16 września 1874 roku w Bad Reichenhall zmarł Maksymilian Gierymski, malarz i rysownik, najwybitniejszy przedstawiciel tzw. szkoły monachijskiej i prekursor realizmu w malarstwie polskim drugiej poł. XIX w.
Maksymilian Gierymski, starszy brat malarza Aleksandra Gierymskiego, pochodził z rodziny warszawskiej inteligencji. Pod wpływem ojca rozpoczął naukę gry na fortepianie i muzyka pozostała jego pasją do końca życia.
Był uczestnikiem powstania styczniowego (1863), walczył prawdopodobnie na terenie Lubelszczyzny i Kielecczyzny. Przeżycia z tego okresu - nierówna walka słabo uzbrojonych oddziałów powstańczych z wojskiem rosyjskim, zakończona klęską i niespotykaną wcześniej martyrologią narodu polskiego - zostawiły trwały ślad w psychice siedemnastoletniego chłopca, naznaczyły ją szczególnym piętnem smutku i melancholii, które nasiliły się u schyłku życia artysty. Blisko rok spędzony w bojach, przemarszach i na leśnych biwakach - w stałym kontakcie z naturą - wydoskonalił umiejętność obserwacji, malarską pamięć i wrażliwość przyszłego malarza.
Po upadku powstania, uniknąwszy represji ze strony władz rosyjskich, Gierymski rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Fizycznym w warszawskiej Szkole Głównej. Następnie przez kilka miesięcy kształcił się w Klasie Rysunkowej, prawdopodobnie u Rafała Hadziewicza i Chrystiana Breslauera. Rozczarowany niskim poziomem artystycznej edukacji pod kierunkiem warszawskich profesorów, w 1865 roku zrezygnował z dalszych studiów i postanowił pracować samodzielnie. W tym okresie zawarł znajomość z przebywającym w Warszawie Juliuszem Kossakiem, który pomagał mu w zgłębianiu tajników malarskiego warsztatu.
W 1867 roku, uzyskawszy stypendium rządowe, wyjechał do Monachium. Tam, polecony przez Juliusza Kossaka, szybko nawiązał kontakty z grupą polskich artystów skupionych wokół Józefa Brandta. W okresie monachijskim szczególnie blisko zaprzyjaźnił się z Adamem Chmielowskim, dawnym kolegą z Instytutu Politechnicznego w Puławach, również uczestnikiem powstania styczniowego. Długie dyskusje prowadzone z Chmielowskim na temat sztuki przyczyniły się do ukształtowania poglądów estetycznych Gierymskiego.
Do jesieni 1868 roku kształcił się w Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Alexandra Strähubera i prawdopodobnie również - Hermana Anschütza. Na przełomie 1867 i 1868 podjął naukę w prywatnej pracowni sławnego wówczas batalisty, Franza Adama. Od maja 1868 roku towarzyszył mu w Monachium brat Aleksander, który również rozpoczął tam studia artystyczne. W tym samym roku Maksymilian został członkiem monachijskiego Kunstvereinu.
Około 1869 roku, mając zaledwie 23 lata Gierymski osiągnął artystyczną dojrzałość i wypracował własny, całkowicie indywidualny styl malarski. Jego sukcesy na Pierwszej Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Monachium i na międzynarodowej wystawie w wiedeńskim Kunstvereinie w 1869 roku (dzieło Gierymskiego zakupiono do zbiorów cesarza Franciszka Józefa), odnotowane w prasie i w środowisku zawodowym, zaowocowały wzrostem zainteresowania kolekcjonerów twórczością młodego Polaka.
Natomiast w kraju jego prace, regularnie nadsyłane na wystawy w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych i Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, były na ogół przyjmowane obojętnie, a nawet krytykowane przez konserwatywną część środowiska artystycznego. W tej sytuacji, poczynając od 1870 roku, Gierymski ostatecznie zrezygnował z uczestnictwa w wystawach organizowanych na ziemiach polskich. W Monachium jego dzieła niemal natychmiast znajdowały nabywców, a jednocześnie wciąż rosła liczba składanych zamówień z Londynu, Wiednia, Berlina, Hamburga i innych miast Europy. Wyrazem rosnącej sławy Gierymskiego były również sukcesy na wystawach międzynarodowych. W 1873 roku na Wystawie Powszechnej w Wiedniu został nagrodzony złotym medalem, a w 1874 roku przyjęty w poczet członków Akademii Sztuki w Berlinie.
W latach 1870-72 artysta spędzał letnie wakacje w Polsce, w 1871 roku po raz pierwszy podróżował do Włoch, w towarzystwie brata. Od 1873 roku, z powodu postępującej choroby płuc, przebywał głównie w miejscowościach kuracyjnych, w Meranie i w Bad Reichenhall. Pod koniec tego roku wyjechał z opiekującym się nim Aleksandrem do Rzymu, w nadziei osiedlenia się tam na stałe. Wycieńczony chorobą, nie mogąc już malować, zaczął prowadzić dziennik, w którym notował swoje przemyślenia natury światopoglądowej, a także refleksje na temat sztuki.
Twórczość Maksymiliana Gierymskiego, tragicznie przerwana przedwczesną śmiercią artysty, była pierwszą, tak konsekwentną manifestacją tendencji realistycznych w malarstwie polskim, stała się najsilniejszym impulsem przemian w zakresie pojmowania roli sztuki i kryteriów jej oceny, zrywających ze skostniałą doktryną akademicką. Zainspirowała młodych malarzy i krytyków, przede wszystkim Stanisława Witkiewicza i Antoniego Sygietyńskiego, do podważenia dogmatów o patriotycznych lub moralizatorskich powinnościach polskiej sztuki, zakładających prymat treści dzieła nad jego formą artystyczną. Pragnąc wiernie oddać wygląd natury i żyjących wśród niej ludzi, sugestywnie ukazać zjawiska atmosferyczne, świetlne i barwne, Gierymski potrafił nadać formie malarskiej wartość nadrzędną, decydującą o ocenie dzieła przede wszystkim w kategoriach estetyki a nie ideologii.
Gierymski w swych pejzażach i scenach rodzajowych potrafił sugestywnie ukazać wygląd natury i żyjących wśród niej ludzi, uchwycić zjawiska atmosferyczne, jednocześnie budując w realistycznych widokach uogólniającą i emocjonalną wizję. Jego pejzaże i sceny rodzajowe z mazowieckich pól i wsi, jak: Pogrzeb mieszczanina (1868), Obóz Cyganów (1867/1868), Modlitwa Żydów w dzień szabatu (1871), Zima w małym miasteczku (1872), Wiosna w małym miasteczku (1872), ukazują monotonię przyrody, codzienność biednych chłopów, zaniedbanych prowincjonalnych miasteczek.
Indywidualną formułę scen pejzażowo-anegdotycznych przeniósł artysta na obrazy o tematyce powstańczej: Zwiad kozaków kubańskich (1868/1869), Scena powstańcza w nocy (ok. 1869), Patrol powstańczy (1872-1873), ukazując codzienne życie oddziałów insurekcyjnych, kondensując powstańcze losy.
Odrębny nurt w twórczości Gierymskiego to sceny myśliwskie utrzymane w rokokowej stylizacji kostiumowej, tzw. zopfty (od niem. der Zopf ‒ peruka): Konna kawalkada w brzezince (1868-1869), Wyjazd na polowanie (1871), Powrót z polowania (1872).
Gierymski był pierwszym polskim malarzem, który dostrzegał poetyckie piękno szarej, powszedniej rzeczywistości prowincjonalnych wsi i miasteczek, monotonnych mazowieckich pejzaży. Swe najważniejsze, najbardziej „polskie” obrazy stworzył w Monachium. Jego nastrojowa twórczość ukształtowała w dużej mierze styl polskiej kolonii malarskiej w Monachium, której artyści składali z podalpejskich krajobrazów widoki ojczyzny.
Maksymilian Gierymski w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
