102 lata temu, 12 listopada 1922 r. w Żytomierzu, urodził się Tadeusz Borowski - poeta, prozaik, publicysta, jeden z najbardziej znaczących pisarzy polskiej literatury powojennej; więzień KL Auschwitz; autor zbiorów opowiadań „Pożegnanie z Marią” i „Kamienny świat”. Żył zaledwie 29 lat. Okoliczności jego śmierci nie są jasne, do szpitala trafił z objawami zatrucia gazem, w czym dopatrywano się samobójstwa.
Debiutował w 1942 cyklem poetyckim "Gdziekolwiek ziemia..." (odbity na powielaczu, wydany anonimowo). Kontynuujący nurt przedwojennego katastrofizmu cykl przyniósł głęboko pesymistyczną wizję kosmicznego zniszczenia, wobec którego jednostka jest bezradna. Katastrofa w rozumieniu Borowskiego jest nieuchronna i immanentnie wpisana w porządek wszechświata. I taka katastrofa nastąpiła.
25 lutego 1943 Borowski został aresztowany w mieszkaniu przyjaciół i wywieziony na Pawiak (z więziennego okna obserwował likwidację getta), a następnie do Auschwitz. Dzień przed nim gestapo schwytało Marię Rundo, zwaną Tuśk, z którą był osobiście emocjonalnie związany od przedwojny - trafiła do obozu kobiecego w Birkenau. To ona była pierwowzorem bohaterki z tomu opowiadań "Pożegnanie z Marią". W obozie Borowski pełnił funkcję sanitariusza. Pisał wtedy wiersze oraz cenione przez współwięźniów piosenki i kolędy obozowe. Od wiosny 1944 wysyłał do odnalezionej w Birkenau Marii listy, wykorzystane potem w tomie "Byliśmy w Oświęcimiu" i opowiadaniu "U nas, w Auschwitzu..."
W sierpniu 1944 Borowski został przewieziony do obozu Natzweiler-Dautmergen, a następnie do Dachau-Allach. Po wyzwoleniu Dachau przez amerykańską VII Armię przebywał w obozie dla dipisów (DP - ang. displaced person - więźniów wyzwolonych z obozów koncentracyjnych) na przedmieściach Monachium. Zwolniony we wrześniu 1945, rozpoczął działalność wśród Polaków w Niemczech, współorganizując Biuro Poszukiwania Rodzin przy PCK (sam szukał narzeczonej - Maria z Birkenau trafiła do Ravensbrück, a po wyzwoleniu do sanatorium w Szwecji).
Własne doświadczenia obozowe zawarł w zbiorze opowiadań "Pożegnanie z Marią" (1948) i nowel "Kamienny świat" (1948). Dał w nich obraz "człowieka zlagrowanego". Narrator "Pożegnania z Marią" - vorarbeiter Tadek (mylnie utożsamiany przez pierwszych krytyków z autorem) - przystosowuje się do rzeczywistości obozowej, podejmując walkę o życie i zgadzając się na bierne uczestnictwo w zbrodni. Sam Oświęcim jest według Borowskiego logiczną konsekwencją rozwoju cywilizacji europejskiej, opartej na podboju i terrorze, a także dobrze zarządzanym "przedsiębiorstwem" eksploatacji człowieka.
Po wojnie dał się poznać jako zdeklarowany komunista i działacz partyjny. Był czołowym autorem "Nowej Kultury" i współpracował ze "Sztandarem Młodych". W swoich tekstach atakował kulturę zachodnią, Kościół i środowiska katolickie. Skądinąd jego socrealistyczne nowele dalekie są od jednoznaczności.
Tadeusz Borowski zmarł 3 lipca 1951 roku, zaledwie kilka dni po narodzinach córki. Domniemywano samobójstwo.
Lata później Andrzej Wajda komentując swój film nakręcony na podstawie prozy Borowskiego wyjaśniał: Chciałbym, by "Krajobraz po bitwie" (na motywach opowiadania "Bitwa pod Grunwaldem" z tomu "Kamienny świat",) był filmem nie o obozie, lecz o konsekwencjach obozu. (...) Jeśli raz zobaczyłeś piekło i ono odfotografowało się w twoich oczach - będziesz chodził z jego obrazem do śmierci". - Bo, jak mówił chwilę wcześniej - "od obozowego koszmaru nie sposób się uwolnić. Może w tym tkwi prawda o śmierci pisarza.
Borowski to człowiek poddany nieludzkiej próbie dehumanizacji jaką niosła wojna i obozy koncentracyjne. Przewidział tę sytuację.... Polecamy artykuł o autorze w dziale historia-kultura PAI
Tadeusz Borowski w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
