„Jedyną moją zasługą jest to, że byłem synem wielkiego ojca” – pisał na początku swych pamiętników Władysław Mickiewicz, najstarsze z czwórki dzieci Celiny i Adama Mickiewiczów. Władysław nie poszedł w ślady ojca, bo nie miał szans mu dorównać, nie pisał wierszy, nawet wprost nie zajmował się poezją wielkiego Adama. Wniósł wielkie zasługi na innych polach - jako działacz społeczny i polonijny wśród tak zwanej „Wielkiej Emigracji” we Francji, kronikarz czasów w których przyszło mu żyć.
W obszernych, liczących niemal tysiąc stron „Pamiętnikach” Władysław Mickiewicz opisuje swoje długie życia (1838-1926), podczas którego „był świadkiem niejednej rewolucji”, spotykał się z całą plejadą wielkich ludzi jak Adam Jerzy Czartoryski (który był jego chrzestnym ojcem), Andrzej Towiański, Giuseppe Garibaldi, Jules Michelet, Aleksander Hercen, Aleksander Dumas, Ludwika Śniadecka i Sadyk Pasza, a także dawni przyjaciele ojca – Ignacy Domeyko, Aleksander Chodźko, Seweryn Goszczyński czy zamachowiec na życie cara Aleksandra II Antoni Berezowski.
Mickiewicz kreśli w pamiętnikach ciekawy obraz starzejących się przedstawicieli Wielkiej Emigracji, wśród których nie brakowało oryginałów. Ludmilew Korylski zasłynął np. memoriałem skierowanym do mera Paryża, w którym przedstawiał projekt ochrony ptaków. Należało, jego zdaniem, maczać kotom łapy w smole, a na to nakładać łupiny orzechów, co uniemożliwiłoby drapieżnikom wybieranie piskląt z gniazd. Inny emigrant, Janusz Jeżewski, nigdy nie nauczył się dobrze francuskiego, ale w czasie powstania paryskich robotników w czerwcu 1848 roku poszedł z gałązką w ręku do walczących zarzucając wojsku i powstańcom, że się nawzajem mordują. Zaaresztowano go dla jego własnego dobra, ponieważ nikt nie umiał pojąć, o co właściwie mu chodzi. Prefekt policji oświadczył, że go zwolni pod warunkiem, że Jeżewski zgoli swoją wspaniałą brodę, która sięgała mu kolan. Jeżewski odmówił. Uratował go Adam Mickiewicz, który osobiście udał się do więzienia z nożyczkami i z zaskoczenia przyciął Jeżewskiemu brodę.
Pozycja ojca jako wybitnego poety, szanowanego i podziwianego człowieka nie tylko przez Polaków, ale Francuzów, Szwajcarów, Włochów, Turków, Rosjan, Węgrów, Rumunów i innych pomogła mu w nawiązywaniu bliskich kontaktów z bardzo wieloma słynnymi ludźmi: politykami, pisarzami, działaczami społecznymi, nawet naukowcami. Władysław Mickiewicz mając bliskie kontakty z nimi podaje szczegóły, niekiedy dość intymne z ich życia, do których nie mieli dostępu zawodowi historycy.
O ojcu Władysław pisze mało i bez patosu. Wyraźnie z dwojga rodziców bliższa była mu matka – Celina. Do ojca miał szacunek i podziwił jego talent poetycki, ale chyba go nie kochał, co można wyczytać między linijkami „Pamiętników”. W polskiej literaturze utrwalił się obraz chorej psychicznie żony Mickiewicza, ale Władysław zapamiętał ją zupełnie inaczej, jako kobietę bardzo dzielną i zaradną, która często pomagała innym emigrantom. Wiemy że Adam oddał ją do szpitala psychiatrycznego, w owych czasach ponurej i okrutnej wykańczalni, gdzie leczono chorych straszeniem, odbieraniem im snu i polewaniem zimną wodą. Dopiero dzięki Andrzejowi Towiańskiemu wróciła do domu, jego silna osobowość spowodowała, że wychodziła z zapaści wracając do względnie normalnego życia.
Władysław delikatnie przemilcza, że żyli w biedzie. Co prawda nigdy nie był głodny, ale przyznaje, że żyli z dnia na dzień, brakowało odwagi by pomyśleć o jutrze. Dopiero gdy Adam dostał pozycję profesora literatury łacińskiej na uniwersytecie w Lozannie, a potem pozycję profesora w nowo założonej Katedrze Nauk Słowiańskich na Sorbonie, warunki materialne rodziny poprawiły się nieco, ale nie na długo.
Nie zapomniał też epizodu, w którym Adam Mickiewicz nakłaniał żonę, aby oddać najstarszego syna do szkoły rzemiosł, bo to zapewnić mu miało „bezpieczne życie, bez rozczarowań”.
Władysław krytykuje ojca, za ślepą wiarę jaką pokładał w Andrzeju Towiańskim. On wspaniały poeta, ale także wykształcony inteligent, dał się omamić człowiekowi snującemu nierealne wizje na poły religijne, mistyczne jako metodę wyzwolenia krajów uciemiężonych i przywrócenia polskiej państwowości.
Śmierć matki w marcu 1855 roku burzy dotychczasowy względny ład. Ojciec oddawszy dzieci do znajomych angażuje się w organizację polskiej armii w Turcji, bo we Francji zdobył tylko siedmiu chętnych. To nie podoba się Rosjanom i - jak głosi pewna wersja - Adam Mickiewicz zostaje otruty przez wynajętego przez moskali kucharza. Za tą wersją, a nie oficjalną, że zmarł na cholerę, świadczyć ma fakt, że w owym czasie żadnej epidemii w tamtym rejonie nie było. Ponadto ciało Mickiewicza długo czekało na transport do Francji, co również przeczy przyjętym wówczas zasadom postępowania z ofiarami cholery, które chowano pośpiesznie chcąc uniknąć roznoszenia choroby.
Tak czy inaczej Władysław Mickiewicz zostaje sierotą w wielu siedemnaście lat.
W sześć lat po śmierci rodziców Władysław Mickiewicz wybiera się w podróż śladami swego ojca. To jakby podsumowanie wszystkiego co o nim wiedział. Retrospekcja w punktu widzenia miejsc bliskich ojcu.
Na tereny zaboru rosyjskiego Władysławowi nie wolno było wjeżdżać, udaje mu się jednak dostać do Warszawy i to tuż przed wybuchem Powstania Styczniowego.
Po powrocie do Francji zakłada wydawnictwo o nazwie Księgarnia Luksemburska, wydaje 68 dzieł patriotycznych w ramach serii „Biblioteka Ludowa Polska” i około stu innych tytułów. Pisze „Pamiętniki”, „Żywot Adama Mickiewicza” oraz „Emigrację Polską 1860-1890”. Wydaje także dzieła literackie swego ojca w 11 tomach i w kilku tomach jego korespondencję.
Zaangażował się w proces przewiezienia zwłok jego ojca na Wawel, udało się to zaaranżować mimo tego, że Polska ciągle była jeszcze w niewoli. Doczekał się jednak czasów, o które walczył: żył jeszcze przez osiem lat od momentu powrotu Polski na mapę.
Co więcej - doznaje zaszczytów od odrodzonej ojczyzny. Uniwersytet Wileński nadaje mu tytuł honorowego profesora, Uniwersytet Jagielloński czyni go swoim doktorem honoris causa, prezydent kraju nadaje mu Krzyż Komandorski Polonia Restituta. Umiera 9 czerwca 1925 r.
Władysław Józef Mickiewicz urodził się 23 czerwca 1838 w Paryżu.
Najstarszy syn i trzecie dziecko Adama Mickiewicza i Celiny z Szymanowskich. Miał dwie siostry Marię i Helenę oraz trzech braci Józefa, Aleksandra i Jana.
Władysław był założycielem czasopisma na emigracji L'Espérance, które miało bronić sprawy narodów będących w niewoli. Publikował w niej tłumaczenia literatury polskiej m.in. Księgi pielgrzymstwa polskiego swojego ojca, Ulanę Józefa Ignacego Kraszewskiego, fragmenty Pamiątek starego szlachcica litewskiego Henryka Rzewuskiego, Wacława Dzieje Stefana Garczyńskiego i inne. Zajmował się promowaniem swojego pisma na terenach Polski pod zaborami oraz w innych krajach.
W 1864 ufundował słynną w tamtych czasach Księgarnię Luksemburską, mającą na celu promowanie dzieł polskich i Polski w języku francuskim i ojczystym. Głównym jej przedsięwzięciem stało się założenie Biblioteki Ludowej Polskiej, wzorca dla kolejnych polskich wydawnictw na emigracji.
W 1903 ufundował Muzeum Adama Mickiewicza w Paryżu, mieszczące się w gmachu Biblioteki Polskiej na Wyspie Świętego Ludwika.
W czasie I wojny światowej przebywał w Szwajcarii, gdzie wziął udział (m.in. z Henrykiem Sienkiewiczem i Ignacym Mościckim) w pracach Szwajcarskiego Komitetu Generalnego Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce.
Zmarł w Paryżu 9 czerwca 1926
Stanisław Wyspiański, Portret Władysława Mickiewicza, pastel, 1904 r.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
