27 maja 1961 roku na terenie grodziska w Skrwilnie, w trzecim dniu prac wykopaliskowych, w płytkim, ok. 50-cm wykopie, znaleziono resztki drewnianej skrzyni, a następnie wiele przedmiotów ze złota i srebra. To tzw. karb ze Skrwilna - jedno z najcenniejszych znalezisk archeologicznych XX wieku w Polsce, kolekcja dzieł złotniczych i klejnotów pochodzących z przełomu XVI i XVII wieku, należących do Zofii Magdaleny Loki herbu Rogala, ukrytych w czasie potopu szwedzkiego i znalezionych w 1961 r. Skarb jest rodzajem unikalnego dokumentu, ukazującego stopień zamożności reprezentanta średniej szlachty z centralnej części Rzeczpospolitej w 1. połowie XVII wieku.
27 maja 1961 roku na terenie grodziska w Skrwilnie, w trzecim dniu prac wykopaliskowych, w płytkim, ok. 50-cm wykopie, znaleziono resztki drewnianej skrzyni, a następnie wiele przedmiotów ze złota i srebra. Główną część skarbu ze Skrwilna (można go oglądać w salach staromiejskiego ratusza w Toruniu) stanowi biżuteria męska i żeńska oraz kolekcja wyrobów rzemiosła artystycznego (zastawa stołowa, lichtarze, nożyce etc.), stojące na wysokim poziomie sztuki złotniczej.
Znalezione przedmioty (m.in. najcenniejszy – wisior z syreną) są ozdobione kamieniami szlachetnymi: diamentami, rubinami, szmaragdami, szafirami i turkusami, a ponadto 51 perłami. O skali i wartości skarbu świadczy również to, że wyroby ze złota ważą ponad 2 kg, a przedmioty srebrne to ok. 5 kg kruszcu oraz fakt, że skarb ten, do momentu znalezisk ze Środy Śląskiej uważany był za skarb 1000-lecia.
Na podstawie herbów znajdujących się na przedmiotach ze skarbu możliwe było zidentyfikowanie jego właścicieli. Byli nimi: Stanisław Piwo, podczaszy płocki oraz jego żona: Zofia Loka herbu Rogala, właściciele dóbr okalewskich, oddalonych o ok. 4 km od grodziska, na którym został zakopany ich majątek.
Niektórzy (np. R. Piotrowski; Rypin 1997; Skrwilno od czasów najdawniejszych do 1945 r.) przypisują zakopanie skarbu Zofii Piwo, która miała wybrać powyższe miejsce razem z księdzem Walerianem Cząpskim, wikariuszem skrwileńskim, który został później zamordowany przez Szwedów w ówczesnym kościele parafialnym za niewskazanie drogi do miejsca zdeponowania naczyń liturgicznych - wpis w kronice parafialnej z 1658 r.
Fascynującą i jednocześnie już pewnie nigdy nie odkrytą tajemnicą pozostanie poznanie motywów wybrania właśnie tego miejsca do ukrycia znacznego majątku. Może było ono uznawane za nawiedzone lub przeklęte? Za potwierdzeniem takich hipotez mogą posłużyć relacje z początku XIX mówiące, iż miejsce to jest nawiedzone, i „wedle okopów szwedzkich znajdują się miejsca kości”… Warto za Atlasem Geograficznym Królestwa Polskiego i Innych Krajów Słowiańskich odnotować, że nad jeziorem Skrwileńskim znajdują się „kości starożytne, popalone w popielnicach złożone”.
Skarb stanowiły: 4 bransolety, 6 łańcuchów, w tym jeden kameryzowany, 2 fragmenty łańcuchów, z których jeden zdobiony jest emalią, 4 pierścienie, zawieszenie z syreną, 16 guzów do żupana trzech typów, z czego dwa zespoły kameryzowane, pas oraz 51 pereł stanowiących niegdyś być może naszyjnik. Wśród sreber stołowych wymienić można: augsburskie lavabo (misa z dzbanem - nalewką do umywania rąk), kufel, 2 pary świeczników nożyce do objaśniania świec oraz 12 łyżek. Biżuteria w większości wykonana była w Polsce, zaś naczynia w lokalnych ośrodkach złotniczych w Toruniu i Brodnicy. Skarb był celowo zapakowany do drewnianej skrzynki, po której został tylko skorodowany zamek. Świadczy o tym między innymi również sposób przechowywania świeczników - z tulejami do świec odkręconymi i schowanymi w podstawach. Wyroby ze złota ważyły 2 kg, a przedmioty ze srebra około 5 kg . Wraz z tzw. skarbem z Nieszawy, kolekcja jest eksponowana w Muzeum Okręgowym w Toruniu.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
