Muzealnictwo w Polsce, kraju targanym konfliktami, rozbiorami, wojnami nigdy nie miało łatwego rozwoju. Podejmowano wiele prób, zazwyczaj inicjowanych przez prywatne osoby zdające sobie sprawę z wagi historycznego przekazu, który winien być nie dość, że zachowany to jeszcze powszechnie udostępniony potomnym. Dzisiaj przedstawimy losy otwartej 18 marca 1923 roku placówki radomskiej, która obecnie nosi dumnie imię wielkiego artysty malarza Jacka Malczewskiego, ale zanim to uczynimy, krótkie przypomnienie dziejów rodzimego muzealnictwa.
Tradycje gromadzenia zbiorów sięgają końca XVI wieku, kiedy tworzono tzw. gabinety osobliwości. Jeden z nich, tzw. Musaeum, otwarto w 1594 w Toruniu przy bibliotece Gimnazjum Akademickiego w Toruniu
Pierwsze muzeum w Polsce zostało założone z inicjatywy Izabeli Czartoryskiej w 1801 w Świątyni Sybilli w Puławach i gromadziło pamiątki narodowe. Po upadku powstania listopadowego puławskie zbiory Czartoryskich zostały ewakuowane do Paryża, gdzie znalazły schronienie w hôtelu Lambert i powróciły do kraju w 1876 do Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. W 1805 prywatne zbiory sztuki i starożytności gromadzone w pałacu w Wilanowie udostępnił społeczeństwu Stanisław Kostka Potocki, dając w ten sposób początek najstarszemu istniejącemu polskiemu muzeum.
W 1823 we Lwowie założono Muzeum Książąt Lubomirskich, w 1855 Eustachy Tyszkiewicz utworzył Muzeum Starożytności w Wilnie, a Włodzimierz Dzieduszycki w latach 1855–1880 Muzeum Przyrodnicze we Lwowie.
Sukiennice na Rynku Głównym w Krakowie to pierwsza siedziba Muzeum Narodowego, powstałego jeszcze kiedy Polska była w niewoli pod zaborami. Otwarto go 11 września 1883 roku z okazji 200-lecia odsieczy wiedeńskiej. Muzeum Narodowe w Krakowie jest to pierwsze muzeum, które nosiło tytuł "narodowego”. W czasie otwarcia pierwszej wystawy ówczesny dyrektor Władysław Łuszczkiewicz powiedział: "Chcemy mieć to muzeum nasze pocieszycielem w chwilach zwątpienia w prace własne. Chcemy by było ono skarbem narodowych uczuć, by urok i piękno tu zorganizowanych dzieł sztuki siał zgodę, miłość i łączył nas”. Co oznaczał wóczas przymiotnik "narodowe"...? przede wszystkim to, że będzie ono poświęcone kulturze i sztuce narodowej Polskiej. Po drugie, że jest sprawą całego narodu tj. Polaków żyjących pod zaborami, jak i tych, którzy byli na emigracji. I po trzecie, że jest to dzieło Polaków, narodu, a nie zaborczego wówczas rządu w Wiedniu. Sale muzealne, które urządzono na górnych kondygnacjach Sukiennic szybko zapełniły się dziełami sztuki, głównie darami artystów i kolekcjonerów, którzy często oddawali cały dorobek swojego życia. Pierwszym dziełem przekazanym miastu Krakowowi był obraz "Pochodnie Nerona” Henryka Siemiradzkiego. Muzeum jako narodowe zbierało pieniądze na zakupy czy na pozyskanie obiektów prowadząc kwestę publiczną. To dzięki jednej z takich kwest w Sukiennicach znalazło się wielkie płótno Jana Matejki "Kościuszko pod Racławicami”. W niepodległej Polsce zrobiło się ciasno w Sukiennicach w związku z czym podjęto kolejny narodowy wysiłek, aby zbudować gmach główny Muzeum Narodowego. W 1934 roku położono kamień węgielny pod budowę nowej siedziby. Przerwaną wybuchem drugiej wojny światowej budowę kontynuowano i zakończono ostatecznie dopiero w 1992 roku. Liczące kilkaset tysięcy zbiory gromadzone są i prezentowane również w oddziałach Muzeum, których w samym Krakowie jest dziewięć.
Z czasem w Polsce powstały też inne muzea, które zyskały nazwę "narodowe”. Warszawskie jest również jednym z najstarszych działających nadal muzeów sztuki w Polsce. Powstało w 1862 roku jako Muzeum Sztuk Pięknych, ale jego siedzibę zbudowano dopiero w latach 1927–1938. Trwa do dzisiaj, a jego zbiory liczą około 830 tysięcy dzieł sztuki polskiej i światowej, od antyku do współczesności. Obejmują malarstwo, rzeźbę, rysunki oraz ryciny, fotografie, numizmaty, a także przedmioty sztuki użytkowej i wzornictwo.
Rozwijający się w XIX wieku ruch kolekcjonerski oraz powstawanie oddziałów Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego na terenach polskich będących pod zaborami sprzyjało powstawaniu muzeów o charakterze regionalnym. Znany radomski kolekcjoner ks. Jan Wiśniewski w grudniu 1913 roku część swoich zbiorów muzealnych przekazał Radomskiemu Oddziałowi Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Ta darowiz na przyczyniła się do powstania muzeum w Radomiu. Ksiądz zastrzegł sobie prawo wycofania darowizny w przypadku nie wywiązania się Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego ze zobowiązań, urządzenia i otwarcia w ciągu roku muzeum.
Wybuch I wojny światowej wstrzymał prace nad organizacją muzeum, a opiekę nad zbiorami przekazano osobom prywatnym. Część przechowywana była w posesji Macieja Glogiera przy obecnej ulicy Sienkiewicza 12, oraz w domu inż. Stanisława Magnusa (ówczesnego prezesa PTK) przy obecnej ulicy Curie-Skłodowskiej 6. Mimo, iż zbiory zostały rozproszone oraz częściowo niszczały, ksiądz nie wycofał darowizny. W 1921 roku PTK wznowiło działalność i zaczęło rewindykować zbiory oddane na przechowanie. Dzięki staraniom działaczy PTK 18 marca 1923 r. w jednej z sal ówczesnego gmachu Starostwa przy obecnej Żeromskiego 53, otwarto pierwszą regionalną placówkę muzealną. Właśnie tę datę przyjmujemy jako początek muzealnictwa radomskiego.
Nowa placówka działała w tym pomieszczeniu przez dwa lata, po czym, zbiory przemieszczono do prywatnego pomieszczenia w kamienicy Stefana Hempla przy obecnej Żeromskiego 46. Kolejnym miejscem lokalizacji muzeum była ulica Poniatowskiego 6, gdzie w 3 salach będących własnością Państwowej Wytwórni Broni dnia 30 marca 1930 roku uroczyście otwarto muzeum. Muzeum rozwijało się, przybywało zbiorów i dotychczasowe pomieszczenia okazały się niewystarczające. W tej sytuacji Zarząd Miejski przydzielił placówce obszerny lokal przy ul. Grodzkiej 8. Perturbacje wojenne i rozproszenie personelu spowodowały, iż opuszczone zbiory Zarząd Miejski przeniósł do pomieszczeń na piętrze przy obecnej Żeromskiego 9.
Dekretem z 23.07.1940 r. PTK zostało rozwiązane, a jego majątek w tym i muzeum (Zarządzenie z 2.07.1942 r.) w 1942 roku przeszło na rzecz Generalnego Gubernatorstwa. Od września 1939 roku do lipca 1942 roku w zamkniętym dla publiczności muzeum, pod nadzorem Gestapo, pracował St. Trzebiński inwentaryzując i porządkując zbiory. Świadomie przedłużał pracę, ponieważ śledził losy PTK-owskich muzealiów. Po jej zakończeniu został w 1942 roku wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, skąd nie powrócił. Odtąd muzeum dostępne było tylko dla publiczności niemieckiej. Zmieniono jego charakter tworząc "muzeum osobliwości".
Po wycofaniu się Niemców z Radomia w styczniu 1945 roku zbiory zostały rewindykowane. Muzeum mieściło się jeszcze w dotychczasowym lokalu. Ponieważ nie był on odpowiedni na cele muzealne muzeum uzyskało okazały gmach po byłym Oddziale Banku Handlowego w Łodzi. Po adaptacji i remoncie w maju 1945 roku muzeum zainaugurowało swą działalność otwarciem 21 października 1945 r. wystawy przeglądowej malarstwa polskiego. Placówka przyjęła nazwę Muzeum Miejskie, podlegała Zarządowi Miasta. Zasięgiem swojej działalności obejmowało miasto Radom i powiaty: radomski, iłżecki, kozienicki, konecki i opoczyński. Za cel stawiało sobie: gromadzenie zbiorów, pracę naukową i popularyzatorską, wydawanie wydawnictw, prowadzenie studiów regionalnych i ochronę zabytków. W tym okresie najważniejszym zadaniem było zabezpieczenie mienia podworskiego, selekcja i inwentaryzacja zbiorów. Jak się okazało w rzeczywistości warunki lokalowe nie były najlepsze, brakowało zaplecza magazynowego, a ponadto do 1953 roku część pomieszczeń zajmowało Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych i Związek Polskich Artystów Plastyków Oddział w Radomiu.
W 1949 roku muzea miejskie zostały przejęte przez Ministerstwo Kultury i Sztuki (Uchwała Nr 78 Komitetu Rady Ministrów do Spraw Kultury i Sztuki z dnia 6.10.1949 r.). Merytorycznie podlegało Muzeum Świętokrzyskiemu w Kielcach. Naczelna Dyrekcja Muzeów i Ochrony Zabytków postanowiła stworzyć w Radomiu tzw. "muzeum podstawowe", mające obrazować materialistyczny pogląd na powstanie i rozwój życia na ziemi. Wiązało się to z urządzeniem stałej ekspozycji, a więc i przeprowadzenia kapitalnego remontu budynku, który trwał od 1953 do 1954 roku. Umożliwiło to udostępnienie publiczności dwóch stałych ekspozycji: "Rozwój świata" i "Historia Radomia". W pracy merytorycznej zaczęły dominować zagadnienia dotyczące Radomia i terenów podległych, w wyniku czego w 1964 roku Muzeum zostało przemianowane na Muzeum Regionalne.
Efektem rozrastania się muzeum było przyznanie mu w 1964 roku budynku dawnego kościoła św. Wacława na Placu Starego Miasta 13. Po remoncie przeniesiono tam część zbiorów archeologicznych, zorganizowano także pracownię Działu Archeologii. Należałoby wspomnieć, że w latach 1969 - 1971 muzeum było również siedzibą konserwatora miejskiego. Kolejne adaptacje gmachu głównego w 1966 r. pozwoliły na poprawę warunków wystawienniczych muzeum i magazynowych. W 1968 r. - przystosowano dalsze pomieszczenia piwniczne na magazyny dla archeologii i wykonano remont sal wystawowych I piętra. W nowym statucie wyraźnie zaznaczono, iż jest to placówka o charakterze naukowo-badawczym i oświatowym. W celu spełnienia swych zadań ma: gromadzić, przechowywać, konserwować, opracowywać i udostępniać dobra kultury w zakresie archeologii, historii, literatury, sztuki, etnografii i przyrody.
Muzeum 1 lipca 1976 roku po sześcioletnich staraniach otrzymało dawny "zespół popijarski" wzniesiony w XVIII wieku według projektu Antoniego Solariego znajdujący się w Rynku Nr 11 do swojej dyspozycji. W latach 80-tych rozpoczęto całkowity remont zespołu popijarskiego, który ukończony został w 1991 r.
Pod koniec lat osiemdziesiątych Muzeum zaczęło realizować wielkie wystawy historyczne i historyczno-literackie. Wiele z nich zostało docenionych i nagrodzonych w konkursach na najciekawsze wydarzenie muzealne roku.
Na mocy uchwały Zarządu Województwa Mazowieckiego nazwa muzeum została zmieniona na: "Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu", ponadto muzeum nadano statut samorządowej instytucji kultury. Mimo że organizatorem Muzeum jest Zarząd Województwa Mazowieckiego ogólny nadzór nad Muzeum sprawuje Minister Kultury i Sztuki.
Dział Archeologii - zabytki z regionu od starszej epoki kamienia do czasów nowożytnych, ze szczególnym uwzględnieniem okresu kultury grobów kloszowych i wpływów rzymskich. Dział Historii - dokumenty, ikonografia, prasa, afisze i ulotki obrazujące historię Radomia, rzemiosła i przemysłu, dzieje ruchów niepodległościowych, społecznych i robotniczych, cenna kolekcja dotycząca Powstania Styczniowego oraz okresu II wojny światowej. Gabinet Numizmatyczny - monety polskie, banknoty, akcje, obligacje, medale portretowe i historyczne, falerystykę - ordery i odznaczenia państwowe znanych osobistości Radomia oraz wojskowe z II wojny światowej, sfragistykę - tłoki pieczętne urzędowe, pieczątki firmowe oraz prywatne z XIX i XX wieku. Dział Sztuki Dawnej - malarstwo, grafika, rzeźba i rzemiosło artystyczne od II poł. XIX w. do 1945, w tym malarstwo okresu Młodej Polski reprezentowane m.in. przez dzieła J. Stanisławskiego , L. Wyczółkowskiego i S. Wyspiańskiego, ze szczególnym uwzględnieniem twórczości J. Malczewskiego i J. Brandta. Ponadto cenna kolekcja malarstwa okresu międzywojennego z pracami m.in. T. Axentowicza, F. Pautscha, K. Sichulskiego i S. I. Witkiewicza oraz zbiór rzeźb, szczególnie portretowych m.in. J. Tatarkiewicza. Dział Sztuki Nieprofesjonalnej - obrazy olejne i malarstwo na szkle oraz grafiki i rysunki artystów polskich takich jak m.in. H. Walicka, T. Ociepka i Nikifor. Działe Przyrody - zbiory z zakresu paleontologii, ornitologii, zoologii i entomologii, wśród których unikatową jest kolekcja ptaków, ich gniazd i jaj.
W ramach stałej prezentacji w Muzeum Jacka Malczewskiego możemy zobaczyć m.in.:
Muzeum Historii Radomia
Muzeum Historii Radomia to nowoczesna ekspozycja, łącząca tradycyjną formę muzeum z multimediami. W zabytkowych wyremontowanych kamienicach radomskiego Rynku powstała efektowna, trzykondygnacyjna wystawa, będąca efektem zarówno pracy historyków oraz muzealników, jak i specjalistów od identyfikacji wizualnej. Do tej ostatniej wykorzystano figury geometryczne, będące głównymi elementami składowymi sygnetu logo oraz piktogramów reprezentujących poszczególne sekcje wystawy. W świetle wydarzeń historycznych piktogramy symbolizują np. dominację Kościoła nad strukturą państwową; spojrzenie na Radom przez pryzmat religii, kultury i sztuki; miasto jako punkt centralny osadzony w strukturze państwowej, czy ruch robotniczy inspirowany przez ludzi. Każdej epoce (i sali wystawienniczej) została także przyporządkowana inna barwa.
Bogate, ponadtysiącletnie dzieje Radomia przedstawione zostały zarówno za pomocą historycznych artefaktów, jak i licznych filmowych i fotograficznych aplikacji (w dużej części dźwiękowych), łączących walor edukacyjny z grą i zabawą.
Na trzech kondygnacjach, poczynając od piwnic, prezentowane są dzieje Radomia od IX wieku (budowa piastowskiego grodu na Piotrówce) do końca II wojny światowej (ostatnim epizodem prezentowanym w Muzeum jest słynne rozbicie więzienia Urzędu Bezpieczeństwa 9 września 1945 roku).
Galeria malarstwa polskiego XIX i XX w
64 prace ilustrują rozwój malarstwa polskiego poprzez prace artystów tworzących w drugiej połowie IXX i pierwszej połowie XX wieku. Galeria Malarstwa Polskiego to kolejna odsłona wystawy prezentowanej od wielu lat w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu. Na ekspozycji prezentujemy 64 prace, które ilustrują rozwój malarstwa polskiego poprzez prace wybitnych artystów tworzących w drugiej połowie dziewiętnastego i pierwszej połowie dwudziestego wieku.
Galerię rozpoczynają artyści, których działalność rozsławiła nie tylko na polu twórczym, ale również pedagogicznym. Środowisko warszawskie 2 poł. XIX w. reprezentuje wieloletni profesor Szkoły Rysunku Wojciech Gerson, natomiast w Krakowie niepodważalnym autorytetem jest zarządzający Szkołą Sztuk Pięknych, ojciec malarstwa historycznego, Jan Matejko. Z Warszawą związane są również postacie takich malarzy, jak Franciszek Kostrzewski, twórca pejzaży, scen rodzajowych, czy ilustracji i karykatur do ówczesnej prasy, a także popularny portrecista oraz autor scen historycznych Józef Simmler. Kolejną znaczącą grupą są „Monachijczycy”, wśród których pokazujemy prace Antoniego Kozakiewicza, Michała Gorstkina – Wywiórskiego, Włodzimierza Łosia, Stanisława Wolskiego, Maksymiliana Gierymskiego i Władysława Maleckiego. Pokazujemy portrety autorstwa Olgi Boznańskiej, kształconej również w Monachium, artystki identyfikowanej jednak głównie ze sztuką polskiego modernizmu przełomu XIX i XX wieku.
Młoda Polska to przede wszystkim prężnie działające środowisko artystów związanych z Krakowem. Pokazujemy prace Juliana Fałata, reformatora Akademii Sztuk Pięknych, oraz grona pedagogów związanych z tą uczelnią: Leona Wyczółkowskiego, Wojciecha Weissa, Kazimierza Sichulskiego, czy ucznia Matejki - Józefa Mehoffera.
Ważnym wyznacznikiem Młodej Polski jest właśnie malarstwo pejzażowe, także secesyjne, włoskie krajobrazy Edwarda Okunia. Prezentujemy również obrazy Włodzimierza Tetmajera ilustrujące fascynację życiem i obyczajami chłopów z podkrakowskiej wsi. Spośród krakowskiej Grupy Pięciu pokazane jest malarstwo Witolda Wojtkiewicza, Wlastimila Hofmana i Jana Rembowskiego. Na wystawie znalazły się również portrety pędzla Władysława Podkowińskiego, konsekwentnego impresjonisty na gruncie polskim, a także Józefa Pankiewicza, który po epizodzie impresjonistycznym postrzegany jest przede wszystkim jako patron kapistów.
Awangardowe malarstwo okresu międzywojennego ilustrują martwe natury Henryka Stażewskiego i Aleksandra Rafałowskiego. Polski formizm, którego teoria wyrosła na gruncie zachodnich zjawisk w sztuce: kubizmu, futuryzmu i ekspresjonizmu, możemy oglądać m.in. w portretach Zbigniewa Pronaszki, Tytusa Czyżewskiego, Stanisława Ignacego Witkiewicza. Na ekspozycji obecne jest też nazwisko wielkiej indywidualności międzywojennego Zakopanego i Warszawy, Zofii Stryjeńskiej.
Wystawa oparta jest przede wszystkim na zbiorach własnych Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, depozytach Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi oraz pracach pochodzących z kolekcji prywatnych.
Kultury pozaeuropejskie w zbiorach Muzeum im. J. Malczewskiego
Ponad 100 eksponatów pochodzących z Dalekiego Wschodu – Japonii i Chin oraz z Afryki i Oceanii. Eksponowane zabytki w głównej mierze broń oraz rzemiosło.
Kultury pozaeuropejskie w zbiorach Muzeum im. Jacka Malczewskiego Na tej wystawie stałej zostało zaprezentowanych ponad 100 eksponatów pochodzących z Dalekiego Wschodu – Japonii i Chin oraz z Afryki i Oceanii. Eksponowane zabytki w głównej mierze broń oraz rzemiosło, datowane są w większości na XVIII i XIX w. Proweniencja kolekcji nie jest do końca znana. Niewątpliwie, do najcenniejszych eksponatów należy XVIII-wieczna zbroja samurajska typu Doi, na którą składają się kirys typu doi, naręczaki (kote), naramienniki (sode), nagolennice (suneate) oraz hełm (kabuto) typu o-boshi-suji-no. Poza tym na wystawie będzie można zobaczyć japońską broń drzewcową typu su-yari, naginata oraz miecz samurajski wakizashi. Z Chin, oprócz przedmiotów codziennego użytku, rzeźby pełnoplastyczne ukazujące m.in. Buddę Medytującego i Śmiejącego się Buddę z XVIII/XIX w. Na szczególne wyróżnienie zasługuje rzeźba przedstawiająca Mistrza Lao –Tse. Jest to niezwykle rzadki posąg o bezcennej wartości ikonograficznej i poznawczej z XVIII/XIX w. Kolekcję wzbogacają trzy kanbuyn czyli starożytne sentencje chińskie napisane znakami kanji.
Z terenów Afryki pochodzą m.in. oszczepy, jeden z plemienia Tuaregów, włócznia z plemienia Aszanti, czy skórzana tarcza z plemienia Zulusów. Z regionu Oceanii – groty oraz pochwy włóczni.
Jacek Malczewski
Co zrozumiałe w muzeum nie mogło zabraknąc prac wielkiego mistrza. Prezentowane są obrazy ze zbiorów własnych, kolekcji prywatnych, a także obrazy wypożyczone z dwóch instytucji muzealnych. Niedawno dołączyły do nich : akwarelowy portrecik Wandy Karczewskiej (późniejszej Horochowej) – pierwszej, młodzieńczej miłości artysty (a zarazem jego kuzynki), namalowany w 1906 r. „Portret Karola Potkańskiego” (również kuzyna Jacka Malczewskiego, a przy tym wybitnego historyka-mediewisty i profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego), a także późny, bo z 1923 r., portret ukochanej córki Julii Meysnerowej, sportretowanej w jednym z wnętrz lusławickiego dworu.
Na wystawie znajdują się również obrazy użyczone przez właścicieli prywatnych, które znakomicie uzupełniają motyw portretów rodzinnych oraz wizerunki przyjaciół w twórczości Mistrza (m.in. portret córki Julii, czy artysty malarza Kazimierza Pochwalskiego), wzbogacają zestaw kompozycji symbolicznych (np. „Scena alegoryczna”, „Powrót sybiraka”) i dopowiadają bodaj jeden z ważniejszych tematów w malarstwie Jacka Malczewskiego – jego autoportret (w tym jeden z najpyszniejszych „Autoportret z kwiatem ostu”, czy też późny, starczy już właściwie, „Autoportret z postacią alegoryczną”).
Leszek Kołakowski 1927 - 2009
Wystawa pamiątek związanych z osobą prof. Leszka Kołakowskiego, przekazanych Muzeum przez żonę filozofa, Tamarę i jego córkę Agnieszkę.
Na ekspozycję składają się liczne pamiątki związane z osobą prof. Leszka Kołakowskiego, przekazane Muzeum przez żonę filozofa, Tamarę i jego córkę Agnieszkę. Uwagę zwracają przede wszystkim pamiątki osobiste: toga i biret z All Souls College w Oxfordzie, biurko, garnitur, buty, teczka, maszyna do pisania, komplet okularów, pióra wieczne, fajki, szklana laska, karty do pasjansa... W gabinecie odtworzona została biblioteka, wyeksponowane zostały liczne dyplomy i oryginalne medale, jakie prof. L. Kołakowski otrzymywał od uczelni w różnych krajach świata. Pokazana została cała droga życiowa autora "Głównych nurtów marksizmu". Nie zabrakło na wystawie nawiązań do dzieciństwa spędzonego w Radomiu, licznych wizyt w mieście pod koniec życia profesora, oraz honorowych tytułów jakie Leszek Kołakowski otrzymał od władz miasta, uczelni i stowarzyszeń naukowych.
Kolekcja rodziny Pinno
Około 1150 przedmiotów stanowiących wyposażenie domu ocalałe po burzliwych losach, jakie rodzina Pinno przeżywała wraz z całym narodem.
Profesor Andrzej Pinno, będąc spadkobiercą kilku pokoleń trzech radomskich rodzin - Karschów, Łagodzińskich i Pinno - które przyczyniły się do wzbogacenia i uświetnienia miasta, pragnął w innej formie kontynuować ich działalność. W wyniku długoletnich przemyśleń i działań zrealizował swój zamysł utworzenia "Kolekcji rodziny Pinno" w imię przyczynienia się do dobra ogólnego. W tym celu przekazał do Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu około 700 przedmiotów artystycznych i użytkowych - obrazy, meble, lampy, porcelana, szkło, srebra, dokumenty, fotografie i inne - stanowiących fragmenty wyposażenia rodzinnego domu ocalałe po dwóch wojnach światowych i burzliwych losach, jakie rodzina przeżywała wraz z całym narodem.
Zbiór przekazany do Muzeum jest świadectwem dorobku rodziny osiadłej w Radomiu od pięciu pokoleń. Założycielem rodziny i tym, który stworzył podstawy jej dobrobytu był przybyły z Nadrenii ewangelik, Ludwik Karsch. W latach trzydziestych XIX wieku założył on na Starym Mieście warsztat garbarski, w którym z początku pracowało dwóch czeladników. Na przełomie XIX i XX wieku w rękach rodziny Karschów znajdowały się już trzy duże garbarnie zatrudniające łącznie kilkuset robotników. Postacią, która swoim dynamizmem i przedsiębiorczością najbardziej przyczyniła się do powstania rodzinnego majątku był syn Ludwika i polskiej szlachcianki, Józefy z Nowakowskich, a pradziad darczyńcy, Teodor Karsch. On to był jednym z twórców przemysłu garbarskiego w Radomiu, działał na jego terenie jako społecznik biorąc żywy udział w życiu miasta, a wreszcie zbudował okazały dom przy Placu Konstytucji 3 Maja, który był siedzibą rodziny, a po latach stał się zalążkiem kolekcji. Ożenił się z Wilhelminą z domu Krausse, z którą miał czterech synów i cztery córki. W domu tym znajdowała się znana w Radomiu apteka prowadzona od 1895 roku przez męża Janiny z Karschów, a dziadka darczyńcy, Feliksa Łagodzińskiego, z zamiłowania skupującego dzieła sztuki. Działalność tę kontynuował jego zięć, a ojciec darczyńcy, architekt i pedagog Alfons Pinno, badacz i miłośnik historii Radomia, który przyczynił się do utworzenia muzeum miejskiego będącego obecnie schronieniem dla utworzonej Kolekcji.
Kolekcja powstała na gruncie przeszłej zamożności rodziny i jej tradycji duchowych. Dawne pokolenia rodziny darczyńcy były przykładem łączenia się rodzin polskich z rodzinami pochodzenia obcego oraz wzajemnego przenikania się narodowych i wyznaniowych tradycji. Umacniały one w kulturze polskiej -nacechowanej ideami romantyzmu i poświęcenia dla kraju - takie wartości, jak poszanowanie pracy, gospodarność i oszczędność. W czasie II wojny światowej zgromadzony majątek został zdewastowany przez eksmisję rodziny z radomskiego domu, dzieląc dramatyczny los wielu polskich dóbr prywatnych i publicznych, a szczególny klimat lat powojennych nie sprzyjał jego zachowaniu. Intencją profesora Andrzeja Pinno było uratowanie pozostałego mienia rodzinnego od rozproszenia. Tworząc Kolekcję zamierzał przedstawić przyszłym pokoleniom fragment obrazu życia i kultury mieszczańskiej w Polsce przełomu XIX i XX wieku, ukazać rolę rodzin mieszczańskich przybyłych z innych krajów w tworzeniu majątku narodowego i ich wrastanie w kulturę polską.
Profesor Pinno, będąc przez wiele lat swojego życia za granicą i mając możność zetknięcia się z niezwykłym bogactwem zasobów wielu muzeów obcych, z żalem porównywał je z polskim stanem posiadania zdziesiątkowanym przez wojny i meandry naszej historii. Wielokrotnie miał sposobność stwierdzić znaczny wkład jednostek indywidualnych w zamożność zagranicznych muzeów. Obserwował szacunek z jakim inne społeczeństwa odnoszą się do świadectw swojej historii i kulturalnego dziedzictwa. W wyniku tych doświadczeń postanowił w granicach swoich możliwości przyczynić się do wzbogacenia zbiorów muzealnych swojego rodzinnego miasta.
Niech te przemyślenia będą podsumowaniem opowieści i niełatwych dziejach polskiego muzealnictwa która staraliśmy się przybliżyć na przykładzie radomskiej placówki.
Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu
Rynek 11
26-600 Radom
Województwo mazowieckie
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
