24 listopada 1838 roku podpisano w Paryżu akt fundacji Biblioteki Polskiej w Paryżu powstałej z inicjatywy Wielkiej Emigracji. Do dzisiaj to największa polska biblioteka poza granicami kraju.
W samym sercu Paryża, na wyspie św. Ludwika, na brzegu Sekwany mieści się założona w 1838 r. Biblioteka Polska. Jej twórcy, emigranci po powstaniu listopadowym 1830 r., stworzyli tam oazę polskiej kultury i wolnej myśli politycznej, miejsce spotkań i dyskusji. Zgromadzili cenne dzieła literackie, dzieła sztuki i dokumenty oraz pamiątki po wybitnych polskich twórcach. Pierwsze wydanie dzieł Mikołaja Kopernika, pamiątki po Fryderyku Chopinie, rękopisy Adama Mickiewicza – wszystko to dziś oglądać można w Bibliotece, która wbrew nazwie pełni jednocześnie funkcję archiwum i muzeum.
Uczestnicy tzw. Wielkiej Emigracji, skupieni w Towarzystwie Historyczno-Literackim, w tym m. in. książę Adam Czartoryski, Adam Mickiewicz, Karol Sienkiewicz i Julian Ursyn Niemcewicz, pragnęli stworzyć bibliotekę gromadzącą polskie piśmiennictwo narodowe, namiastkę Biblioteki Narodowej na wychodźstwie zniewolonego narodu, ośrodek intelektualny dla emigrantów oraz archiwum dokumentujące życie Polaków na francuskiej ziemi. Z czasem Biblioteka zaczęła gromadzić także pamiątki narodowe i zbiory artystyczne: obrazy, rzeźby, rysunki, ryciny, fotografie oraz materiały kartograficzne twórców polskich we Francji.
24 marca 1839 roku Biblioteka Polska w Paryżu otwarta została dla publiczności . Pierwotnie biblioteka mieściła się w małym mieszkaniu jednego z działaczy emigracyjnych. Jednak rozrastający się księgozbiór wymusił poszukiwanie nowego miejsca. Emigranci za pieniądze zebrane w kwestach i przekazane w darach kupili dom z XVII wieku na Wyspie św. Ludwika w Paryżu, w którym mieszkał sekretarz króla Ludwika XIV. Przenosiny do nowego budynku nastąpiły w 1854 roku. Od tego czasu, to właśnie tam znajduje się siedziba biblioteki.
Pieczę nad biblioteką sprawowało emigracyjne Towarzystwo Literackie w Paryżu, przemianowane w latach 50. XIX wieku na Towarzystwo Historyczno - Literackie. Pod koniec XIX wieku, wskutek zaniku działalności organizacji, nadzór nad instytucją przejęła Polska Akademia Umiejętności w Krakowie. Doszło do tego za sprawą skutecznych działań jednego z członków PAU - Władysława Mickiewicza, jednego z synów narodowego wieszcza, który dodatkowo przekazał jeszcze pamiątki po ojcu.
Zbiory Biblioteki Polskiej w Paryżu pochodzą z darów. Przez długi czas jednym z najważniejszych fundatorów była Fundacja Lanckorońskich i Fundacja im. Zygmunta Zaleskiego - ojca obecnego dyrektora. Ponadto Biblioteka utrzymywała się ze składek członkowskich Towarzystwa Historyczno-Literackiego i przepisanych na nią spadków.
Najstarsze zbiory pochodzą z XV wieku. To inkunabuły i rozmaite dokumenty. Niektóre z nich zostały podpisane przez królów i to nie tylko polskich. Biblioteka posiada także sprawozdania ze średniowiecznych synodów zwoływanych przez papieży. Poszczególne z nich występują tylko w sześciu egzemplarzach na świecie. Biblioteka posiada wiele manuskryptów, m.in. "Pana Tadeusza" i "Dziadów" Adama Mickiewicza, utworów Juliana Ursyna Niemcewicza, Juliusza Słowackiego, Fryderyka Chopina, Johanna Wolfganga Goethego oraz akt detronizacji cara Mikołaja I podpisany przez sejm Królestwa Polskiego z 1831 roku.
Dla następnych pokoleń emigrantów Biblioteka Polska była przedmiotem dumy i troski, choć nie zawsze mogli dbać o nią należycie. Dla rodaków w kraju, zwłaszcza poddanych rusyfikacji czy germanizacji, a potem pozostających pod wpływem propagandy komunistycznej, stała się mitem – o tyle jednak szczególnym, że prawdziwie istniejącym. W ciągu niemal 200 lat funkcjonowania, metody i organy zarządzające instytucją zmieniały się, a jej często niestabilna sytuacja finansowa wpływała na możliwości dynamicznego funkcjonowania. Niezależnie jednak od położenia, zwłaszcza w trudnych dla polskiej historii okresach, była istotnym pomostem między Polską a Francją.
W czasie II wojny światowej najcenniejsze zbiory do swej posiadłości koło Tuluzy oraz do swoich francuskich przyjaciół wywiózł ówczesny dyrektor Franciszek Pułaski. Niestety, zabrakło mu czasu na ukrycie całości. Znajdujące się w bibliotece zbiory wywieźli Niemcy. Zostały one znalezione przez zwolnionych ze stalagu francuskich więźniów w 1945 roku. Natknęli się oni na nierozpakowane skrzynki opatrzone napisem "Biblioteka Polska w Paryżu". Zbiory wróciły do Paryża przez Warszawę i Moskwę. Część z nich została w Muzeum Literatury w Warszawie i w siedzibie Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie.
Do dziś Biblioteka jest ważnym ośrodkiem kultury polskiej we Francji, pełniącym funkcję zarówno biblioteki, ale także – a może przede wszystkim – archiwum i muzeum. Goście zwiedzić mogą Salonik Chopina, w którym zgromadzone są pamiątki po kompozytorze, muzeum poświęcone Adamowi Mickiewiczowi (założone przez jego syna Władysława w 1903 r.) oraz wystawę rzeźb Bolesława Biegasa. Skorzystać mogą także z biblioteki i czytelni, a osoby prowadzące badania naukowe – ze zbiorów archiwalnych. W Bibliotece odbywają się także liczne wydarzenia kulturalne – wystawy czasowe, wykłady, spotkania autorskie, koncerty.
Księgozbiór Biblioteki liczy 200 tysięcy woluminów, w tym około 50 inkunabułów i kilka tysięcy starych druków. W archiwum przechowywane jest 5 tysięcy jednostek rękopisów. W zbiorach jest także 25 tysięcy rysunków i rycin, 15 tysięcy fotografii, prawie 1500 obrazów, 1000 plakatów, 600 medali i monet, 350 rzeźb.
6, Quai d’Orléans, 75004 PARIS
Tél. 01 55 42 83 83
Fax : 01 46 33 36 31
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
