Pierwszy spis ludności na ziemiach polskich był przeprowadzony na podstawie Konstytucji z 22 czerwca 1789 r. „Lustracya dymów i podanie ludności”, uzasadniającej przeprowadzenie spisu oraz formularza „Tabella ludności spisu 1789 r.”. Konstytucje uchwalił Sejm Czteroletni (1788–1792) na sesji 9 marca 1789 r. Dla uczczenia tego wydarzenia 9 marca jest świętem statystyki polskiej. Wyniki spisu z 1789 r. miały posłużyć do powzięcia uchwały w sprawie podatku przeznaczonego na pokrycie kosztów utrzymania stałej stutysięcznej armii.
W spisie ujęto nie tylko liczbę ludności, ale także jej strukturę społeczno-zawodową. Chociaż spis ten, ze względu na jego charakter, nie objął stanów uprzywilejowanych, tj. szlachty i duchowieństwa, to jednak stał się podstawą szacunków obliczania zaludnienia Rzeczypospolitej końca XVIII w. przez dawnych i współczesnych historyków i statystyków.
Inicjatorem uchwały Sejmu i autorem tabel statystycznych spisu 1789 r. oraz statystycznej metody wymiaru podatków na wojsko był poseł hrabia Fryderyk Józef Moszyński (1737–1818). Opracowania historyczno-demograficznego tego spisu dokonał w 2005 r. Kazimierz Latuch: Pierwszy spis domów i ludności Rzeczypospolitej Polskiej 1789 r.
To oczywiście nie był faktyczny początek gromadzenia takich informacji w odniesieniu do Polaków. Pierwsze informacje liczbowe o ludności ziem polskich zaczęły się pojawiać już w średniowieczu m.in. w kronice Galla Anonima (ok. 1113-1116 r.) i bullach papieskich, a od XV w. także w księgach uposażeń biskupstw. Od XVI w. zaczęto wymieniać liczby mieszkańców w państwowych rejestrach podatkowych i lustracjach królewszczyzn, sporządzanych głównie dla celów fiskalnych i wojskowych. W okresie oświecenia – XVIII w. – kościelne spisy ludności przeprowadzane były przez biskupów.
Jaka była pełna historia spisów Polaków? - polecamy artykuł w dziale historia-kultura PAI.
Spisy powszechne Polaków w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
