84 lata temu, w 1941 roku, zmarł Aleksander Prystor, premier II RP, współtwórca organizacji niepodległościowych w przededniu I wojny światowej, późniejszy organizator obozu sanacyjnego i nieformalna trzecia osoba w państwie. Zmarł z wycieńczenia oraz dyzenterii w ostatnich dniach lipca lub pierwszych dniach sierpnia 1941 r. (tuż przed „amnestią” ustaloną zapisami układu Sikorski-Majski). Część historyków uważa, że dożył października 1941 r. Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

Pochodził ze skromnej rodziny maszynisty kolejowego. Mimo trudnej sytuacji materialnej rozpoczął studia matematyczno-fizyczne na Uniwersytecie Moskiewskim. W czasie studiów po raz pierwszy zetknął się z Józefem Piłsudskim, ale do ich bliższych kontaktów doszło dopiero kilka lat później.

Pod koniec studiów stopniowo angażował się w konspiracyjną działalność Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1908 r. Piłsudski powierzył Prystorowi zadanie tworzenia zalążków Związku Walki Czynnej w Królestwie Polskim i na ziemiach zabranych. W marcu 1912 r., wraz z żoną Janiną z. d. Bakun, został aresztowany przez warszawską ochranę. Spędził dwa lata w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej. W lutym 1914 r. został skazany na siedmioletnią ciężką katorgę. Został uwolniony dopiero po upadku caratu w marcu 1917 r. Działał w Centralnym Komitecie Wykonawczym PPS w Rosji i Komisji Likwidacyjnej ds. Królestwa Polskiego przy Rządzie Tymczasowym.

W maju 1918 r. powrócił do Warszawy i włączył się w działalność Polskiej Organizacji Wojskowej. Opiekował się żoną i córkami Piłsudskiego. Był w niewielkiej grupie witającej komendanta na Dworcu Wiedeńskim w Warszawie. W 1920 r. dowodził kompanią w 201 Pułku Piechoty Dywizji Ochotniczej. Od 1923 r. był odpowiedzialny za politykę personalną w WP. Po zamachu majowym był jednym z najbliższych współpracowników Piłsudskiego. Po awansie do stopnia podpułkownika został szefem gabinetu Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych.

27 maja 1931 r. objął urząd premiera. Był jednym z polityków najdłużej sprawujących tę funkcję. Działalność jego rady ministrów skupiała się na zwalczaniu skutków kryzysu oraz dążeniu do przywrócenia równowagi budżetowej. Premier stopniowo popadał jednak w konflikt z marszałkiem i tracił jego zaufanie. Piłsudski rzadko kontaktował się z premierem, znacznie częściej z ministrem spraw zagranicznych Józefem Beckiem.

Jak potoczyła się jego dalsza kariera? Zachęcamy do przeczytania jego biografii w dziale historia-kultura PAI

Aleksander Prystor w DZIALE HISTORIA-KULTURA PAI