1765-11-19     0000-00-00

Teatr Narodowy

W 1765 roku w Warszawie rozpoczął działalność Teatr Narodowy. 19 listopada w nieistniejącym dziś budynku Operalni przy ul. Królewskiej Aktorowie Jego Królewskiej Mości dali premierę Natrętów Józefa Bielawskiego, komedii będącej swobodną przeróbką z Molière’a.

Ponieważ trupa miała wszelkie cechy w pełni zawodowego i narodowego zespołu (grała w języku polskim i z gry się utrzymywała), 19 listopada obchodzimy jako rocznicę powstania Teatru Narodowego. Powołanie narodowej sceny było jednym z elementów projektowanej przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego reformy edukacji, obyczaju i życia kulturalnego upadającej Rzeczypospolitej.

Zespół występował w Operalni przez dwa lata (1765–1767), jego działalność przerwały niepokoje, które ogarnęły kraj (konfederacja barska i pierwszy zabór). Wznowienie przedstawień należy zawdzięczać uchwaleniu w roku 1774 monopolu teatralnego. Odtąd dość burzliwe dzieje sceny, która straciła status teatru nadwornego, były związane z osobami kolejnych antreprenerów. Zespół występował w Pałacu Radziwiłłowskim (dziś siedziba Prezydenta RP) na Krakowskim Przedmieściu. Odnotować należy wprowadzenie na scenę rodzimego repertuaru, zwłaszcza komedii Franciszka Bohomolca i Adama Czartoryskiego. Na tej scenie w 1778 roku zadebiutował Wojciech Bogusławski.

W roku 1779 na placu Krasińskich otwarto budynek, który stał się stałą siedzibą narodowej sceny. Właśnie z dziejami tego gmachu związana jest działalność Wojciecha Bogusławskiego. Dla rozwoju naszej sceny położył on zasługi tak wybitne, że – choć w chwili powołania Teatru Narodowego (który w pierwszym okresie działał krótko i z przerwami) Bogusławski miał zaledwie kilka lat – uznajemy w nim „ojca teatru polskiego”.

Budynek przy placu Krasińskich przez ponad pół wieku był siedzibą narodowej sceny. Wobec konieczności przeprowadzania w nim coraz częstszych remontów w roku 1825 rozpoczęto budowę nowej, zaprojektowanej przez Antonia Corazziego siedziby teatru. Tymczasem lżejszy repertuar dramatyczny od roku 1829 zagościł w sali widowiskowej gmachu Towarzystwa Dobroczynności przy Krakowskim Przedmieściu (odbudowany po II wojnie światowej stoi do dziś, na jego fasadzie widnieje charakterystyczny napis „Res sacra miser”). Scenę nazwano Teatrem Rozmaitości – właśnie tu Wyspiański rozgrywa „teatralne” partie Nocy listopadowej. Z tego miejsca i zespół, i nazwa powędrowały wprost do prawego skrzydła nowopowstałego Teatru Wielkiego, najpierw do jego Sal Redutowych (1833), a potem do stałej siedziby, z osobnym wejściem od ul. Wierzbowej (1836).

Zanim to jednak nastąpiło, 24 lutego 1833 roku przedstawieniem Cyrulika Sewilskiego Rossiniego, na ówczesnym placu Marywilskim (dziś Teatralnym) otwarto okazały gmach Teatru Wielkiego (kontynuowanie działalności pod szyldem Teatru Narodowego okazało się niemożliwe po klęsce powstania listopadowego). Odtąd aż do roku 1915 teatralnym koncernem zwanym Teatrami Warszawskimi (z czasem pojawiła się nazwa Warszawskie Teatry Rządowe) kierowali carscy urzędnicy.

Nowa siedziba uświęciła coraz wyraźniejszy od początku wieku podział na trzy zespoły: opery, baletu i dramatu, z których każdy miał swojego kierownika. Choć repertuar dramatyczny wystawiano na obu scenach, tj. wielkiej i w Rozmaitościach, coraz częściej kojarzono z dramatem właśnie tę ostatnią. Tu występowali Alojzy Żółkowski (syn), Helena Modrzejewska, Jan Królikowski, Bolesław Leszczyński, Wincenty Rapacki.

We względnie długich dziejach Warszawskich Teatrów Rządowych można wyznaczyć kolejne etapy m.in. sukcesy repertuaru francuskiego, prapremiery komedii Aleksandra Fredry i dramatów Józefa Korzeniowskiego, epoka gwiazd, triumfy Moniuszki, patriotyczne manifestacje, klęski dramatów Słowackiego, pożar Rozmaitości w 1883 roku (odbudowa trwała niewiele ponad pół roku), wreszcie rewolucja 1905 roku i wprowadzenie na scenę nowej, tj. współczesnej dramaturgii.

Po opuszczeniu Warszawy przez Rosjan, w lipcu 1915 roku przestają istnieć Warszawskie Teatry Rządowe. Odtąd Teatrem Rozmaitości zarządzać będzie „aktorskie zrzeszenie komedii i dramatu”. W zespole znaleźli się m.in. Frenkiel, Rapacki, Kamiński, Junosza-Stępowski, potem Adwentowicz, Węgrzyn i Leszczyński. Wobec braku carskiej cenzury na scenie pojawia się m. in. repertuar romantyczny (Horsztyński), klasyka światowa (Ibsen, Gogol, Shaw), dochodzi także do głośnej premiery Nocy listopadowej z Junoszą-Stępowskim w roli księcia Konstantego.

W 1919 roku, po odzyskaniu niepodległości, Rozmaitości stają się teatrem miejskim. Jeszcze tego samego roku scenę trawi pożar. Zespół występuje w Ogrodzie Saskim, w budynku Teatru Letniego, potem krótko, w sali Teatru im. Bogusławskiego. Równolegle trwa odbudowa dawnych Rozmaitości; w 1924 scena wznawia działalność już jako Teatr Narodowy. W cztery lata później w Salach Redutowych, które nieco wcześniej (1919–1925) były miejscem eksperymentów teatralnych Reduty Juliusza Osterwy, otwarto kameralną scenę Narodowego, którą nazwano Teatrem Nowym.

W takim kształcie, od 1934 roku zarządzany przez Towarzystwo Krzewienia Kultury Teatralnej, przetrwał Narodowy aż do wybuchu II wojny światowej.



TROCHĘ HISTORII, TROCHĘ KULTURY - INDEX


COPYRIGHT

Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.


DZIAŁ HISTORIA/KULTURA PAI WYŚWIETLONO DOTYCHCZAS   10065393   RAZY






HISTORIA I KULTURA
W POLONIJNEJ AGENCJI INFORMACYJNEJ


Ten kto nie szanuje i nie ceni swej przeszłości nie jest godzien szacunku teraźniejszości ani prawa do przyszłości.
Józef Piłsudski

W DZIALE HISTORIA - KULTURA PAI ZNAJDZIECIE PAŃSTWO 1470 TEMATÓW



×
NOWOŚCI ARCHIWUM DZIAŁANIA AGENCJI HISTORIA-KULTURA BADANIA NAUKOWE NAD POLONIĄ I POLAKAMI ZA GRANICĄ
FACEBOOK PAI YOUTUBE PAI NAPISZ DO REDAKCJI

A+ A-
POWIĘKSZANIE / POMNIEJSZANIE TEKSTU