XVII Konkurs Gwar 2021
Po cieszyńsku, po obu stronach Olzy

Konkurs Gwar kolejny - po przerwie spowodowanej pandemią, po raz XVII kierowany był do dzieci, uczniów i młodzieży wszystkich typów historycznej Ziemi Cieszyńskiej po obu stronach Olzy, w Polsce i Republice Czeskiej.

Uczestników mogły zgłaszać placówki opiekuńczo – wychowawcze, szkoły wszelkich typów, placówki kultury, rodzice i opiekunowie prawni. Dopuszczone są również zgłoszenia indywidualne osób, któe ukończyły 18 lat i z własnej inicjatywy chcą uczestniczyć w konkursie.

Prezentacje konkursowe

W prezentacjach indywidualnych – jednoosobowych, oceniano dzieci i młodzież w czterech grupach wiekowych:

1. Kategoria A - dzieci w wieku 3 – 6 lat
2. Kategoria B - uczniowie w wieku 7 – 10 lat
3. Kategoria C - czniowie w wieku 11 – 15 lat
4. Kategoria D - młodzież szkolna w wieku 16 i więcej lat.
5. Kategoria E - grupy

Przesłuchania uczestników tegorocznej edycji Konkursu Gwar „Po cieszyńsku, po obu stronach Olzy” odbyły się w formie online w dniach 16-17 grudnia.

Jury konkursowe

Spośród biorących udział w Konkursie dzieci i młodzieży wyłoniono laureatów.

Jury pracowało w składzie:

Prof. Jadwiga Wronicz – przewodnicząca jury, emerytowana profesor zakładu Dialektologii Polskiej Instytutu Języka Polskiego PAN;
Leszek Richter – członek, prezes Sekcji Ludoznawczej przy Zarządzie Głównym Polskiego Związku Kulturalno-Oświatowego z siedzibą w Czeskim Cieszynie
Adam Cekiera – członek, przedstawiciel Górnośląskiego Oddziału Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Katowicach.
Sekretarzem i konferansjerem była Agnieszka Pawlitko z Cieszańskiego Ośrodka Kultury „Dom Narodowy”.

Relacja filmowa: Głos - Gazeta Polaków w Republice Czeskiej

Finał Konkursu

Finał XVII Konkursu Gwar „Po cieszyńsku po obu stronach Olzy” dla dzieci i młodzieży odbył się w Cieszyńskim Ośrodku Kultury „Dom Narodowy” 28 grudnia. Podczas koncertu laureatów zaprezentowali się wyłącznie laureaci czołowych miejsc w każdej z grup wiekowych. Nie wszyscy jednak. Koncert odbywał się w ścisłym reżimie sanitarnym. Niektórzy laureaci nie mogli dojechać ze względu na kwarantannę.

Przewodnicząca jury prof. Jadwiga Wronicz z radością stwierdziła, że "konkurs pokazuje, że młodzież, choć nie mówi gwarą na co dzień, to interesuje się mową swych przodków. Poziom był zróżnicowany, ale było kilka interesujących występów".

Nieco odmiennego zdania, w odniesieniu do dzieci z Zaolzia, był inny członek jury Leszek Richter, który uczestniczy w pracach jury od pierwszej edycji konkursu. Prezes Sekcji Ludoznawczej PZKO stwierdził, że "dzieci z Zaolzia mówią gwarą na co dzień. – To bardzo ważne, bo wtedy widać, czy dziecko naprawdę czuje gwarę" – stwierdził Richter.

Jury wyłoniło laureatów. Zostali nimi:

Kategoria A (3 – 6 lat)

I Miejsce

• Adam Szkawran (Ognisko Pracy Pozaszkolnej w Koniakowie)

II Miejsce ex aequo:

• Marie Czepczor (Polska Szkoła Podstawowa w Bukowcu)
• Nadia Ferfecka (Górki Wielkie)

III Miejsce

• Julia Bojda (Zespół Szkolno-Przedszkolny w Kiczycach – Przedszkole Publiczne w Kiczycach)

wyróżnienia:

• Benjamin Babik (Szkoła Podstawowa nr 6 w Cieszynie z Oddziałami Przedszkolnymi)
• Agata Mańka (Szkoła Podstawowa nr 6 w Cieszynie z Oddziałami Przedszkolnymi)

Kategoria B (7 – 10 lat)

I Miejsce

• Jan Szkawran (Ognisko Pracy Pozaszkolnej w Koniakowie)

II Miejsce ex aequo:

• Ewelina Ferfecka (Górki Wielkie)
• Karolina Jochymek (Polska Szkoła Podstawowa w Bukowcu)

III Miejsce

• Zofia Francuz (Szkoła Podstawowa nr 1 w Jaworzynce)

wyróżnienia:

• Tomasz Wróbel (Ognisko Pracy Pozaszkolnej w Koniakowie)
• Julia Pietrasina (Ognisko Pracy Pozaszkolnej w Koniakowie)

Kategoria C (11 – 15 lat)

• Elizabeth Byrtus (Polska Szkoła Podstawowa w Bukowcu)
• Amelia Szuścik (Zebrzydowice)

Kategoria D (16 lat i więcej)

• Anna Ponikiewska (Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Skoczowie)

wyróżnienie:

• Kacper Sikora (Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących w Skoczowie)

Kategoria E (grupy)

• Bukowianki: Natalia Zogota, Eliška Gazur (Polska Szkoła Podstawowa w Bukowcu)

wyróżnienie:

• Siostrziczki: Bogna i Anna Jiravská (Szkoła Podstawowa z polskim językiem nauczania w Suchej Górnej)

Nagrody specjalne

• Nagroda specjalna od Dyrektora Cieszyńskiego Ośrodka Kultury „Dom Narodowy” w Cieszynie dla najmłodszego uczestnika dla Julii Bojdy z Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Kiczycach – Przedszkola Publicznego w Kiczycach 
• Nagroda specjalna od Prezesa Górnośląskiego Oddziału Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Katowicach dla rodziny Szkawran za kultywowanie i pielęgnowanie tradycji 

O KONKURSIE

Konkursu Gwar „Po cieszyńsku, po obu stronach Olzy”, jaki organizowany jest od 2003 r., ma na celu ocalenie od zapomnienia gwary cieszyńskiej, kultywowanie i zachęcanie nie tylko do mówienia językiem ojców i praojców, ale i ubierania autentycznych strojów, odtwarzania obrzędów i zwyczajów oraz prezentowania w formie scenicznej wydarzeń z przeszłości i czasów współczesnych.

Konkurs przeznaczony jest dla dzieci, uczniów i młodzieży zamieszkującej historyczną Ziemię Cieszyńską po obu stronach Olzy, w Polsce i Republice Czeskiej. Zainicjował go w 2003 roku, Zbigniew ZBOREK, mieszkaniec Czechowic-Dziedzic, ówczesny Wiceprezes Górnośląskiego Oddziału Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Katowicach.

Uczestników mogły zgłaszać placówki opiekuńczo – wychowawcze, szkoły wszelkich typów, placówki kultury, rodzice i opiekunowie prawni. Dopuszczone są również zgłoszenia indywidualne osób, któe ukończyły 18 lat i z własnej inicjatywy chcą uczestniczyć w konkursie.

Organizatorzy zachęcają wychowawców, nauczycieli, pracowników placówek kultury a także rodziców i dziadków by mobilizowali, i włączali się w przygotowania dzieci i młodzieży szkolnej do udziału w konkursie Gwar. Kultywowania i zachęcania do mówienia językiem ojców i praojców, ubierania autentycznych strojów, odtwarzania obrzędów i zwyczajów oraz prezentowania w formie scenicznej wydarzeń z przeszłości i czasów współczesnych.

LAUREACI

Laureaci Konkursu Gwar są zapraszani na lokalne uroczystości, festiwale i konkursy organizowane w szkołach, placówkach kultury oraz na regionalnych imprezach na terenie Polski i Republiki Czeskiej, np. w ramach Tygodnia Kultury Beskidzkiej czy Górnośląskiego Święta w Jabłonkowie w Republice Czeskiej.

Organizatorzy

Konkurs realizowany jest w ramach wieloletniej umowy zawartej pomiędzy Górnośląskim Oddziałem Stowarzyszenia „Wspólnota Polska” w Katowicach oraz Cieszyńskim Ośrodkiem Kultury „Dom Narodowy” w Cieszynie. W organizacji Konkursu uczestniczy Zarząd Główny Polskiego Związku Kulturalno - Oświatowego w Republice Czeskiej oraz Sekcja Ludoznawcza ZG PZKO w Republice Czeskiej.

POLACY JAKO MNIEJSZOŚĆ NARODOWA W REPUBLICE CZESKIEJ

Polacy stanowią tradycyjną mniejszość narodową w Republice Czeskiej. Autochtoniczna ludność polska w Republice Czeskiej żyje w zdecydowanej większości na terenie Zaolzia. Zaolzie to termin stosowany dla określenia tej czeskiej części Śląska Cieszyńskiego, która decyzją Rady Ambasadorów z lipca 1920 r. została przyznana Czechosłowacji, a w 1938 r. na okres jednego roku – przyłączona do Polski. Jest to używana głównie w Polsce potoczna nazwa zamieszkałej w dużej mierze przez Polaków zachodniej części historycznego Księstwa Cieszyńskiego, która obecnie znajduje się w Republice Czeskiej. „Zaolzie” to również symbol i pojęcie kojarzone z Polakami i polskością. W historiografii i publicystyce termin kultura zaolziańska jest równorzędny z pojęciem kultura polskiej społeczności mniejszościowej w Republice Czeskiej (a dawniej – w Czechosłowacji). W chwili obecnej chodzi o skupisko przeszło 30 000 ludzi.

Poza Zaolziem w mniejszej ilości żyją Polacy w Pradze, Czechach wschodnich i w morawskim Brnie. Najczęściej rozchodzi się o ludność napływową, który przybyła na ziemie czeskie z Polski lub z Zaolzia w celach zarobkowych i osiedliła się tu na stałe, przyjmując czeskie obywatelstwo. Ogólna liczba Polaków w Republice Czechosłowackiej wynosiła według oficjalnych danych statystycznych w 1991 r. 59 383 (0,57%), zaś w Republice Czeskiej w 2001 r. 51 968 (0,51%), a w 2011 r. 39 096 (0,37%). Należy pamiętać, że liczby te przedstawiają dane dotyczące tylko obywateli czeskich narodowości polskiej. Obok nich żyją w Republice Czeskiej jeszcze Polacy – obcokrajowcy. Najczęściej chodzi o pracowników zatrudnionych w firmach czeskich lub robotników sezonowych z trwałym lub długoterminowych pobytem w Republice Czeskiej. Konkretnie największą ilość Polaków obcokrajowców zatrudniają firmy Škoda auto Mladá Boleslav, Hunday Nošovice, kopalnie Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego czy Huta Trzyniecka. W 2009 r. według danych Policji Republiki Czeskiej liczba takich osób wynosiła 20 155, co stanowiło odsetek niespełna 5% z ogólnej liczby wszystkich obcokrajowców zamieszkujących Republikę Czeską, która wynosiła wtedy 437 251 osób.

WIĘCEJ O POLAKACH NA ZAOLZIU

PATRONAT MEDIALNY
POLONIJNA AGENCJA INFORMACYJNA

Projekt w 2023 roku dofinansowany ze środków Kancelarii Prezesa Rady Ministrów
w ramach konkursu Polonia i Polacy za Granicą 2023

Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Kancelarii Prezesa Rady Ministrów