Centoventisei, „Maluch”, Fiat 126p - jak kto woli... to samochód, który w latach 70-tych i 80-tych XX wieku zmotoryzował polskie społeczeństwo. Umowę dotyczącą jego produkcji zawarto 29 października 1971 r. między Fiat SA a PHZ PM Polmot. Produkcję rozpoczęto faktycznie 6 czerwca 1973, acz oficjalnie 22 lipca - w nowej Fabryce Samochodów Małolitrażowych w Bielsku-Białej (w święto komunistyczne na pamiątkę rocznicy ogłoszenia Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego w 1944 r.), a zakończono - z łezką w oku - 22 września 2000.
Do końca 1973 r. w Bielsku-Białej wyprodukowano 1500 sztuk, co rzecz jasna było kroplą w morzu potrzeb. Nic też dziwnego, że już we wrześniu 1975 r. uruchomiono drugą linię produkcyjną, tym razem w zakładzie w Tychach. Przez cały okres produkcji maluch zachował swoją sylwetkę, ale pod maską i w kabinie zachodziły spore zmiany. Po 1978 r. jego silnik powiększył się z 600 do 652 cm², dzięki czemu uzyskano wzrost mocy do 17,7 kW; stworzono nowy design tablicy przyrządów i zderzaki z tworzywa sztucznego.
Mimo wysokiej ceny – 69 tys. zł (równowartość 30 średnich pensji miesięcznych z tamtego czasu) i 110 tys. zł w drugim obiegu – Fiat 126p cieszył się ogromnym wzięciem. Wkrótce też zaprojektowano kilka jego wersji. 650 Special została wyposażona m.in. w regulowane siedzenia i ogrzewaną szybę tylną. 650 Lux miała bardziej komfortowy kształt siedzeń, znacznie lepsze hamulce, a także odchylane szyby tylnych, bocznych okien. Z kolei wersja 650 Komfort oprócz tego wszystkiego miała okrycia siedzeń z welutyny i powiększone zderzaki, co nieco wydłużyło sylwetkę pojazdu. Poza tym maluch starał się nadążać za duchem czasu; nieustannie wprowadzano nowe rozwiązania techniczne, powodujące spore zmniejszenie zużycia benzyny i – choć to było najtrudniejsze przy tych rozmiarach – zwiększenie komfortu jazdy.
W ciągu całego okresu produkcji w Polsce powstały 3 318 674 egzemplarze malucha. To dużo i mało. Jak na trzydziestomilionowy kraj było to wielokrotnie za mało, by zapewnić obywatelom możliwość swobodnego przemieszczania się. Wystarczająco jednak wiele, by zmienić ich myślenie o podróżowaniu. Mieściło się to zresztą w planach ekipy gierkowskiej, która prowadziła politykę uspokajania społeczeństwa i odwracania uwagi od spraw poważniejszych poprzez satysfakcje drobiazgami.
Koniec malucha nastąpił gwałtownie. W latach 1999 i 2000 odnotowano 50% spadek sprzedaży auta przy równie gwałtownym wzroście sprzedaży samochodów konkurencyjnych – Fiata Seicento i Daewoo Matiza. We wrześniu 2000 r. zdecydowano się przerwać produkcję, wypuszczając na rynek ostatnie 150 egzemplarzy. Przy dostępie do coraz tańszych marek zagranicznych, które zalały Polskę w latach dziewięćdziesiątych, to, że malucha produkowano tak długo, samo w sobie jest fenomenem.
Fiat 126 był następcą produkowanego od 1957 roku modelu 500 Nuova, który zyskał popularność m.in. we Włoszech. Prace nad następcą 500 Nuova ruszyły w 1968 roku. Model 126 stanowił rozwinięcie konstrukcji poprzednika. Pojemność skokową dwucylindrowego, chłodzonego powietrzem i umieszczonego z tyłu silnika powiększono do 594 cm³, podnosząc moc do 23 KM. Rozstaw osi (1840 mm) pozostał taki sam. Fiat 126 otrzymał bardziej kanciaste nadwozie, o współczynniku oporu aerodynamicznego wynoszącym 0,47, mieszczące cztery osoby – dwoje dorosłych i dwójkę dzieci. Do innowacji należą również m.in. dwuobwodowy układ hamulcowy, synchronizacja w (dotychczas niezsynchronizowanej) czterostopniowej skrzyni biegów przełożeń II–IV, dzielona kolumna kierownicy i przeniesienie zbiornika paliwa w tylną część samochodu.
Pod koniec lat 60. XX w. Polska rozpoczęła poszukiwania licencjodawcy samochodu klasy popularnej. Oprócz walorów modelu, pod uwagę brano również warunki licencji; strona polska preferowała jej spłatę gotowymi samochodami lub częściami. Na takie warunki przystał włoski Fiat, z którym rozmowy toczyły się od lipca 1970 roku. Turyński producent zaproponował dwa modele: 127, z przednim układem napędowym, oraz 126. Drugą opcję strona polska oceniła jako korzystniejszą (przy wyborze modelu 126 Fiat zgodził się na spłatę zobowiązań gotowymi zespołami napędowymi oraz samochodami, a ponadto koszty produkcji modelu 127 przy jej porównywalnej skali były o 20 – 25% wyższe). Oprócz Fiata, rozmowy prowadzono m.in. z Toyotą (model Corolla), Citroënem (Dyane), Renault (modele 4 i 5), Volkswagenem (Garbus i Golf, a także NSU Prinz i 1000) i Fordem. Przedsiębiorstwo Handlu Zagranicznego „Pol-Mot” podpisało umowę z Fiatem o współpracy technicznej i licencyjnej na model 126 29 października 1971 roku. Kontrakt przewidywał spłatę licencji dostawami 820 tys. zespołów napędowych przeznaczonych dla samochodów produkowanych we Włoszech oraz 50 tys. samochodów dla sieci sprzedaży Fiata. 1 stycznia 1972 roku z przekształcenia Wytwórni Sprzętu Mechanicznego w Bielsku-Białej powstała Fabryka Samochodów Małolitrażowych.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
