Henryk Stażewski - pionier klasycznej awangardy lat 30. i 20. XX wieku. Reprezentant konstruktywizmu, współtwórca nurtu abstrakcji geometrycznej lat 60., 70. i 80. Autor kompozycji reliefowych, projektant wnętrz, dekoracji scenograficznych i plakatów. Był członkiem wielu znanych ugrupowań twórczych, od Ekspresjonistów Polskich (Formistów) począwszy, przez Blok, Praesens i „a.r”, aż do Grupy 55 w latach 50-tych.
Urodził się 9 stycznia 1894 w Warszawie studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie w latach 1913-1920. W początkach kariery malował martwe natury. Przejściowo wystawiał z ugrupowaniem „Formiści” z którymi zadebiutował w 1920, pokazując swe prace w warszawskim Towarzystwie Zachęty Sztuk Pięknych. W 1921 prezentował swe obrazy wraz z Mieczysławem Szczuką w awangardowym Polskim Klubie Artystycznym. W 1922 wziął udział w ekspozycji formistów F 9 w warszawskim Salonie Czesława Garlińskiego. Wziął też udział w Wystawie Nowej Sztuki w Wilnie w 1923 i Międzynarodowej Wystawie Nowej Sztuki w Łodzi,. O tego czasu tworzył pod wpływem konstruktywizmu. Był członkiem-założycielem Grupy Kubistów, Konstruktywistów i Suprematystów "Blok"
Obok kompozycji malarskich trudnił się grafiką książkową, projektował wnętrza, sprzęty, a także scenografie – były to w większości prace teoretyczne i studyjne. Swe awangardowe prace prezentował w Salonie Automobilowym firmy Laurin i Klement w Warszawie. Począwszy od 1924 wielokrotnie przebywał w Paryżu, gdzie nawiązał bliskie kontakty z Pietem Mondrianem i Michelem Seuphorem. Należał do ukonstytuowanych w Paryżu międzynarodowych ugrupowań Cercle et Carre (od 1929) oraz Abstraction-Création (od 1931).
Od 1926 reprezentował polską sztukę za granicą w ramach ekspozycji organizowanych przez Towarzystwo Szerzenia Sztuki Polskiej wśród Obcych.
Polskie i międzynarodowe ugrupowania awangardy, z którymi wystawiał i współpracował jako publicysta, to kolejno: „Blok” (1924-1926), „Praesens” (1926-1930), „Cercle et Carré” (1929-1931), „Abstraction-Création” (1931-1939), „a. r.” (1932-1939). Należał też do Koła Artystów Grafików Reklamowych (1933-1939).
W 1930 był współorganizatorem zbiórki dzieł artystów międzynarodowej awangardy przeznaczonych dla muzeum łódzkiego (obecnie w Muzeum Sztuki w Łodzi).
W 1932 prezentował swą twórczość wraz z grupą Nowa Generacja we lwowskim Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych i łódzkim oddziale Instytutu Propagandy Sztuki, zaś w 1935 przyłączył się do wystawy Grupy Krakowskiej w Krakowie.
Należał do grona twórców Międzynarodowej Kolekcji Sztuki Nowoczesnej prezentowanej w 1931 roku. W 1933 został współzałożycielem Koła Artystów Grafików Reklamowych, będąc autorem wielu projektów typograficznych o stylistyce pokrewnej neoplastycyzmowi. W tymże roku odbyła się pierwsza indywidualna wystawa prac twórcy połączona z prezentacją dzieł Karola Kryńskiego w Instytucie Propagandy Sztuki w Warszawie.
W okresie II wojny światowej uległ zniszczeniu niemal cały dorobek artystyczny Stażewskiego. Po wojnie mieszkał i działał w Warszawie. Związał się z Klubem Młodych Artystów i Naukowców oraz awangardową Galerią Krzywe Koło w Warszawie.
W latach 40. i 50. podejmował próby dostosowania się do postulatów sztuki figuratywnej. Z tego okresu pochodzą rysunkowe i malarskie kompozycje o tematyce pracy, budowy, a także projekty monumentalne.
Po 1956, uznawany powszechnie za patrona polskiej awangardy, uprawiał już wyłącznie abstrakcję o konstruktywistycznym rodowodzie. Tworzył cykle prac, będących studiami płaszczyzn, linii, kolorów w różnych układach względem siebie. Przy pozorach chłodnej perfekcji umiał nasycić je emocją bezpośredniego dotknięcia, śladu ręki.
W 1965 zainicjował wraz z Wiesławem Borowskim, Anką Ptaszkowską i Mariuszem Tchorkiem powstanie Galerii Foksal. W 1955 miała miejsce w Klubie Związku Literatów w Warszawie pierwsza po wojnie indywidualna ekspozycja sztuki Stażewskiego.
Obok malarstwa i form pochodnych, jak collages, reliefy, multiple, tworzył formy przestrzenne i grafikę (autoryzował serigraficzne repliki swoich prac).
Twórca prezentował swe prace na wielu wystawach polskiej sztuki współczesnej za granicą, m.in. w Paryżu (Musèe d'Art Moderne, 1977, 1982; Centre Georges Pompidou, 1983), Sztokholmie, Amsterdamie, Brukseli i Genewie (1959), Wenecji (1959, 1966, 1986), Nowym Jorku (Museum of Modern Art, 1976), Oslo (1961), Essen (1962, 1973), Stuttgarcie (1962), Chicago (1964, 1966, 1967, 1972), Bochum (1964), Tel-Avivie (1965), Tokio (1966), Londynie (Royal Academy, 1970, 1984), Strasburgu (1970), Düsseldorfie (1974, 1981, 1982), Mediolanie (1974, 1986), Zurychu (1974, 1975), Hamburgu (1975), Madrycie, Berlinie i Kolonii (1977), Rzymie (1979) i Los Angeles (1981). Retrospektywną wystawę sztuki Stażewskiego zorganizowano w 1994 w Muzeum Sztuki w Łodzi. Na XXXIII Biennale, jakie odbyło się w Wenecji w 1966, artysta otrzymał honorowe wyróżnienie, zaś w 1972 zdobył nagrodę Gottfrieda von Herdera przyznawaną przez Uniwersytet Wiedeński.
Zmarł w Warszawie 10 czerwca 1988.
"(...) Kształt nieokreślony o sejsmograficznym charakterze wywołuje różne reakcje uczuciowe u różnych ludzi. Kształt geometryczny koło, kwadrat, trójkąt działa jednakowo na wszystkich. Te same reakcje subiektywne wywołuje niezdecydowany kolor, który powstał ze zmieszania różnych kolorów, natomiast barwy zasadnicze – czerwona, niebieska, żółta są najbardziej obiektywne. Przez wprowadzenie prostej elementarnej formy sztuka staje się zdyscyplinowaną, koordynującą poszczególne wysiłki. Indywidualizm, opierający się na absolutnej wolności i swobodzie, nigdzie nie prowadził i nikogo nie uczył, kontemplując własną realność i żonglując subiektywną wrażeniowością. W tej sztuce artysta nic nie "mówił", wyrażał tylko siebie za pomocą kolorów i linii ekspresyjnej. Sztuka poszukująca zasad konstrukcji dzięki swoim rygorom i opanowaniu umożliwia zbiorową współpracę i wytwarza wspólny nurt w systematycznym rozwijaniu problemów. Jej charakter poznawczy i odkrywczy wyraża się w ujmowaniu zjawisk wzrokowych w system formy, w poszukiwaniu prawa harmonii, które rządzi mechanizmem oka. Sztuka ta stwarza obiektywne środki porozumiewawcze z odbiorcą, kształtuje jego oko i umysł, uwrażliwia je na proporcje proste, narzuca "jedność widzenia" ujętego w ramy systemu".
~ Henryk Stażewski, "Kuźnica", nr 7, 1948.
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
