6 czerwca 1841 roku w Miłkowszczyźnie koło Grodna urodziła się Eliza Orzeszkowa, pisarka, publicystka, autorka powieści „Nad Niemnem”, „Meir Ezofowicz”, „Marta”; jedna z pierwszych polskich kobiet, które publicznie zabierały głos w sprawie emancypacji. Choć kojarzona głównie z literaturą, większość swojego życia przeznaczyła na działalność społeczną. Dramatyczne doświadczenie powstania styczniowego sprawiło, że stała się gorącą orędowniczką programu pozytywistycznego.
Powieści Orzeszkowej dają bogaty obraz życia społecznego jej epoki, przegląd idei, wierzeń, rozterek i klęsk. Przetłumaczone zostały na blisko 20 języków, szczególną poczytnością cieszyły się przekłady rosyjski i szwedzki. Przeżycie pokoleniowe, lektury oraz doświadczenia społeczne w naturalny sposób zbliżyły Orzeszkową do pozytywistów. Nie podzielała tylko ich serwilizmu politycznego i całe życie pielęgnowała romantyczną tradycję patriotyczną. Również jej poglądy na literaturę i ich ewolucja wpisywały się w dynamikę pozytywizmu.
Urodziła się 6 czerwca 1841 roku jako Eliza Pawłowska. w zamożnej szlacheckiej rodzinie w Miłkowszczyźnie koło Grodna. Dzieciństwo spędziła głównie w Grodnie, gdzie z resztą rodziny przeprowadziła się po śmierci ojca (miała wtedy 2 lata). Wychowywana była głównie przez kobiety – matkę, babcię, starszą siostrę oraz opiekunkę. Bardzo szybko zaczęła przejawiać talent literacki, od najmłodszych lat uwielbiała czytać i wymyślać ciekawe opowieści.
W latach 1852-1857 uczyła się na pensji sakramentek w Warszawie, gdzie zawarła przyjaźń z Marią Konopnicką. Naukę na pensji wspominała jako stratę czasu. Uważała, że po jej opuszczeniu była pogrążona w "bezmyślności i razem lekkomyślności". Później w swoich utworach ("Marta", "Pamiętnik Wacławy", "Nad Niemnem", "Kilka słów o kobietach") krytykowała sposób edukacji dziewcząt.
W 1858 roku, w wieku 17 lat, wyszła za mąż za dużo od niej starszego Piotra Orzeszka i zamieszkała w jego majątku w Ludwinowie. Związek zaaranżowała rodzina Elizy, a ona sama zgodziła się na niego aby uniezależnić się od matki. Małżeństwo nie było udane, ale pobyt w Ludwinowie stał się dla przyszłej pisarki pierwszą okazją do zaangażowania w życie społeczne. W litewskich komitetach ziemiańskich trwała właśnie dyskusja na temat sposobów uwłaszczenia chłopów i Orzeszkowa zaangażowała się - ku niezadowoleniu męża - po stronie rozwiązań demokratycznych. Wymusiła też na Orzeszce zgodę na prowadzenie w Ludwinowie szkoły dla dzieci wiejskich.
Tymczasem wybuchło Powstanie Styczniowe i Orzeszkowa, która czuła się związana z obozem demokratycznym, pomagała w ukrywaniu i przewożeniu przez granicę Romualda Traugutta, była łączniczką partyzantów, zaopatrywała ich w żywność. Konsekwencje jej działań poniósł mąż, który po klęsce powstania został zesłany do guberni permskiej, a jego majątek w Ludwinowie został skonfiskowany.
Po powstaniu dobrze widziane było, żeby żona pojechała na zesłanie razem z mężem. Orzeszkowa, choć małżonek płacił zesłaniem za jej własne sympatie polityczne, nie uczyniła tego. Wróciła do majątku rodziców na Miłkowszczyźnie.
Co było później?... polecamy artykuł w dziale historia-kultura PAI
Eliza Orzeszkowa w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
magdalena_news.png )
