szkolenia poborowych Wermachtu, bazę zaopatrzeniową wojsk frontu wschodniego, a od 1943 r. stacjonowała tutaj dywizja Wermachtu. Modlin został wyzwolony 18 stycznia 1945 r. przez Armię Czerwoną.
Po okupacji Modlin był bardzo zniszczony. Jednostki Polskie wkraczające do twierdzy zajmowały jedynie nieuszkodzone części koszar.
W kwietniu 1945 r. do Modlina z Chełmna zostaje przeniesiona Oficerska Szkoła Broni Pancernej, istniała tutaj do czerwca 1947 r. Po wojnie Modlin gościł również Podoficerską Szkołę Saperów, Pułk łączności, batalion radiotechniczny, tutaj znajdowały się archiwa MON i Wojsk Lotniczych.
Oprócz stacjonujących wojsk lądowych, powojenna historia Modlina związana była z lotnictwem. Już w roku 1945 do Modlina przybywa polska jednostka samolotów szturmowych, w latach 50-tych stacjonują tutaj dwa pułki bombowe. W tym czasie trwa budowa lotniska. W 1958 r., kiedy lotnisko jest już gotowe, w Modlinie formuje się Wyższa Szkoła Pilotów, po dwóch latach jej działalności zostaje przekształcona w Centrum Szkolenia Lotniczego. Centrum zostało zlikwidowane w 1974 r. Od tego roku w Modlinie stacjonuje 38 lotniczy pułk szkolny, który był częścią składową Wyższej Oficerskiej Szkoły Lotniczej w Dęblinie.
Dziś Modlin nie pełni już strategicznych funkcji militarnych. Zmieniły się czasy, zmieniło się wojsko. Twierdza nie jest już wykorzystywana przez armię, ale pozostaje jednak bardzo ważnym miejscem w historii Polski. Stanowi wielką atrakcję turystyczną, a liczne obiekty zachowane w doskonałym stanie, przyciągają coraz większą liczbę turystów.
1939. Kapitulacja Twierdzy MOdlin w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
