Ogród Saski został założony na przełomie XVII i XVIII wieku przez króla Augusta II Mocnego, na tzw. Osi Saskiej, jako ogród przypałacowy przy pałacu Saskim w stylu francuskim. 27 maja 1727 został udostępniony przez króla mieszkańcom Warszawy. Był to pierwszy publiczny park w mieście. Dla użytku dworu królewskiego pozostawiono dwa niewielkie ogródki w części przylegającej do pałacu Saskiego. Ogród szybko zyskał dużą popularność stając się ulubionym miejscem wypoczynku i rozrywki mieszkańców miasta. Mógł korzystać z niego każdy, kto - tu ciekawostka - był porządnie ubrany (!).
W 1748 August III Sas wzniósł tam Opernhaus (operalnię), pierwszy na terenie Polski zbudowany specjalnie w tym celu wolno stojący budynek teatralny. W ogrodzie od XVIII wieku odbywały się występy orkiestry janczarskiej istniejącej na dworze króla Augusta II, która dawała tzw. Koncerty Promenadowe. W 1847 w ogrodzie powstał zaprojektowany przez Henryka Marconiego Instytut Wód Mineralnych. Pijalnia wód utrwaliła rolę Ogrodu Saskiego jako salonu Warszawy
Nieopodal Instytutu Wód Mineralnych znajdował się budynek Oranżerii. Żelazno-szklana konstrukcja służyła jako miejsce przechowywania egzotycznych roślin, zwłaszcza podczas zim. W 1912 roku Oranżeria została odnowiona, a w jej wnętrzu dodano groty i kaskady. Uległa zniszczeniu podczas Powstania Warszawskiego i wyburzania Warszawy przez Niemców po upadku zrywu.
Charakterystycznymi elementami ogrodu są rzeźby. Świadczą nie tylko o dawnej świetności tego miejsca, lecz także o burzliwej historii miasta na przestrzeni wieków. Dawniej posągów było znacznie więcej – prawdopodobnie około 70. Po upadku powstania kościuszkowskiego wiele z nich wywieziono do Sankt Petersburga. Część zachowanych rzeźb ucierpiała podczas bombardowań w 1939 i 1944 roku. Po wojnie – dzięki pracy konserwatorów – znów mogły cieszyć oko mieszkańców stolicy.
16 czerwca 1855 uruchomiono pierwszy warszawski wodociąg miejski, prowadzący wodę z Wisły przez stację pomp przy ul. Karowej, zbudowany według projektu Henryka Marconiego. Wzniesiony w Ogrodzie Saskim wodozbiór, o kształcie wzorowanym na rzymskiej świątyni Westy w Tivoli pod Rzymem, pełnił funkcję wieży ciśnień. Wodę ze zbiornika rozprowadzano do 16 zdrojów oraz 4 fontann w różnych częściach miasta, z najbardziej efektowną w samym Ogrodzie Saskim, zachowaną do dziś. Pisano o niej nawet piosenki jak we fragmencie walca „Romantycy” Józefa Lannera: „W ogrodzie Saskim koło fontanny jakiś frajer przysiadł się do panny” (sł. Aleksander Jellin).
W XIX wieku zamieniony został w park w stylu angielskim. Do ogrodzonego obiektu nie były wpuszczane osoby niechlujnie ubrane lub nietrzeźwe, , Żydzi w tradycyjnych strojach, a także dzieci do lat 14 bez opieki. Porządku przy każdej bramie ogrodu pilnował policjant.
Dzięki Augustowi II Mocnemu, wielkiemu miłośnikowi teatru, już w 1713 roku na terenie późniejszego Ogrodu Saskiego działał tzw. teatr zielony. Żywopłoty pełniły rolę kulis, a widownia była usypana z ziemi. Kolejny teatr, który mieścił się w nieistniejącym dziś dworze Bokuma położonym w południowo-zachodniej części ogrodu, wsławił się pierwszym w Polsce wystawieniem – 6 stycznia 1715 roku – „Le Médecin malgré lui” („Lekarza mimo woli”) Moliera. Teatr w Pałacu Saskim powstał w 1724 roku w północnym skrzydle królewskiej rezydencji. Po obu stronach sceny znajdowały się loże, na widowni ustawiono pięć długich ławek obitych czerwoną tkaniną, kurtyna zaś była w kolorach żółtym i niebieskim. W 1735 roku sala teatralna została zamieniona na kaplicę pałacową, na życzenie królowej Marii Józefy. August III podzielał teatralne pasje swojego ojca. Bliska mu była zwłaszcza opera włoska. Nie dziwi więc, że postanowił wznieść w Warszawie nową scenę. Tak powstał pierwszy w Polsce budynek publicznego teatru operowego: Operalnia (dostępny również dla publiczności mieszczańskiej). Wzorowana na Małym Teatrze drezdeńskim Operalnia (z fasadą w stylu włoskiego teatru barokowego) składała się z przedsionka z klatkami schodowymi, widowni w kształcie podkowy oraz sceny. Pomieszczenia na dekoracje znajdowały się w oddzielnym budynku. Widzowie mieli do dyspozycji krzesła, umieszczone wyżej w siedmiu rzędach ławki, a także cztery kondygnacje lóż i – to już dla rodziny królewskiej – dwie loże reprezentacyjne. O rozmiarze teatru świadczy fakt, że był on przewidziany na ponad pół tysiąca osób. Na prezentowane w Operalni widowiska – przede wszystkim włoskie, operowe i komediowe, a także baletowe – wstęp bywał często bezpłatny. Jednak kiedy nawet to nie sprzyjało wysokiej frekwencji na widowni, zachęcano mijających budynek teatru przechodniów, by wstąpili. Król bowiem lubił widzieć ze swojej loży tłumy. Co więcej, dziwił się (a przynajmniej tak to opisywał Jędrzej Kitowicz w swoich „Pamiętnikach”), dlaczego te darmowe przedstawienia nie cieszą się popularnością wśród warszawiaków. „I gdy widział operhauzu nie napełnionego spektatorem, dziwował się niegustowi polskiemu, iż się nie ubiega do widzenia rzeczy, tak wielce delektującej oko i ucho, darmo, to jest bezpłatnie, której widzenie w innych krajach lud najpospolitszy opłacać nie żałuje”.
Zamknięta po śmierci Augusta III (1763) Operalnia została dwa lata później wydzierżawiona przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Za ponad 1000 dukatów teatr został wyremontowany, a 19 listopada 1765 roku na jego scenie przedstawiono komedię „Natręci” Józefa Bielawskiego. Premiera „Natrętów” ma tak wielkie znaczenie dla dziejów naszego teatru, ponieważ zagrał w niej, po raz pierwszy w historii, narodowy i zawodowy zespół: Aktorowie Narodowi Jego Królewskiej Mości. Sama sztuka była specjalnie napisana na tę okazję – król Stanisław August Poniatowski ogłosił konkurs na dzieło w języku polskim. Do nowego przedsięwzięcia potrzebował bowiem nowego repertuaru. Tak narodził się polski teatr narodowy.
W 1772 roku z powodu złego stanu technicznego budynek Operalni został rozebrany. o wyjątkowe dla początków dziejów polskiego teatru miejsce upamiętnia dziś głaz usytuowany na skrzyżowaniu ulic Marszałkowskiej i Królewskiej.
W 1870 roku zbudowano na terenie Ogrodu drewniany budynek Teatru Letniego. Jak donosił wówczas „Kurier Warszawski” „Elewacja tego gmachu odznacza się wielkimi zaletami estetycznymi”. 15 lipca 1870r. gazeta informowała, że „w dniu wczorajszym rozpoczęły się w czasowym letnim teatrze w Saskim Ogrodzie przedstawienia” (na otwarcie wystawiono operetkę „Piękna Helena” Jakuba Offenbacha). Na scenie Teatru Letniego w czerwcu 1891 roku grała, ostatni raz przed swoim wyjazdem do Ameryki, słynna aktorka Helena Modrzejewska. Budynek w 1890 roku dostosowany do używania w zimie, ok. 1902 roku został zaopatrzony w elektryczność i tak służył mieszkańcom aż do wybuchu II wojny światowej. Niedługo po napaści Niemiec na Polskę, bo już 4 września 1939 roku, budynek teatru został zamieniony w skład amunicji. Uległ zniszczeniu podczas bombardowania 9 września 1939 roku.
W 1899 Warszawskie Towarzystwo Higieniczne otworzyło w Ogrodzie Saskim jeden z pierwszych w mieście placów zabaw dla dzieci, ufundowany przez Wilhelma Raua. Pomiędzy 31 marca a 2 kwietnia 1902 roku pierwsza polska wytwórnia filmowa Towarzystwo Udziałowe Pleograf założona przez wynalazcę Kazimierza Prószyńskiego organizowała w budynku teatru pionierskie pokazy polskich filmów dokumentujących życie codzienne w Warszawie.
Podczas obrony Warszawy we wrześniu 1939 spłonął trafiony bombą budynek Teatru Letniego. W wyniku pożarów ucierpiał także park. W okresie okupacji niemieckiej Ogrodowi Saskiemu nadano niemiecką nazwę Sächsischengarten a 4 maja 1942 został on zamknięty dla ludności polskiej.
Dopiero w kwietniu 1945 roku oczyszczony z min park przekazano do użytku mieszkańców.
Drzewostan częściowo przetrwał wojnę, jednak wiele cennych starych drzew zostało uszkodzonych. Największą ich grupę stanowią kasztanowce. Rosną tam także m.in. topole czarne, wiązy, lipy drobnolistne, glediczje trójcierniowe, miłorzęby japońskie i klony pospolite.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
