Wybitny polski aktor komediowy, znany z występów na deskach teatrów w Lublinie i Warszawie, udziału w programach radiowych (m.in. w "Podwieczorku przy mikrofonie"), współpracy ze znanymi kabaretami: Starszych Panów, Wagabunda i Dudek, oraz z licznych ról filmowych. Jedną z najbardziej pamiętnych kreacji Michnikowskiego jest kobieca rola Jej Ekscelencji w "Seksmisji" Juliusza Machulskiego. Aktor charakterystyczny, ceniony nie tylko za ogromny talent, ale i za skromność oraz wyjątkowe, pełne finezji poczucie humoru.
Urodził się 3 czerwca 1922 roku w Warszawie. W 1946 roku zdał aktorski egzamin eksternistyczny i ukończył tym samym Szkołę Dramatyczną Karola Borowskiego w Lublinie, w tym samym roku zaliczając debiut sceniczny. Do 1951 roku mieszkał i pracował w Lublinie.
Wraz z przeprowadzką do Warszawy nastąpił jego debiut ekranowy w filmie Leonarda Buczkowskiego "Pierwszy start" (1950). Po kilku latach przerwy pojawił się w epizodycznej roli w "Godzinach nadziei" Jana Rybkowskiego (1955), a rok później wystąpił w baśni dla dzieci "Warszawska syrena" (1956).
Na przełomie lat 50-tych i 60-tych był jedną z czołowych gwiazd słynnego, telewizyjnego Kabaretu Starszych Panów, co tłumaczyło kilkuletnią nieobecność na wielkim ekranie. Powrócił dzięki roli w komedii dla dzieci "I ty zostaniesz Indianinem" (1962), w kolejnych latach pojawiając się m.in. w filmie Janusza Nasfetera "Mój stary" (1962, w jednym z odcinków "Gangsterów i filantropów" Jerzego Hoffmana i Edwarda Skórzewskiego (1962), w popularnej komedii muzycznej Stanisława Barei "Żona dla Australijczyka" (1963) oraz w filmie Kazimierza Kutza "Upał" (1964), będącym ekranową kontynuacją Kabaretu Starszych Panów.
W 1966 roku ponownie spotkał się Bareją na planie komedii "Małżeństwo z rozsądku", zagrał w fantastycznej komedii Stanisława Różewicza "Piekło i niebo" oraz wystąpił w roli kompozytora Henia w "Mocnym uderzeniu" Jerzego Passendorfera. Poza wyżej wymienionymi, w dekadzie lat 60-tych dał sporo gościnnych występów w serialach TV (m.in. "Wojna domowa" Jerzego Gruzy 1965, "Klub profesora Tutki" Andrzeja Kondratiuka 1968, "Czterej pancerni i pies" 1969-70). W 1970 roku ponownie spotkał się z Gruzą na planie komedii "Dzięcioł" z Wiesławem Gołasem oraz wystąpił raz jeszcze u Kondratiuka, jako profesor Milczarek w słynnej "Hydrozagadce". W tymże roku pojawił się też u boku Adolfa Dymszy w "Panu Dodku" Jana Łomnickiego.
Jedną z najsłynniejszych produkcji filmowych dekady z udziałem aktora była komedia muzyczna "Hallo Szpicbródka czyli ostatni występ króla kasiarzy" (1978) Janusza Rzeszewskiego i Mieczysława Jahody. Rok 1980 to dwie, wyjątkowo nie komediowe role: u Sławomira Idziaka w telewizyjnym filmie "Bajki na dobranoc" oraz u Janusza Kijowskiego w "Głosach", a 1981 - występ w roli Juliana Jabłkowskiego w znanym serialu "Jan Serce" Radosława Piwowarskiego oraz udział w "Wielkiej majówce" Krzysztofa Rogulskiego, z debiutującym Zbigniewem Zamachowskim w roli głównej.
W 1983 roku aktor dał jeden z bardziej znanych występów w filmach dla dzieci - jako doktor Paj-Chi-Wo w "Akademii Pana Kleksa", wracając do postaci dwa lata później w kontynuacji opowieści - "Podróże Pana Kleksa" (1985). Rok 1983 to także jedna z jego najsłynniejszych filmowych kreacji w ogóle - kobieca rola Jej Ekscelencja w głośnej komedii Juliusza Machulskiego "Seksmisja". Później pojawił się w serialu Edwarda Dziewońskiego "5 dni z życia emeryta" (1984), zagrał księdza w głośnym filmie Krzysztofa Zanussiego "Rok spokojnego słońca" (1984) oraz użyczył głosu aptekarzowi w słynnej komedii Janusza Majewskiego "C.K. Dezerterzy" (1985).
Jedną z ostatnich stałych ról Michnikowskiego była kreacja mecenasa Stefana Czernika w serialu Andrzeja Kotkowskiego "Zespół adwokacki" (1993-94).
Michnikowski to również aktor teatralny, związany z Teatrem Współczesnym, którego aktorem był od 50 lat. Co ciekawe w tym czasie zagrał w niemal wszystkich realizacjach dramatów Sławomira Mrożka.
Przełom w jego karierze teatralnej nastąpił, kiedy został zaangażowany przez Erwina Axera do Teatru Współczesnego. Tutaj na fali odwilży po Październiku 1956 roku zetknął się z nową, zachodnią i polską dramaturgią oraz współczesną interpretacją klasyki.
Jego komizm prawie zawsze zawierał w sobie pewien odcień smutku i głębokiego liryzmu; krytyka – nie bez podstaw – budowała paralele między jego aktorstwem a kreacjami wielkich komików filmowych: Stana Laurela (Barnaba w Pośredniczce matrymonialnej Thorntona Wildera, 1959; William Featherstone w Jak się kochają Alana Ayckbourne’a, 1983) i Charlesa Chaplina. To w roli tytułowej w Historii fryzjera Vasco Georgesa Schechade (1961) wystąpiło najwięcej podobieństw z postacią wykreowaną przez Chaplina, zarówno zewnętrznych (charakteryzacja, sposób poruszania się, parasol noszony jak laseczka zawieszona na ręce), jak i osobowościowych. Bohater chaplinowski jest nieśmiały i bezradny, ale zachowuje godność i człowieczeństwo w zdehumanizowanym świecie. Postaci kreowane przez obu artystów różniły się jednak stopniem odporności na stres. Bohater Michnikowskiego znajdował się w stanie permanentnego zagrożenia, tracił kontrolę nad sobą, zżerały go nerwy. Tak to opisywała Maria Czanerle: „Jest najbardziej unerwiony, najmniej psychicznie odporny spośród chaplinoidalnych. Przygody jego bohaterów tłumaczą […] stan nerwowego pogotowia, w jakim znajduje się aktor. Wszyscy chorują na kompleksy” [Czanerle 1977, s. 130]. Tragikomicznych neurotyków portretował zarówno w farsach (m.in. Harry Berlin w Sie kochamy Murraya Schisgala, 1966), jak i we współczesnym dramacie absurdu. Tu należy wymienić rolę tytułową w Urodzinach Stanleya Harolda Pintera (1966), Estragona w Czekając na Godota Samuela Becketta (1971), Illa w Wizycie starszej pani Friedricha Dürrenmatta (1993). Rolę w dramacie Becketta opisywał Stefan Polanica: „Jest spopielały i jałowy, jak pagórek, na którym akcja się toczy, a jednocześnie jest w nim zastygła lawina rozpaczy, zawodu, cierpienia, przebijana od czasu do czasu przez bezgłośny krzyk. Michnikowski prezentuje też w tej roli – tu bardzo wyciszony – swoisty gatunek humoru, który pozwala go rozpoznać pośród tysięcy aktorów” [Polanica 1971].
Do nurtu polskiego dramatu absurdu należały liczne kreacje aktora w sztukach Sławomira Mrożka: Parobek N w Zabawie (1964), Artur i Eugeniusz w Tangu (1965, 1997), Przybysz w Szczęśliwym wydarzeniu (1972), AA w Emigrantach (1975), rola tytułowa w Krawcu (1979), Kelner we Wdowach (1992). Jego role w sztukach Mrożka odbiegały od konwencji czystej groteski i zasady traktowania bohaterów jako „zwariowanych kukiełek z szopki noworocznej” [Koenig 1965]. Michnikowski często wyposażał postaci Mrożka w złożone motywacje psychologiczne. Przykładem może być rola Artura, którą aktor potraktował bezwzględnie, budując figurę histeryczną i antypatyczną. Z kolei w roli inteligenta AA pod maską ironii ukrywał postawę serio i poczucie klęski. „Obsesją Michnikowskiego jest rzadki u aktora z vis comica lęk przed przesadą. Michnikowski kocha umiar. Ekscentryzm jest w nim samym” – oceniał Erwin Axer, odwołując się do sukcesów aktora w dramatach Mrożka [Axer 2000].
Podobnie traktował Michnikowski swoje role w klasycznych komediach Aleksandra Fredry, pogłębione w rysunku psychologicznym, bez przerysowań w stronę farsy. Dolski w Wielkim człowieku do małych interesów (1968) okazał się nerwowym niedołęgą w duchu „komizmu na smutno”, Janusz w Panu Jowialskim (1977) ukrywał niepokój i kompleksy pod pozorną pewnością siebie, a Dyndalski w Zemście (1998) uważnie obserwował świat z dystansu, bez wpadania w schemat sklerotycznego safanduły.
W repertuarze klasycznym – poza dramatami Fredry – Michnikowski zagrał m.in. Fortunia w Świeczniku Alfreda de Musseta (1946), Nicka w Marii Stuart Juliusza Słowackiego (1947), rolę tytułową w Weselu Figara Pierre’a de Beaumarchais’ego (1949), Jepichodowa w Wiśniowym sadzie Antona Czechowa (1976), sir Andrzeja Chudogębę w Wieczorze Trzech Króli Williama Shakespeare’a (1991). Tą ostatnią zachwycał się Wojciech Majcherek: „Ręce Wiesława Michnikowskiego, na których mozolnie gramoli się pocieszna figura Andrzeja Chudogęby w scenie czytania listu przez Malwolia. Istnieją tylko te ręce. Nie szkodzi, że publiczność śmiejąc się do rozpuku nie zwraca najmniejszej uwagi na Malwolia. […] W XIX wieku taka scena przeszłaby do historii teatru” [Majcherek 1991].
Masową popularność przyniosły Michnikowskiemu występy kabaretowe, m.in. w telewizyjnym Kabarecie Starszych Panów, gdzie wykreował jeszcze raz postać lirycznego, chaplinowskiego bohatera, który z nieodmiennym wyczuciem stylu wykonywał piosenki Jeremiego Przybory i Jerzego Wasowskiego, oraz w Kabarecie Dudek, gdzie zasłynął jako wykonawca szmoncesowego skeczu Sęk Konrada Toma. Występował również wielokrotnie w radiu i w Teatrze Telewizji. Jest osobliwym paradoksem, że talentu Michnikowskiego nie wykorzystało prawie w ogóle polskie kino (wyjątkiem rola w Seksmisji Juliusza Machulskiego), mimo że stale z nim współpracował jako niezwykle ceniony aktor dubbingowy.
Zmarł w Warszawie w 2017 roku, w wieku 95 lat.
Zdjęcie: Filmoteka Narodowa - materiały prasowe.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
