Jan Stanisław Jankowski - polski polityk, Delegat Rządu RP na Kraj, wicepremier, jeden z sądzonych przywódców polskiego podziemia w tzw. procesie szesnastu. Używał pseudonimów „Doktor”, „Jan”, „Klonowski”, „Soból”, „Sobolewski”. Zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach 13 marca 1953 r. w sowieckim więzieniu we Włodzimierzu.
Urodził się 6 maja 1882 roku w Krassowie Wielkim. Jego ojcem był Józef, właściciel ziemski, a matką Julianna z Olędzkich. W 1900 roku zdał maturę, kończąc gimnazjum w Piotrkowie Trybunalskim i jeszcze w tym samym roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim na Wydziale Fizyko-Matematyczny. Rok później przeniósł się na Wydział Chemiczny Warszawskiego Instytutu Politechnicznego. W 1905 roku ponownie zmienił miejsce nauki, tym razem wyjeżdżając do Pragi. Tam studiował na Wydziale Chemicznym tamtejszej Politechniki i w 1908 roku uzyskał tytuł inżyniera. Postanowił następnie powrócić do kraju i po ukończeniu Studium Rolniczego Uniwersytetu Jagiellońskiego podjął się pracy w Zakładzie Rolniczo-Doświadczalnym.
Angażował się w życie polityczne. W 1901 roku wstąpił do „Zetu” i prowadził działalność publicystyczną. W 1905 roku założył Narodowy Związek Robotniczy oraz był członkiem Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do Legionów (według różnych źródeł – albo w 1914 roku, albo rok później). Uzyskał stopień kaprala. W 1917 roku został członkiem Centralnego Komitetu Narodowego.
Po zakończeniu I wojny światowej działał w majątkach państwowych w okręgu włocławskim. W marcu 1921 roku został na krótko, bo do maja, ministrem pracy i opieki społecznej. Nie pożegnał się z polityką, gdyż w lutym 1925 roku został mianowany podsekretarzem w ministerstwie, a w kwietniu 1926 roku na miesiąc ponownie objął stanowisko ministerialne. Działał aktywnie w ramach Narodowej Partii Robotniczej i we wrześniu 1920 roku został prezesem Głównego Komitetu Wykonawczego. Funkcję tę pełnił do maja 1923 roku. Później objął stanowisko II wiceprezesa.
W latach 1927-34 wchodził w skład rady miasta Warszawa. Posłem na sejm był w latach 1928-35. Początkowo w ramienia Narodowej Partii Robotniczej, od 1933 roku jako członek Klubu Demokratycznego. Jeszcze przed wybuchem II wojny światowej związał się ze Stronnictwem Pracy. W czasie II wojny był szefem Zjednoczenia Zawodowego Polskiego i dyrektorem Departamentu Pracy i Opieki Społecznej w Delegaturze Rządu na Kraj. Mieszkał w Warszawie przy ul. Raszyńskiej 53.
W grudniu 1942 roku został mianowany zastępcą delegata Jana Piekałkiewicza. Po jego aresztowaniu został głównym kandydatem do objęcia po nim schedy. W kwietniu 1943 roku objął posadę Delegata Rządu na Kraj. 3 maja 1944 roku powołana do życia została Krajowa Rada Ministrów, w której Jankowskiemu przypadło miejsce prezesa. Jednocześnie przyszło z Londynu zawiadomienie o nominacji na stanowisko wicepremiera. Jan Jankowski zatwierdził decyzję o rozpoczęciu Powstania Warszawskiego. Miał do tego upoważnienie z racji depeszy przysłanej mu z Londynu w dniu 25 lipca 1944 roku. Po skonsultowaniu decyzji z dowódcą Armii Krajowej, Tadeusz Komorowsim, stanął na stanowisku rozpoczęcia walki.
Po upadku powstania przebywał w Pruszkowie. W marcu 1945 roku zdecydował się wziąć udział w rozmowach prowadzonych z Sowietami. 28 marca został aresztowany przez NKWD i przewieziony na teren Związku Radzieckiego. Wraz z piętnastoma innymi przywódcami Polski Podziemnej brał udział w tzw. procesie szesnastu. W czerwcu w Moskwie skazany został na osiem lat więzienia. Mimo wstawiennictwa Rządu Emigracyjnego, nie udało się uwolnić Polaków z rąk Sowietów. 13 marca 1953 roku zmarł w więzieniu w niewyjaśnionych okolicznościach. Najprawdopodobniej został zamordowany przez Sowietów.
W październiku 1989 r. Prokurator Generalny PRL zwrócił się do Prokuratury Generalnej Związku Sowieckiego o postępowanie rehabilitacyjne w sprawie skazanych w procesie szesnastu. 19 kwietnia 1990 r. Plenum Sądu Najwyższego ZSRS orzekło, że w działalności oskarżonych nie było cech przestępstwa i uznało wyniki postępowania rehabilitacyjnego.
Za życia otrzymał Order Virtuti Militari (w 1944 roku). Pośmiertnie odznaczono go Orderem Orła Białego.
KOLORYZACJA ZDJĘCIA © PAI
Jan Stanisław Jankowski w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
