84 lata temu w Marsylii zmarł Józef Pankiewicz - malarz i grafik, jeden z pierwszych impresjonistów i symbolistów w polskiej sztuce przełomu XIX i XX w., inicjator kolorystycznego nurtu w polskim malarstwie lat 20. i 30. Pedagog, który wpłynął na kształtowanie artystycznych postaw twórców skupionych w Komitecie Paryskim.
Józef Pankiewicz urodził się w 1866 roku w Lublinie. Uczył się w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego w latach 1884-1885. Między 1885-1886 wraz z Władysławem Podkowińskim przebywał na stypendium w Akademii Sztuk Pięknych w Petersburgu. W 1889 obaj artyści udali się do Paryża, gdzie Józef Pankiewicz uległ fascynacji impresjonizmem. Tam też jego obraz Targ na jarzyny na placu za żelazną bramą (1888) został nagrodzony srebrnym medalem na Wystawie Powszechnej.
Pobyt w Paryżu to okazja aby chłonąć współczesne trendy francuskiej sztuki. Po powrocie do Warszawy w 1890 r. przeniósł na grunt polskiego malarstwa zasady impresjonistycznego luminizmu; wraz z Podkowińskim zaprezentował w salonie Aleksandra Krywulta wykonane impresjonistyczną techniką pejzaże, które spotkały się z negatywną oceną krytyki i publiczności.
Pankiewicz należał do pionierów polskiej grafiki artystycznej - dyscypliny, która ukształtowała się na przełomie XIX i XX w. To on podjął w latach 1894-1895 pierwsze próby na gruncie grafiki oryginalnej, wyzwolonej z funkcji ilustracyjnych i reprodukcyjnych. W 1897 r. rozpoczął pracę nad serią utrwalających widoki Polesia suchorytów, w których zaadaptował sposób widzenia natury i środki graficznego obrazowania Camille'a Corota i francuskich realistów. W 1899 r. wydał pierwszą w historii polskiej grafiki artystycznej tekę "Quatorze eaux-fortes". Portfolio zawierało pejzażowe motywy z Paryża, Chartres, Rouen, Rzymu i Wenecji; znalazły w nim przejaw reminiscencje nowatorskiej grafiki Whistlera, jego mistrzowskich weneckich akwafort chwytających zmienność atmosferycznych zjawisk. Pankiewicz w swym pojmowaniu możliwości graficznego medium oraz traktowaniu graficznej materii najwięcej zawdzięczał Whistlerowi, choć sam szybko osiągnął perfekcję warsztatową i wypracował oryginalny sposób artystycznego widzenia. W 1909 r. - ze względu na słabnący wzrok - Pankiewicz zrezygnował z uprawiania grafiki.
W 1897 r. wstąpił do krakowskiego Towarzystwa Artystów Polskich "Sztuka", z którym regularnie wystawiał w kraju i za granicą, m.in. w Wiedniu (1902, 1906, 1908). W okresie 1897-1903 odbył szereg podróży po Europie, zwiedzał Holandię, Belgię, Anglię, Niemcy, Włochy i Francję. W 1899 r. wziął udział w Wystawie Powszechnej w Paryżu, na której został nagrodzony złotym medalem za obraz "Portret pani Oderfeldowej z córką" (1897); na kolejnej Wystawie Powszechnej w 1900 r. zdobył srebrny medal. W tym samym roku prezentował swe prace na ekspozycji polskiego malarstwa w Galerie Georges Petit w Paryżu. Pokazywał też swe obrazy i ryciny na paryskich Salonach - Jesiennym (1904, 1907, 1909, 1919) i Niezależnych (1911, 1912). U schyłku stulecia tworzył nokturny i kompozycje symboliczne. W 1906 r. został mianowany profesorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Od 1925 kierował, powstałą pod jego protektoratem, paryską filią Akademii. Był nauczycielem wielu malarzy-kolorystów z tzw. grupy kapistów.
W 1908 r. przebywał we Francji, gdzie nawiązał przyjacielskie stosunki z Pierrem Bonnardem i Felixem Fénéonem.
Okres I wojny światowej spędził w Hiszpanii. W 1922 r. odbyła się pierwsza indywidualna wystawa Pankiewicza w paryskiej Galerie Bernheim-Jeune. W 1923 r. artysta wznowił wykłady w krakowskiej akademii; w okresie 1925-1937 kierował filią uczelni w Paryżu. W 1923 r. prezentował swe obrazy w Salonie Józefa Poznańskiego w Warszawie, zaś w roku następnym w krakowskim Pałacu Sztuki. W 1924 r. miała też miejsce indywidualna wystawa twórcy w warszawskim Salonie Sztuki Czesława Garlińskiego.
W Paryżu Pankiewicz eksponował swe prace w galerii Zborowskiego (1927), Ch. A. Girarda (1929), A. Baslera (1931) oraz na Salonie Tuilerie (1927-1931); był członkiem Towarzystwa Artystów Polskich w Paryżu i Związku Artystów Polskich we Francji. Od 1928 r. należał do praskiego Stowarzyszenia Artystów "MÁnes". W 1927 r. otrzymał od rządu francuskiego tytuł Kawalera Legii Honorowej. W 1929 r. został uhonorowany na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu wielkim złotym medalem.
W 1933 r. zorganizowano w warszawskim Instytucie Propagandy Sztuki retrospektywną wystawę artysty z okazji 40-lecia twórczości. Pankiewicz został też odznaczony przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego Krzyżem Komandorskim Polonia Restituta „za twórczą pracę w dziedzinie malarstwa”. Otrzymał także nagrodę Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w Salonie Malarskim 1937.
Z okazji siedemdziesiątych urodzin artysty odbyła się w 1936 r. w Muzeum Narodowym w Krakowie prezentacja jego dzieł pochodzących z kolekcji Feliksa Jasieńskiego. W tymże roku Pankiewicz odbył kilka plenerowych podróży do Saint-Tropez, Cassis, Sanary i La Ciôtat, gdzie ostatecznie osiadł w 1939 roku.
Zmarł 4 lipca 1940 w Marsylii. Został pochowany wraz z bratem – kompozytorem Eugeniuszem Pankiewiczem na Starych Powązkach w Warszawie.
Bogaty dorobek artystyczny Józefa Pankiewicza obejmuje nie tylko wielką ilość dzieł, lecz także wielość technik i stylów. Na najważniejszych obrazów należą m.in. Targ na jarzyny na placu za żelazną bramą (1889), Targ na kwiaty przed kościołem św. Magdaleny w Paryżu (1890), Wóz z sianem (1890), Rynek Starego Miasta w Warszawie nocą (1892), Dorożka w nocy (1893), Portret pani Oderfeldowej z córką (1897), Dziewczynka w czerwonej sukni (1897), Martwa natura z owocami i nożem (1909), Taras w Madrycie (1917), Martwa natura z kawonami (1920), Rue Cardinale w Paryżu (1925).
Józef Pankiewicz w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
