7 lipca 1992 roku, zmarła Seweryna Szmaglewska, pisarka, w latach 1942-1945 więźniarka niemieckiego nazistowskiego obozu śmierci Auschwitz-Birkenau, po wojnie świadek w procesie norymberskim i autorka książek, w których opisała swoje przeżycia obozowe. Nie ja kształtowałam te książki, tylko życie. "Dymy nad Birkenau" i "Niewinni w Norymberdze" to obrazy życia, które ja jedynie w pośpiechu spisałam i zaniosłam do wydawnictwa – mówiła pisarka po latach.
Obrachunek, jaki Szmaglewska przeprowadza z Norymbergą, jest tym ciekawszy, że dokonał go jedyny polski świadek na procesie, świadek, któremu chyba w najśmielszych marzeniach, w najczarniejszej nocy w Brzezince, nie mogło się śnić, że kiedyś stanie oko w oko z tymi, którzy zza wygodnego biurka podpisywali najbardziej okrutne, ludobójcze rozkazy. Ta konfrontacja jest chyba najbardziej wstrząsającym elementem powieści, chociaż napisanej w sposób kameralny, czasami wręcz intymny. Świadczy to o artyzmie pisarki, która potrafi jedną klamrą spiąć wszystko, co nią wtedy wstrząsnęło: pogardę, litość, miłość i ulgę
Seweryna Szmaglewska (1916–1992) przyszła na świat 11 lutego 1916 roku w Przygłowie, niedaleko Piotrkowa Trybunalskiego. Uczęszczała do żeńskiego Seminarium Nauczycielskiego im. Królowej Jadwigi w Piotrkowie Trybunalskim, a następnie na Studium Społeczno-Oświatowe Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Studiowała na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i Uniwersytecie Łódzkim.
Po wybuchu wojny wróciła do Piotrkowa, gdzie pracowała jako ratowniczka w szpitalu i uczyła na tajnych kompletach. Osiemnastego lipca 1942 roku została aresztowana przez gestapo i przewieziona do obozu Auschwitz-Birkenau w którym spędziła 3 lata. 18 stycznia 1945 roku w trakcie tzw. Marszu Śmierci udało jej się uciec z klumny więźniów.
Badałyśmy możliwości. Na pierwszym postoju to okazało się niemożliwe. Z drugiego postoju we trzy uciekłyśmy w śniegi. Położyłyśmy się, przykryłyśmy się białym prześcieradłem, które miałyśmy ze sobą i chciałyśmy jakiś czas przetrwać. Jednak esesman strzelał. Zerwałyśmy się i brnąc przez śnieg, szłyśmy pod górę na czworaka. - wspominała tamten dzień. Plan się powiódł. Sewerynie Szmaglewskiej i jej towarzyszkom udało się uciec do pobliskiej wsi i ukryć w stodole pełnej siana. Stamtąd ruszyły w stronę Warszawy.
Po wyzwoleniu poznała architekta Witolda Wiśniewskiego, którego poślubiła. Małżeństwo zamieszkało w Warszawie.
Debiutowała w 1945 roku książką "Dymy nad Birkenau", w której opisała swoje obozowe przeżycia - przygnębiającą i okrutną codzienność, warunki jakie w nim panowały i relacje międzyludzkie. W lutym 1946 roku książka została włączona jako materiał dowodowy przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze. Z Polski było tylko dwoje świadków. Ona jedna miała przedstawić prawdę o Auschwitz-Birkenau. Opowiedzieć to, co nieopowiadalne do dziś. Po to, by oskarżyć zbrodniarzy, którzy za wszelką cenę próbowali udowodnić swoją niewinność, i walczyć o sprawiedliwość w miejscu, które nie chciało już rozliczać przeszłości.
Norymberga była czymś zupełnie innym niż mogłam sobie wyobrazić. Nastrój był tam niemal karnawałowy. Cały trybunał przed naszym przyjazdem brał udział w balu, co mnie speszyło, jednakże swoje zeznanie złożyłam - wspominała. Na kanwie tamtych doświadczeń, wiele lat później powstała książka "Niewinni w Norymberdze". Bardzo długo myślałam, że proces w Norymberdze był jakimś niewypałem. W żaden sposób nie można było słowami powiedzieć tego, co widziało się w Birkenau. To mnie tak długo powstrzymywało przed pisaniem – tłumaczyła Szmaglewska.
Jej najbardziej znaną książką jest powieść dla dzieci i młodzieży pt. "Czarny Stopy", która ukazała się w 1960 roku. Miejscem akcji jest obóz harcerski w Górach Świętokrzyskich. Głównym bohaterem jest harcerz Marek Osiński, który wspólnie z kolegami z drużyny przeżywa ciekawe przygody. Kilka lat później ukazała się kontynuacja" Nowy ślad Czarnych Stóp".
Seweryna Szmaglewska przez lata była wiceprezesem Rady Naczelnej ZBoWiD. Opublikowała między innymi: "Zapowiada się piękny dzień" (1960), "Czarne stopy" (1960), "Niewinni w Norymberdze" (1972), "Dwoje smutnych ludzi" (1986). Odznaczona Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Nagrodą Ministra Kultury i Sztuki I stopnia.
Seweryna Szmaglewska została uhonorowana licznymi nagrodami. Otrzymała Złoty Krzyż Zasługi, Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski, Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki, Order Sztandaru Pracy oraz Nagrodę specjalną Głównej Kwatery ZHP.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
