30 kwietnia 2022 r. w w Domu Polonii im. prof. Andrzeja Stelmachowskiego w Warszawie - na zaproszenie Ordynariusza polowego Wojska Polskiego ks. bp Wiesława Lechowicza, delegata KEP ds. duszpasterstwa emigracji polskiej ks. bp Piotra Turzyńskiego oraz prezesa Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" Dariusza Piotra Bonisławskiego - odbyło się sympozjum „Rola duszpasterstwa w podtrzymaniu tożsamości narodowej poza granicami kraju”.
Wśród szanownych gości byli: Ordynariusz polowy Wojska Polskiego ks. bp Wiesław Lechowicz, delegat KEP ds. duszpasterstwa emigracji polskiej ks. bp Piotr Turzyński, Dyrektor Zespołu Pomocy Kościołowi na Wschodzie Ksiądz Leszek Kryża TChr., Przełożona Generalna Zgromadzenia Sióstr Misjonarek Chrystusa Króla dla Polonii Matka Ewa Kaczmarek MChR Sekretarz Stanu w KPRP Minister Adam Kwiatkowski, Sekretarz stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Pełnomocnik Rządu do spraw Polonii i Polaków za Granicą Minister Jan Dziedziczak, Dyrektor departamentu w KPRM ds. Polonii Jan Badowski, Prezydent Europejskiej Unii Wspólnot Polonijnych Tadeusz Adam Pilat, Anna Rastawicka, członkini Instytutu Prymasowskiego Stefana Kardynała Wyszyńskiego, Prezes Stowarzyszenia "Wspólnota Polska" Dariusz Piotr Bonisławski, Skarbnik SWP Tomasz Różniak.
Online uczestniczyli duszpasterze polonijni: Ksiądz Zdzisław Malczewski S.Chr Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Brazylii, Ksiądz Zdzisław Torba proboszcz parafii św. Jana Brébeufa w Niles (USA), Ksiądz prałat Stefan Wylężek Rektor Polskiej Misji Katolickiej w Anglii i Walii, Ojciec Paweł Dyl przełożony kamiliańskiej wspólnoty w Tbilisi (Gruzja) oraz Ksiądz prałat Wojciech Górlicki proboszcz parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Wilnie (Litwa).
Oprawę artystyczną zapewnił kijowski Zespół Pieśni i Tańca "Polanie znad Dniepru", którego członkowie przebywają obecnie w Domu Polonii w Pułtusku gdzie schronili się przed wojenną pożogą.
Sympozjum prowadził i moderował Pan Marek Zając. Patronat medialny zapewniła Polonijna Agencja Informacyjna.
Zachęcamy do zapoznania się z materiałami wprowadzającymi do sympozju opracowanymi przez Stowarzyszenie "Wspólnota Polska" i Polonijną Agencję Informacyjną. Liczymy, że stanowić będą omówienie dotychczasowej perspektywy roli duszpasterstwa polonijnego, spojrzenia na Polonię i Polaków za granicą w aspekcie ich duchowości i roli jaką wiara chrześcijańska odgrywała i nadal odrywa w życiu indywidualnym i zbiorowym diaspory.
Historię Polski w XIX wieku naznaczyła niewola i klęski wielkich narodowych powstań. Rozpoczęty wówczas exodus Polaków, których do życia na emigracji skłoniła niezgoda na zniewolenie i prześladowania państw zaborczych, uzupełniła wkrótce wielka wędrówka tych, których na obczyznę wygnała sytuacja ekonomiczna. Sytuacja powtórzyła się w wieku XX – wojny, niewola, głód ziemi, chęć awansu ekonomicznego ponownie sprawiły, że kolejne pokolenia Polaków wybierały drogę w nieznane. W tej wędrówce towarzyszył im zawsze polski duszpasterz, ksiądz, który nauczając prawd wiary, nauczał jej po polsku, stając się tym samym strażnikiem i depozytariuszem narodowej tożsamości. Gdzie trwał polski Kościół tam trwała i polskość.
Świadomość tego istotnego dla Polaków związku pomiędzy wiarą a tożsamością była dla założycieli Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” bardziej niż oczywista.
Papież Jan Paweł II podczas swoich podróży apostolskich spotykał się z Polonią i emigracją polską. Miało to miejsce w 45 krajach na różnych kontynentach. Ponadto tego rodzaju spotkania również często odbywały się w Rzymie. Podczas każdego z nich papież wygłaszał przemówienie, w którym poruszał sprawy istotne dla słuchaczy. Jego przemówienia (jest ich w sumie ponad 70), zawierają niezwykły i wciąż aktualny, ideowy program dla Polonii i emigracji polskiej.
W wypowiedziach papieża do Polonii oraz o emigracji pojawiały się następujące wątki tematyczne: naród i ojczyzna, historia, kultura, duma z Polski, integracja. Jan Paweł II „widział” wyraźnie etos współczesnej Polonii i emigracji polskiej. Uwagę zwraca fakt, że Polaków w kraju, Polonię, emigrację oraz Polaków poza krajem, którzy nie są emigrantami, Jan Paweł II traktował jako jedną wspólnotę narodową, wytworzoną przez tysiącletnią, wspólną historię i kulturę. Nie burzy jej opuszczenie ojczyzny. Podczas spotkania z Polakami w Hiszpanii mówił: „Naród żyje nie tylko w swoim historycznym pniu, nad Wisłą, ale także w różnych miejscach świata” (Madryt, 1982). Wielokrotnie podkreślał, że Polaków w kraju i poza ojczyzną łączy dziedzictwo tej samej kultury.
Niezwykle ważne było w nauczaniu Jana Pawła II pojęcie „ojczyzna”. W przemówieniu do Polaków w Australii wyjaśniał je następująco: „Ojczyzną człowieka jest nie tylko przestrzeń, w której przyszedł na świat i gdzie żyje, ale także ta, w której może odczytywać utrwalone w całej tradycji, w dokumentach, wartości, jakie nadają sens jego życiu. To też stanowi źródło natchnienia i motyw zaangażowania się w poszukiwanie wartości, w rozwój wartości o zasięgu powszechnym” (Melbourne, 1986).
Jednym z podstawowych czynników samookreślania się człowieka w jego wymiarze indywidualnym i społecznym jest historia. Bez poznania historii i kultury własnego kraju nie może zaistnieć głębsze utożsamienie się z nim, patriotyzm i działanie dla jego dobra. Dlatego Jan Paweł II w swoich przemówieniach do Polonii i emigracji wskazywał na znaczenie znajomości historii Polski i wzywał do jej poznawania. Widział w niej zabezpieczenie przed manipulacją pamięcią społeczną i tożsamością narodu.
Papież Jan Paweł II podkreślał rolę kultury w dziejach Polski. Widział w niej decydujący czynnik kształtujący rzeczywistość społeczną. „Kultura polska – mówił do Polaków Londynie (1982) – jest dobrem, na którym opiera się życie duchowe Polaków. Ona wyodrębnia nas jako naród. Ona stanowi o nas przez cały ciąg dziejów. Stanowi bardziej niż siła materialna.
Podczas swoich spotkań z Polonią w różnych krajach Jan Paweł II wskazywał na te wydarzenia i osiągnięcia w naszych dziejach, z których Polska i Polonia mogą być dumne. Cytując znane w historii Polski od ponad dwustu lat hasło: „Za wolność Waszą i Naszą”, przypomniał walkę Polaków w imię tego hasła w wielu krajach Europy i na innych kontynentach...
Osiedlając się w obcym kraju, emigrant staje wobec problemu niezwykle ważnego dla niego i kolejnych pokoleń. Jest nim jego postawa wobec kultury kraju osiedlenia i wobec dziedzictwa kulturowego wyniesionego z ojczyzny. Może to być postawa integracji lub asymilacji. Pierwsza polega na aktywnym uczestniczeniu w życiu nowego kraju przez poznanie jego języka, kultury, nabycie praw obywatela, wypełnianie obowiązków i przyjmowanie różnych wartości kultury kraju osiedlenia, przy zachowaniu jednak pewnych wartości kultury wyniesionej z kraju ojczystego. Integracja jest więc swego rodzaju syntezą dwóch kultur.
Historia Polonii i emigracji polskiej świadczy o tym, że jej ideowe cele wyznaczała sytuacja kraju ojczystego. W okresie zaborów była to walka o odzyskanie niepodległości przez Polskę, a w okresie międzywojennym o zachowanie polskości na pojmowanym czasowo wychodźstwie. Po II wojnie światowej ideowym celem Polonii była ponownie walka o wolną Polskę. Nasuwa się pytanie o etos, to znaczy o najważniejsze cele i wartości życiowe Polonii i emigracji w obecnej chwili. Przemó wienia papieskie dają na nie odpowiedź.
Wypowiedź dla mediów po objęciu urzędu w 2022 roku
"Zdaję sobie sprawę, że wielkie jest dziedzictwo pracy kapłanów i biskupów, którzy opiekowali się Polonią. Chce się uczyć tych wspólnot i przede wszyskim zobaczyć, jakie to jest niezywkłe dziedzictwo szlachetności, chrześcijańskiej wiary i patriotyzmu "- mówił po objęciu urzędu delegata KEP ds. Duszpasterstwa Emigracji Polskiej bp Piotr Turzyński. "Jestem świadom wielu wyzwań, jakie wiążą się z tą posługą, ale też wiem, jak wielkie jest dziedzictwo posługi wśród polskiej emigracji. Księża biskupi i kapłani, którzy pracują z Polonią to wspaniali ludzie, pięknie inicjatywy i wielkie dzieło. Staję wobec tego z wielkim szacunkiem i pokorą"
Wywiad dla PAP z 2018 roku
"Podtrzymywanie ducha patriotyzmu i pogłębianie tożsamości narodowej stanowi szczególną specyfikę duszpasterstwa Polaków zamieszkałych poza granicami kraju" - mówił w 2018 roku wywiadzie ówczesny delegat KEP ds. Duszpasterstwa Emigracji Polskiej bp Wiesław Lechowicz.
Na pytanie jak przedstawia się duszpasterstwo Polaków poza granicami kraju i co stanowi jego specyfikę? stwierdził, że "trudno mówić o duszpasterstwie, biorąc pod uwagę, że jest około 20 mln Polaków w różnych częściach świata. Mamy około 2 tys. duszpasterzy pracujących wśród Polaków poza granicami kraju, a także siostry zakonne. Dlatego trudno znaleźć jakiś wspólny mianownik. Sądzę, że z jednej strony to duszpasterstwo od dziesięcioleci przebiega w dwóch równoległych kierunkach, które się uzupełniają. Pierwszy kierunek to ścisła praca duszpasterska związana z charakterem religijnym, a drugi kierunek to praca polegająca na podtrzymaniu i pogłębianiu tożsamości narodowej. Ten rok jest związany z 100. rocznicą odzyskania przez Polskę niepodległości, co na pewno przypomina duszpasterzom, że Kościół był oazą i ostoją nie tylko ducha religijnego, ale również ducha patriotycznego".
Ciekawe jak z dzisiejszej perspektywy uczestnicy sympozjum ocenią rolę duszpasterstwa polonijnego - przekonamy się w najbliższą sobotę.
ORGANIZATOR
PATRONAT MEDIALNY
OPRACOWANIE MERYTORYCZNE MATERIAŁÓW WPROWADZAJĄCYCH - POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA - PATRON MEDIALNY SYMPOZJUM