13 maja 1878 roku zmarł Andrzej Towiański, postać na poły mistyczna, na poły tragiczna. Filozof, mesjanista, charyzmatyczny przywódca. Choć zgromadził wokół siebie grono wiernych wyznawców, przeciwnicy widzą w nim szarlatana i manipulatora. Nie bez znaczenia był jego stosunek do Rosjan w czasie Powstania Listopadkowego. Uznając Rosjan za braci Polaków oraz szczerze wierząc w ideę miłości bliźniego, widział w narodowym zrywie jedynie niepotrzebny rozlew krwi. Ostatecznie pomagał powstańcom opatrując ich rany i podtrzymując na duchu.
Po upadku powstania i kilkuletniej wędrówce po Europie powrócił do rodzinnego majątku, gdzie jednym z jego pierwszych posunięć było zniesienie pańszczyzny i pomoc okolicznym chłopom. To nie spodobało się "braciom szlachcicom". Ich ostracyzm skłonił Towiańskiego do ponownego wyjazdu i przeniesieniu się do Paryża. Ale cofnijmy się nieco do przeszłości...
Urodził się i wychował na Wileńszczyźnie. Przyszedł na świat w rodzinie Jakuba i Izabelli Pomarnackiej. Odebrał solidne wykształcenie, w latach 1816-1818 studiował prawo w Wilnie na tamtejszym uniwersytecie. Po ukończeniu studiów pracował jako asesor w Wilnie.
W wieku 29 lat w jednym z wileńskich kościołów doznał objawienia. Niedługo później odziedziczył po ojcu majątek. Zdecydował jednak, że nie pozostanie w rodzinnej miejscowości. Podróżował po Niemczech i Czechach. Do Paryża wyjechał w 1840 r. Wówczas stolica Francji była miejscem, gdzie po powstaniu listopadowym wyemigrowało wielu Polaków
W stolicy Francji mistyka interesował przede wszystkim Napoleon, którego prochy właśnie sprowadzono z uroczystym orszakiem i pochowano w kościele Inwalidów. Niedługo po tym wydarzeniu Towiański zawitał do domu Adama Mickiewicza, którego żona przebywała akurat w zakładzie zamkniętym. Andrzej nakazał przyprowadzenie chorej do siebie. Jak się okazało, to spotkanie miało zbawienny wpływ na Celinę, bowiem tajemnicze ataki jej choroby ustały niemal całkowicie.
Jego nauki - spirytualizm, mesjanizm, głoszenie konieczności autentycznego naśladowania Chrystusa - przyciągnęły liczne grono zwolenników, m.in. Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Seweryna Goszczyńskiego i innych. Niedługo po wydarzeniach związanych z żoną wieszcza Towiański i Mickiewicz założyli Koło Sprawy Bożej, które początkowo liczyło około czterdziestu członków.
Oficjalnie powstanie Koła Sprawy Bożej datuje się na 27 września 1841 r. Tego dnia Towiański wystąpił w katedrze Notre-Dame po nabożeństwie. Na wystąpienie to emigrantów zaprosił Adam Mickiewicz. Zarysował wtedy podstawy swojej filozofii religijnej. Jednak pierwsze zebranie towiańczyków odbyło się dopiero 1 czerwca 1842 r. (wszystkie wcześniejsze spotkania były nieformalne). Towiański zasady swojej sekty spisał w Biesiadzie.
Według Towiańskiego wielkie znaczenie w historii zbawienia odgrywał naród Izraela. Wszystkich autentycznych chrześcijan nazywał on "Izraelem według Ducha". To on po raz pierwszy użył wobec Żydów określenia "starsi bracia". Przejęte ono zostało następnie przez Adama Mickiewicza. W napisanym w 1848 r. "Składzie zasad" punkt 10. brzmiał: "Izraelowi, bratu starszemu, uszanowanie, braterstwo, pomoc na drodze ku jego dobru wiecznemu i doczesnemu. Równe we wszystkim prawo." Określenie "starsi bracia" w stosunku do Żydów używane było też wiele lat później przez papieża Jana Pawła II.
W 1842 mistyk został bezpodstawnie oskarżony o szpiegostwo i zmuszony do opuszczenia Francji. Po latach okazało się, że szpiegiem był jego daleki krewny, również Andrzej Towiański. Osiadł wówczas z rodziną w szwajcarskim Einsiedeln.
W 1844 roku napisał list do cara Mikołaja I, przekonując go, że jako przywódca narodów słowiańskich powinien dbać, aby wszystkie szły w kierunku Boga, i że Rosja jest dla Polski jak ojciec, który z woli Boga karze swe dziecko za nieposłuszeństwo. Takie wyznanie doprowadziło do rozłamu wśród jego wyznawców, tym bardziej, że swoim zwyczajem studził zapały emigracji do podjęcia kolejnego zrywu niepodległościowego. W tym czasie kilkukrotnie starał się bezskutecznie o audiencję u papieża, którego chciał przekonać do swoich rewolucyjnych tez.
Tak zwany towianizm opierał się na ekumenizmie i mistycyzmie, nawoływał do naśladowania Jezusa Chrystusa i sprawiedliwego traktowania każdego, nawet wrogów politycznych. Swoje poglądy łączył z polityką i historią. Uważał, że Polacy, Francuzi i Żydzi mają do odegrania szczególną rolę posłanników. Szczególną uwagę swoich wyznawców zwracał na postać Napoleona, który rozpoczął misję demokratyzacji świata, a towiańczycy mają za zadanie ją rozwijać.
Andrzej Towiański głosił ideę kościoła wewnętrznego, a nie instytucjonalnego. Jego działalność religijna trwała prawie 40 lat, w tym czasie doczekał się około 100 wyznawców. Ruch wygasł wraz ze śmiercią ludzi, z którymi miał bezpośredni kontakt. Jego filozofia wyrastał z religii chrześcijańskiej jednak z jedną istotną różnicą - Towiański wyznawał teorię reinkarnacji.
Po wybuchu Wiosny Ludów Towiański powrócił do Paryża, gdzie został aresztowany i osadzony w więzieniu Conciergerie. Zwolniony po zabiegach Celiny Mickiewiczowej powrócił do Szwajcarii gdzie stopniowo wycofywał się z roli duchowego przywódcy emigracji. Po wybuchu powstania styczniowego, Towiański otwarcie je skrytykował.
Zmarł 13 maja 1878 r. w Zurychu.
Andrzej Towiański w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
