POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA
Dom Polonii w Warszawie
STOWARZYSZENIE "WSPÓLNOTA POLSKA"
ul. Krakowskie Przedmieście 64, 00-322 Warszawa
Ignacy Domeyko to postać niezwykle zasłużona dla Chile. Jego prace i badania przyczyniły się w dużym stopniu do rozwoju gospodarczego i kulturalnego tego kraju. Zanim jednak tak się stało potomek zamożnego ziemiańskiego domu z Nowogródczyzny, współorganizator i aktywny uczestnik tajnych, patriotycznych stowarzyszeń samokształceniowych studentów i absolwentów Uniwersytetu Wileńskiego – filomatów i filaretów. W trakcie śledztwa więziony wraz z innymi w klasztorze bazylianów, sądzony w procesie unieśmiertelnionym w Dziadach (jako Żegota), dramacie autorstwa przyjaciela, Adama Mickiewicza. Mottem życiowym Domeyki było hasło: „Żyjąc, być użytecznym dla innych, inaczej bowiem nie żyć”.
Ignacy Domeyko urodził się 31 lipca 1802 r. w Niedźwiadce koło Mira (w okolicach Nowogródka) w rodzinie ziemiańskiej. Zainteresowanie mineralogią budził w nim już w dzieciństwie stryj, niegdyś uczeń A.G.Wernera w Akademii Górniczej we Freibergu, rozwinęły się one w prowadzonej przez pijarów szkole powiatowej w Szczuczynie Lidzkim, oraz na Uniwersytecie Wileńskim, gdzie wykładali uczniowie Wernera. Lata studiów na uniwersytecie (1816-1822), zakończone magisterium na podstawie pracy z zakresu matematyki, były wypełnione również działalnością w Towarzystwie Filomatów. Następstwem tej działalności było aresztowanie, a następnie dozór policyjny.
Sześć lat życia wypełniło mu gospodarowanie na roli uzupełnione samokształceniem. Nie zrealizował wprawdzie zamiaru studiowania geologii w Berlinie, ale sprowadzał czasopisma naukowe z Niemiec i Francji. Na pierwszą wieść o wybuchu powstania listopadowego szykował się do wzięcia w nim udziału, ale możliwość nadarzyła się dopiero w czerwcu 1831 r., gdy na Litwę wkroczył korpus gen. Chłapowskiego.
Po nieudanej kampanii Domeyko wraz z oddziałami korpusu przekroczył granicę rozpoczynając kilkudziesięcioletnie życie wygnańca. Przez Prusy dotarł do Drezna, gdzie spotkał się z Mickiewiczem. Wspólnie wyjechali do Francji, gdzie Domeyko początkowo wpadł w wir życia emigracji, wkrótce jednak odsunął się od polityki i rozpoczął intensywne studia słuchając wykładów na Sorbonie, w College de France, Ogrodzie Botanicznym i w Konserwatorium Sztuk i Rzemiosł, słuchał najwybitniejszych ówczesnych uczonych (Poisson, Monge, Thenard, Gay-Lussac, Arago, Dulong, Jussieu, Beudant i in). Wybitny geolog Elie de Beaumont doradził mu studiowanie górnictwa w paryskiej Ecole des Mines. Po ukończeniu tej uczelni Domeyko początkowo pracował w Alzacji wkrótce zrezygnował z tej pracy i objął stanowisko wykładowcy chemii i mineralogii w szkole górniczej w Coquimbo w Chile. Dotarł tam po czteromiesięcznej podróży 3 czerwca 1883 r. Oczekiwano go tam niecierpliwie jako człowieka, który potrafi uzyskać z galeny srebro. Z kruszcami i górnictwem wiązali nadzieje nie tylko mieszkańcy Coquimbo. Młoda chilijska republika upatrywała w górnictwie dźwignię przyszłego rozwoju gospodarczego.
Do obowiązków Domeyki należało prowadzenie wykładów z chemii, fizyki, mineralogii i metalurgii. Wykonywał również analizy chemiczne próbek zebranych przez siebie i nadesłanych przez właścicieli kopalń. W uznaniu dla jego wiedzy i charakteru mianowano go wkrótce sędzią górniczym. W okresie wakacyjnym Domeyko podróżował po Kordylierach na obszarze niemal całego kraju. Opisy tych podróży są bardzo barwne i wnikliwe, do takich należy np. opis słynnego złoża El Teniente, które do dziś jest jednym z największych złóż miedziowo-molibdenowych. Wyniki plądrowania w górach przekazywał do macierzystej uczelni w postaci kolekcji minerałów i sprawozdań naukowych, prezentowanych w jego imieniu w Akademii Nauk.
W 1846 r. Domeyko opuścił Coquimbo przenosząc się do stolicy kraju, Santiago, na prośbę rządu o wzięcie udziału w reformie uniwersytetu. Na uczelni tej objął stanowisko profesora chemii prowadzącego wykłady chemii, fizyki i mineralogii. Z pracą badawczą i dydaktyczną łączył opracowanie podręczników mineralogii szeroko uwzględniających wiadomości o minerałach Chile, także tych, które po raz pierwszy zostały opisane przez niego, jak np. arsenek miedzi Cu3As nazwany później domeykitem. Stworzył również uniwersytecki zbiór minerałów liczący ponad 4000 okazów.
Z biegiem lat najważniejszą dziedziną działalności Domeyki stała się praca nad organizacją nauki w Chile, stworzył nowoczesny uniwersytet na wzór wileńskiego i uczelni niemieckich, przez 16 lat był nieprzerwanie jego rektorem.
Przez cały czas pobytu w Chile Domeyko utrzymywał związki z rodakami na emigracji i w kraju. Propozycja podjęcia wykładów na Uniwersytecie Jagiellońskim wysłana przez Ludwika Zejsznera dotarła do adresata w tydzień po ślubie z Enriquette de Sotomayor, który związał go więzami rodzinnymi z nową ojczyzną. W 1877 r. zamieszkała na Litwie córka Domeyki Anna, która wyszła za mąż za dalekiego kuzyna. W 1884 roku sędziwy uczony decyduje się na podróż do kraju, przez Kraków i Warszawę dotarł na Litwę, skąd wyjechał w dalekie podróże do Paryża, Rzymu i Ziemi Świętej, w tych podróżach zwiedzał kopalnie Wieliczki, wszedł na szczyt Wezuwiusza itd.
Podczas ostatniego pobytu Domeyki w Krakowie, na Wielkanoc 1888 r., jego syn Herman odprawił uroczystą mszę w Katedrze wawelskiej. Było to dla Domeyki jedno z największych przeżyć w kończącej się podróży do ojczyzny. Dwumiesięczna podróż powrotna wyczerpała jego siły, wkrótce po powrocie zmarł w Santiago w dniu 23 stycznia 1889 r., w wieku osiemdziesięciu siedmiu lat.
Śmierć Domeyki okryła Chile żałobą. Obszerny nekrolog zamieściło jedno z czołowych czasopism geologicznych: Neues Jahrbuch für Mineralogie, Geologie und Palaeontologie. Na mapie Chile pozostała na trwałe nazwa pasma górskiego Cordillera Domeyko i miasto Domeyko, w podręcznikach mineralogii minerał domeykit. Nazwisko uczonego upamiętniono także w nazwach paleontologicznych, botanicznych i zoologicznych.
W Chile żyją do dziś liczni potomkowie Domeyki wywodzący się od młodszego syna, Kazimierza. Utrzymują oni związki z Polską i podkreślają swe polskie pochodzenie.
Ignacy Domeyko w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - KOPIOWANIE ZABRONIONE.
NAPISZ DO REDAKCJI - PODZIEL SIĘ WIADOMOŚCIĄ
Wyjątkiem jest uzyskanie indywidualnej zgodny redakcji, wówczas zgodnie z prawem autorskim należy podać źródło:
Polonijna Agencja Informacyjna, autora - jeżeli jest wymieniony i pełny adres internetowy artykułu
wraz z aktywnym linkiem do strony z artykułem oraz informacje o licencji.
.png )
