15 maja 2022 r. w wieku 80 lat zmarł Jerzy Trela, zasłużony dla polskiej kultury aktor teatralny i filmowy oraz profesor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Krakowie. Jerzy Trela, w latach 1984-1990, jako rektor kierował wspomnianą placówką. Sam ukończył wydział aktorski owej uczelni w 1969 r. Był jednym ze współtwórców Krakowskiego Teatru Scena STU. Przez całe życie był związany z krakowską sceną Starego Teatru, choć mawiano, że "tam, gdzie gra Trela, tam jest teatr narodowy".
Był aktorem, ale nie musiało tak być. Urodził się 14 marca 1942 roku jako Józef Trela i wychował we wsi Leńcze w powiecie wadowickim, był synem Józefa i Janiny. Pochodził z "kolejarskiej rodziny". W tym zawodzie pracował jego ojciec, dziadek, wuj, mama prowadziła zaś tzw. "wyszynk". Było bardzo prawdopodobne, że odziedziczy tradycję zawodu. Bardzo chciała tego jego matka.
Ale śmierć ojca i trudna sytuacja w domu spowodowały, że musiał przenieść się do wujostwa mieszkającego we Wrocławiu co dało mu niejaki dystans. Zdawał nawet do Technikum Kolejowego ale ręka opatrzności - której sam nieco pomógł - czuwała - oblał egzamin i zdecydował się na naukę w liceum plastycznym w Krakowie. Trela, ze swoim doskonałym zmysłem estetycznym i plastycznymi zdolnościami, zatrudnił się w teatrze lalkowym, gdzie zajmował się scenografią. Szybko jednak odkrył, że równie mocno pociąga go aktorstwo.
Gdy dostał pracę w krakowskim Teatrze Groteska, uznał, że powinien zdobyć też stosowne do tego zawodu wykształcenie. Złożył papiery do szkoły teatralnej i w wyznaczonym terminie stawił się na egzamin. Zdał, po trosze, dzięki szczęściu. Wspominał: "Na egzaminy przygotowałem cztery teksty, wymaganych było osiem, bo nie byłem do końca zdecydowany, chciałem też zdawać na ASP. Staję przed komisją, mówię pierwszy tekst, drugi, trzeci, kończę czwarty, ''Sokrates tańczący'' Tuwima, nic więcej nie mam. I słyszę tubalny głos: ''A dajcie wy mu już święty spokój!'' Nazajutrz okazało się, że jestem drugi na liście."
Pierwsze role, uznanie widzów, ale mama aktora nadal trwała przy swoim. "Miała mi za złe, że nie zostałem kolejarzem. Aż do śmierci w 1992 roku. A kiedy umarła, znaleźliśmy w jej rzeczach kasetkę z powycinanymi z gazet recenzjami z moich spektakli i moje zdjęcia, całe archiwum. Kryła to za życia, za różne rzeczy mnie chwaliła, za aktorstwo nie. Jak widziała mnie w telewizji, marudziła: ''Eee...''.
Po skończeniu uczelni otrzymał angaż w krakowskim Teatrze Rozmaitości (dzisiejszej Bagateli), a w 1970 został członkiem zespołu Starego Teatru w Krakowie, z którym był związany do 2013 roku. Jak sam mówi:
„Moim szczęściem była różnorodność. W teatrze najintensywniej pracowałem ze Swinarskim, najdłużej z Jarockim, przełomowe były także spotkania z Grzegorzewskim, z Lupą, Wajdą, w Teatrze Telewizji przez wiele lat pracowałem z Kutzem. Oni mnie kształtowali”. (Znam ten zapach. Rozmowa z J. Trelą, „Teatr” 2012, nr 4).
W ciągu ponad 50-letniej kariery artystycznej aktor stworzył wiele wybitnych kreacji, które zapisały się w historii polskiego teatru. Zagrał w głośnych realizacjach sztuk Witkacego, Gombrowicza i Mrożka, m.in.: Szewcach (1971), Matce (1972), Portrecie (1988), Ślubie (1991) w reżyserii Jerzego Jarockiego. Legendarne stały się jego role w przedstawieniach Konrada Swinarskiego - Dziady (1973) i Wyzwolenie (1974). Jerzy Trela współpracował z Andrzejem Wajdą przy jego teatralnych inscenizacjach, m.in. Z biegiem lat, z biegiem dni... (1978), Hamlet (1981), Dybuk (1988).
Ważnym w biografii artystycznej aktora było spotkanie z Jerzym Grzegorzewskim i role w inscenizacjach dramatów Stanisława Wyspiańskiego w Teatrze Narodowym w Warszawie: Sędziowie (1999) i Wesele (2000). W 2002 roku zagrał w przedstawieniu Morze i zwierciadło, jednym z ostatnich dzieł teatralnych Grzegorzewskiego. Artysta współpracował także z Krystianem Lupą, zagrał w Powrocie Odysa (1981) i Lunatykach II (1998). Jego ostatnie role na deskach Starego Teatru to Król w Król umiera, czyli ceremonie (2009) w reżyserii Piotra Cieplaka oraz Kalmita w Chłopcach (2012) wyreżyserowanych przez Adama Nalepę.
Jerzy Trela zagrał także w ponad 200 realizacjach telewizyjnych i filmowych (w tym spektaklach Teatru TV). Najnowsze role filmowe artysty to Szymon Skiba w Idzie (2013, reż. Paweł Pawlikowski) oraz Leon Wilczur Ziarnie prawdy (2015, reż. Borys Lankosz).
Aktor jest laureatem wielu nagród teatralnych, filmowych, telewizyjnych. Otrzymał m.in. honorowy tytuł „Zasłużonego dla kultury narodowej” (1989), Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki w dziedzinie teatru oraz Gloria Artis (2005); w 2011 roku został uhonorowany przez Prezydenta Bronisława Komorowskiego Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Jerzy Trela zmarł 15 maja 2022 r. w Krakowie w wieku 80 lat. Aktor od ponad 20 lat zmagał się z nowotworem. Zgodnie ze swoją wolą został pochowany w rodzinnych Leńczach.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
