10 kwietnia 1943 roku Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych Armii Krajowej dokonała zamachu bombowego na dworcu kolejowym Friedrichstrasse w Berlinie, w wyniku którego zginęło 14 osób, a 60 zostało rannych.
Atak bombowy przygotowali: Józef Artur Lewandowski „Jur” – pochodzący z Bydgoszczy, Jan Lewandowski „Jan”, Janusz Łuczkowski „Mały” i Leon Hartwig „Mały”. Dowódca akcji – „Jur”, posiadał obywatelstwo niemieckie, co ułatwiało przewóz do Niemiec materiałów wybuchowych. Ładunek wybuchł na peronie dworca Friedrichstrasse. Według raportu wykonawców w zamachu zginęło „36 gestapowców i SS-manów oraz innych Niemców”, a 78 osób zostało rannych. Niemcy byli w szoku. Okazało się wróg bezkarnie uderzył w samo serce III Rzeszy. Hitler był wściekły, rozkazał Himmlerowi osobiście zająć się tą sprawą i wyznaczył po 10 tys. marek nagrody za każdego złapanego zamachowca. Nikogo jednak nie udało się aresztować.
Dla historycznej skrupulatności dodać należy, że kolejnym celem Osy był Wrocław. Zamach w stolicy Śląska 22 kwietnia miał niemal dokładnie taki sam scenariusz jak akcja w Berlinie a celem pociąg wojskowy wypełniony żołnierzami powracającymi z frontu. Wywiad AK ustalił, że w wyniku wybuchu cztery osoby poniosły śmierć a kilkanaście raniono.
W „Biuletynie Informacyjnym" z 1 lipca 1943 r. Kierownictwo Walki Konspiracyjnej uzasadniało zamachy bombowe potrzebą odpłacenia Niemcom za zbrodnie dokonywane w okupowanej Polsce: „W ramach ogólnej akcji odwetowej za bestialstwa niemieckie w Polsce, a w szczególności za wymordowanie 189 Polaków w Poznaniu oraz masakrę 94 z Pawiaka straconych 7 maja br. – dnia 10 maja 1943 r. o godz. 21 na Dworcu Śląskim w Berlinie zostały zdetonowane dwie bomby, a dnia 12 maja 1943 r. o godz. 21.30 na dworcu we Wrocławiu – jedna bomba". W publikacji dopuszczono się "literówki" w dacie akcji we Wrocławiu - zamiast 22 wpisano 12, ale to już szczegół.
Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych "Osa" to oddział Armii Krajowej do zadań specjalnych, istniejący od maja 1942 roku do lipca 1943 roku. „Osa” była głęboko zakonspirowanym oddziałem dyspozycyjnym Komendanta Głównego AK i przeprowadzała akcje bojowe na jego bezpośredni rozkaz. Początkowo zasięg jej działania obejmował Generalne Gubernatorstwo. W grudniu 1942 roku został rozszerzony na terytorium III Rzeszy. Do zadań oddziału należały likwidacja wysokich rangą dygnitarzy nazistowskich oraz prowadzenie „wielkiej dywersji”. W lutym 1943 roku „Osa” została włączona do struktur Kierownictwa Dywersji, a jej nazwę zmieniono na „Kosa 30”. Zachowała jednak strukturę, niemal niezmieniony skład osobowy oraz duży stopień autonomii. Żołnierze „Osy”-„Kosy 30” przeprowadzili szereg akcji bojowych m.in. nieudaną próbę likwidacji Wyższego Dowódcy SS i Policji w Generalnym Gubernatorstwie Friedricha Wilhelma Krügera oraz zamachy bombowe w Berlinie i we Wrocławiu. Oddział został rozbity po aresztowaniu 5 czerwca 1943 roku przez Gestapo jego kilkudziesięciu żołnierzy, którzy byli obecni na ślubie kolegi w warszawskim kościele św. Aleksandra.
22 stycznia 1943 roku Komendant Główny AK gen. Stefan Rowecki ps. „Grot” wydał rozkaz nr 84, w którym nakazywał „uporządkowanie odcinka walki czynnej”. Jednym ze skutków tego rozkazu było włączenie „Osy” do struktur Kierownictwa Dywersji (Kedywu). Dziełem Kedywu było m.in. odbicie w akcji pod Arsenałem Jana Bytnara "Rudego" i innych więźniów Pawiaka oraz zastrzelenie generała SS Franza Kutschery. Rozkaz "Grota" nr 84 był następstwem podjęcia jesienią 1942 roku decyzji o wzmożeniu walki z wrogiem i rozpoczęcia wówczas prac organizacyjnych nad stworzeniem w tym celu nowej struktury. Miała ona powstać głównie w oparciu o Związek Odwetu i "Wachlarz". W skład Kedywu weszły także Grupy Szturmowe Szarych Szeregów i Tajna Organizacja Wojskowa.
Kierownictwo Dywersji (Kedyw) – pion walki bieżącej Armii Krajowej, utworzony jesienią 1942 r. (formalnie 22.01.1943). W jego skład weszły: Związek Odwetu, „Wachlarz”, Organizacja Specjalnych Akcji Bojowych. Celem Kedywu, w związku z wchodzeniem w fazę walki ograniczonej, było nękanie przeciwnika i zadawanie mu coraz mocniejszych ciosów przez akcję dywersyjną i sabotażową oraz stosowanie odwetu za akty gwałtu w stosunku do społeczeństwa, także zaprawianie i hartowanie żołnierzy do działań bojowych w zakresie planowanego na koniec wojny powstania powszechnego, a w związku z tym – „utrzymywanie w społeczeństwie postawy bojowej i przygotowania w ten sposób atmosfery sprzyjającej powstaniu”.
W marcu 1943 r. sprecyzowano główne formy i zasady działania Kedywu: dywersja na linie kolejowe, drogi, telekomunikację, przemysł wojenny; sabotaż na kolejach; wykonywanie wyroków śmierci orzekanych przez sądy Polskiego Państwa Podziemnego na przedstawicielach niemieckich władz okupacyjnych; odwet za wysiedlenia i łapanki; samoobrona polegająca na uwalnianiu aresztowanych; partyzantka. Zwiększenie lub zmniejszenie nasilenia tych akcji było zarządzane przez Komendę Główną AK w zależności od potrzeb czy sytuacji. Po zerwaniu w kwietniu 1943 r. przez ZSRR stosunków z rządem RP dowódca AK nakazał ograniczenie akcji przeciw niemieckim liniom komunikacyjnym, kierując uwagę i siły na akcje przeciwko gestapo, policji i administracji niemieckiej. W KG AK przygotowywano wytyczne sabotażowo-dywersyjne dla poszczególnych obszarów i okręgów, określające limity przeprowadzania danych akcji.
Część akcji Kedywu miała charakter tzw. akcji zastrzeżonych, czyli ich wykonanie mogło nastąpić jedynie na specjalny rozkaz. Generalnie bieżąca walka zbrojna AK nie była spontanicznym działaniem terenowych ogniw, ale centralnie kierowaną przez KG i przemyślaną walką o zmiennym natężeniu i lokalizacji. Struktury Kedywu funkcjonowały na szczeblu KG oraz komend obszarów i okręgów. Szefem Kedywu KG AK był płk August Emil Fieldorf („Nil”), a od lutego 1944 r. ppłk Jan Mazurkiewicz („Radosław”). KG Kedywu podlegały oddziały dyspozycyjne, w tym Grupy Szturmowe Szarych Szeregów. Z działań Kedywu duże znaczenie miała akcja „główki”, prowadzona od 1943 r. i polegająca na likwidacji szczególnie niebezpiecznych funkcjonariuszy gestapo oraz niemieckich urzędników (m.in. 1.02.1944 zastrzelono szefa SS i Policji dystryktu warszawskiego, gen. Franza Kutscherę). Z akcji zastrzeżonych jedną z najważniejszych była „Jula” (kwiecień 1944), skierowana na szlaki niemieckiej komunikacji.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
