23 lipca 1842 roku w Przemyślu urodził się lekarz, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, pionier wychowania fizycznego na ziemiach polskich Henryk Jordan. Największym i najbardziej zapisanym w historii dziełem Jordana było założenie na krakowskich Błoniach (na wzór amerykański) w 1889 pierwszego w Europie publicznego ogrodu zabaw i gier ruchowych dla dzieci do lat 15, który nazwano Parkiem Miejskim im. dr Henryka Jordana.
Pochodził ze zubożałej szlacheckiej rodziny potomków możnych niegdyś Jordanów z Zakliczyna. Był synem Bonifacego Jordana i Salomei z Wędrychowskich. Ojciec jego zarabiał dawaniem korepetycji, matka natomiast prowadziła pensjonat dla panien.
Wykształcenie gimnazjalne zdobył w Tarnopolu (pierwsze cztery klasy) i Tarnowie. W 1861 brał udział w narodowych manifestacjach, za co groziło mu relegowanie ze szkoły, więc w 1862 wyjechał do Triestu, a rok później złożył egzamin dojrzałości w języku włoskim (został wyróżniony). Zaczął studia medyczne w Wiedniu. Od 1863 kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Studia zakończył w 1867 egzaminem ścisłym, nie przystąpił jednak do egzaminu dyplomowego z powodu zapalenia opłucnej. Wyjechał do Berlina, a stamtąd do Nowego Jorku. W Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy zetknął się z gimnastyką szwedzką dla młodych kobiet i dziewcząt (system Linga), która stała się jego pasją.
Podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych Jordan rozpoczął praktykę położniczą i ginekologiczną, tam otworzył też szkołę położnych. Później prowadził praktykę w Anglii i Niemczech.
Po powrocie do Polski w 1870 otrzymał dyplom doktora medycyny. Po krótkiej praktyce położniczej w Wiedniu objął asystenturę w katedrze ginekologii i położnictwa w Krakowie, kilka lat później otworzył także prywatną praktykę lekarską. Zdobył uznanie jako lekarz ginekologii, specjalista położnik, a także jako wykładowca. W 1890 otrzymał tytuł profesorski. Dwukrotnie (1898/1899 i 1904/1905) pełnił funkcję dziekana na Wydziale Lekarskim UJ.
W jego dorobku znajduje się szereg publikacji medycznych i popularyzatorskich, m.in. Nauka położnictwa dla użytku położnych (1872) czy podręcznik Nauka położnictwa dla użytku uczniów i lekarzy. Dział I, Fizjologia i dietetyka ciąży, porodu i połogu (1881).
Był przeciwnikiem równouprawnienia kobiet w dostępie do zawodu lekarskiego. W 1897 zagłosował przeciwko przyjmowaniu kobiet na Wydział Lekarski.
Henryk Jordan zaangażował się w działalność wielu instytucji związanych z medycyną, m.in. kierował Krakowskim Towarzystwem Ginekologicznym i Krakowskim Towarzystwem Lekarskim, tworzył Towarzystwo Opieki Zdrowia i Towarzystwo Samopomocy Lekarzy. Założył i redagował czasopismo „Przegląd Higieniczny”. Dzięki działaniom Jordana wprowadzono w szkołach obowiązkowe lekcje gimnastyki (zwanej później kulturą fizyczną bądź wychowaniem fizycznym) oraz opiekę lekarską, a także kursy dla nauczycieli wychowania fizycznego na UJ. Był członkiem korespondentem Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1890. W 1906 został członkiem Najwyższej Rady Sanitarnej w Wiedniu.
Henryk Jordan był wielkim społecznikiem o wszechstronnych zainteresowaniach. Obok szeregu działań podejmowanych na niwie medycyny pełnił również inne ważne funkcje społeczne. W latach 1881–1907 był radnym miasta Krakowa. Od 1895 do 1901 był posłem z okręgu krakowskiego na galicyjski Sejm Krajowy. W latach 1902–1907 uczestniczył w pracach Rady Szkolnej Krajowej. We wszystkich tych instytucjach również prowadził szeroką działalność na rzecz rozpowszechniania higieny itp.
Był także prezesem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych, Towarzystwa Muzycznego w Krakowie. Działał w wielu innych instytucjach, w szczególności angażując się w pomoc dla ubogiej młodzieży. Brał udział także w pracach Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” angażując się w zakładanie kół Sokoła w Małopolsce oraz na Śląsku Cieszyńskim. Był m.in. współzałożycielem oraz honorowym członkiem Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Cieszynie powstałego w 1891, któremu ofiarował przyrządy do ćwiczeń gimnastycznych.
Zainicjował powstanie Towarzystwa Budowy Tanich Mieszkań dla Robotników Katolickich. Przez wiele lat był prezesem wydziału muzycznego Towarzystwa „Harmonia” do 1899.
W 1889 zorganizował chór młodzieży rękodzielniczej, wychodząc z założenia, iż w czasach niewoli najlepszą ostoją ducha narodowego będzie pieśń patriotyczna i religijna. Pierwsze oficjalne występy Chóru dra Jordana odbyły się już w 1889. Miały one miejsce w kościele Pijarów. Obok występów w kościołach chór zapraszano na akademie i wieczorki patriotyczne. Po kilku latach działalności zespół śpiewaczy liczył 40 członków – młodzieńców ze środowisk rzemieślniczych.
Największym i najbardziej zapisanym w historii dziełem Jordana było założenie na krakowskich Błoniach (na wzór amerykański) w 1889 pierwszego w Europie publicznego ogrodu zabaw i gier ruchowych dla dzieci do lat 15, który nazwano Parkiem Miejskim im. dr Henryka Jordana. Powstał on na terenach po wystawie przemysłowej. Mieściły się w nim rozmaite urządzenia sportowe: basen, 12 boisk – każde o innym przeznaczeniu, ścieżki zdrowia i wiele innych. W ogrodzie Jordana można było ćwiczyć lekkoatletykę i gimnastykę.
W parku znajdowały się także sale do zajęć w razie niepogody, prysznice, szatnie, magazyny, a od 1906 warsztaty do prac ręcznych i poletka doświadczalne. Była również „Mleczarnia” służąca dożywianiu dzieci.
Wszystkie zajęcia poprawiające rozwój psychomotoryczny dla określonych grup wiekowych były prowadzone przez lekarzy.
Za cel stawiał sobie: Dawać zdrowie i radość poprzez gry w słońcu i na powietrzu. Twierdził że: Ciągle być poważnym i nieustannie pracować żaden człowiek nie zdoła. Zmęczone ciało wymaga odpoczynku, znużony umysł wymaga wytchnienia, a dusza pragnie wesołości, tego nastroju, który życie milszym nam czyni.
Jordan bezpośrednio uczestniczył w działalności Parku, organizując i bezpośrednio nadzorując podejmowane w nim działania. Z jego inicjatywy także postawiono tam 44 pomniki wybitnych Polaków, mające służyć – wraz z organizowanymi przy pomnikach przez Jordana pogadankami – edukacji patriotycznej dzieci i młodzieży. W 1914, po śmierci Jordana, postawiono w Parku także i jego pomnik. Autorem monumentu był Jan Szczepkowski. Pomnik zajął centralne miejsce na kolistym placu, pośrodku klombu, w otoczeniu popiersi sławnych Polaków. Na masywnym cokole o podstawie w formie półkoliście wygiętych ku przodowi stopni, umieszczono nadnaturalnej wielkości popiersie Jordana. Na frontowej ścianie czworobocznego postumentu widnieje napis: „Henrykowi Jordanowi wdzięczni rodacy” oraz daty urodzin i śmierci doktora. Natomiast na tylnej ścianie postumentu umieszczono następujące słowa: „Żeś o siły i zdrowie młodzieży serdecznie się troszczył nie szczędząc mienia i trudu, błogosławić Ci będą przyszłe pokolenia narodu”. Poniżej widnieje data MCMXIV i łacińska sentencja: „Fortes Creantur Fortibus et Bonis”. Cały pomnik został obwiedziony szerokim, płaskim kamiennym krawężnikiem.
20 maja 1907 został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
W 1936 został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski
Koncepcja ogrodu zabaw Jordana zdobyła wielkie uznanie nie tylko w Polsce. Zgodnie z hasłem, które szerzył dr Jordan – o wychowaniu zdrowego pokolenia Polaków – na wzór Parku Jordana zaczęto otwierać podobne ogrody – zwane ogrodami jordanowskimi – w innych miastach galicyjskich, a wkrótce potem także w Warszawie, Płocku, Kaliszu, Lublinie, Katowicach. W 1929 powstało Towarzystwo Ogrodów Jordanowskich, które propagowało i wspierało zakładanie tego typu obiektów rekreacyjno-sportowych dla dzieci.
Nauka położnictwa dla użytku położnych, Kraków, 1872
Praktyczne wskazówki dla kobiet, Kraków, 1884
Przewodnik hygieniczny, Kraków, 1890 (wspólnie z Bolesławem Lutostańskim)
O zabawach młodzieży, Kraków, 1891
W sprawie wyższych kursów dla kobiet przy muzeum techniczno-przemysłowem w Krakowie, Kraków, 1892
Z naszych problemów socyalnych, Kraków, 1893
Miejski park w Krakowie, Kraków, 1894
Towarzystwo tanich mieszkań dla robotników katolików w Krakowie, Kraków, 1898
Cięcie cesarskie droga pochwy z następowem natychmiastowem wycięciem macicy z powodu raka części pochwowej, obok ciąży X. miesięcznej, Kraków, 1899
O szpitalnictwie krajowem, Kraków, 1907
Nauka o położnictwie dla użytku uczniów i lekarzy, Kraków, 1908
Wszelkie materiały zamieszczone w niniejszym Portalu chronione są przepisami ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych. Materiały te mogą być wykorzystywane wyłącznie na postawie stosownych umów licencyjnych. Jakiekolwiek ich wykorzystywanie przez użytkowników Portalu, poza przewidzianymi przez przepisy prawa wyjątkami, w szczególności dozwolonym użytkiem osobistym, bez ważnej umowy licencyjnej jest zabronione.
