MATERIAŁY WPROWADZAJĄCE DO SYMPOZJUM
JAN PAWEŁ II - O POLONII I EMIGRACJI
NARÓD I OJCZYZNA
Uwagę zwraca fakt, że Polaków w kraju, Polonię, emigrację oraz Polaków poza krajem, którzy nie są emigrantami, Jan Paweł II traktował jako jedną wspólnotę narodową, wytworzoną przez tysiącletnią, wspólną historię i kulturę. Nie burzy jej opuszczenie ojczyzny. Podczas spotkania z Polakami w Hiszpanii mówił: „Naród żyje nie tylko w swoim historycznym pniu, nad Wisłą, ale także w różnych miejscach świata” (Madryt, 1982). Wielokrotnie podkreślał, że Polaków w kraju i poza ojczyzną łączy dziedzictwo tej samej kultury.
Przez określenie „naród” rozumiał wspólnotę ludzi o tej samej kulturze i doniosłą wartość inspirującą ich do działania. Takie jest również rozumienie tego pojęcia przyjęte w socjologii. Do Polaków w Wiedniu (1983) mówił: „Naród to jakaś szczególna synteza mowy, myślenia, wartości, doświadczenia, wiary, tradycji, cywilizacji, a więc w szerokim tego słowa znaczeniu kultury (…). Jest dla nich mocą i natchnieniem w tworzeniu wciąż nowych wartości, w kształtowaniu oblicza życia ojczystego, życia rodziny ludzkiej, w kształtowaniu przyszłości”. Słowo „naród” w wypowiedziach papieża było – po słowie „rozwój” – najczęściej używane.
Niezwykle ważne było w nauczaniu Jana Pawła II pojęcie „ojczyzna”. W przemówieniu do Polaków w Australii wyjaśniał je następująco: „Ojczyzną człowieka jest nie tylko przestrzeń, w której przyszedł na świat i gdzie żyje, ale także ta, w której może odczytywać utrwalone w całej tradycji, w dokumentach, wartości, jakie nadają sens jego życiu. To też stanowi źródło natchnienia i motyw zaangażowania się w poszukiwanie wartości, w rozwój wartości o zasięgu powszechnym” (Melbourne, 1986).
Podczas konferencji „Kraj – Emigracja” (Rzym, 1990) powiedział, cytując swego ulubionego myśliciela Cypriana Kamila Norwida: „Ojczyzna to nasza wspólna Matka, to nasz «wielki zbiorowy obowiązek» i jesteśmy za nią odpowiedzialni”. W przemówieniu do Polaków w Bogocie (Kolumbia, Ameryka Południowa, 1986) tak uzasadniał to stwierdzenie: „Wobec Ojczyzny – zaciąga się dług, tak samo jak zaciąga się dług wobec rodziny, wobec rodziców” .
Na spotkaniu z Polakami w Kenii w Afryce jako przykład wskazał siebie: „Jeżeli chodzi o to (…), że ja wszędzie podkreślam moje polskie pochodzenie – trudno inaczej! Nie ma powodu, żebym tego nie czynił (…) – ja jestem niesłychanie wdzięczny mojemu narodowi, polskiej szkole, polskiemu uniwersytetowi, polskiemu Kościołowi, polskim doświadczeniom historycznym, że mogę na spotkanie tych wszystkich współczesnych doświadczeń ludzkości, a zwłaszcza doświadczeń Afryki, wychodzić tak adekwatnie przygotowany” (Nairobi, 1980).
Choć przemówienia Jana Pawła II do Polonii i emigracji przenikał duch patriotyzmu, to słowo i pojęcie „patriotyzm” spotykamy w nich zaledwie kilka razy. Jest ono zawsze wyjaśnione i uzasadnione. W jednym z przemówień (Rzym, 1978) wskazał, że: „Nie ma on [patriotyzm] nic wspólnego z ciasnym nacjonalizmem czy szowinizmem. Jest prawem ludzkiego serca. Jest miarą ludzkiej szlachetności – miarą wypróbowaną wielokrotnie w ciągu całej naszej niełatwej historii”. Zobowiązanie do szacunku i miłości kraju ojczystego widział w IV przykazaniu Dekalogu: „Czcij ojca i matkę swoją”. W książce Pamięć i tożsamość Rozmowy na przełomie tysiącleci, stwierdził, że jak rodzina, tak również naród i ojczyzna są rzeczywistościami nie do zastąpienia.
Wielu publicystów i polityków polskich, niechętnych lub wrogich chrześcijaństwu, eliminowało przez lata z dyskursu społecznego pojęcia „naród” i „ojczyzna”. Głosili oni tezę o końcu państw narodowych. Mówili „o wolności od patriotyzmu”. Polskość zastępowali europejskością, a wobec Polaków upowszechniali „pedagogikę wstydu”. Celem tego było szerzenie utopijnej postawy kosmopolityzmu. Nauczanie papieża Jana Pawła II było wobec tych opinii zasadniczą opozycją i dlatego miało i wciąż ma szczególne znaczenie.
JAN PAWEŁ II - O POLONII I EMIGRACJI - POZOSTAŁE TEMATY
ORGANIZATOR
PATRONAT MEDIALNY
OPRACOWANIE MERYTORYCZNE MATERIAŁÓW WPROWADZAJĄCYCH - POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - PATRON MEDIALNY SYMPOZJUM